Veelgestelde vragen

Ja, maar beperkt. Sommige stappen in het beroepingsproces (zoals een fysieke bijeenkomst en de verkiezingsbijeenkomst van de gemeente) zijn op dit moment niet mogelijk, maar andere stappen (het opmaken van een gemeenteprofiel, het opmaken van de financiële stukken voor de solvabiliteitsverklaring, etc) kunnen wel doorgang vinden.

De eerste stappen in het beroepingswerk kunnen dus worden gedaan. Ook is het met digitale ondersteuning soms mogelijk om via een livestream een kerkdienst van een predikant te volgen of met hem/haar te videobellen. Soms biedt de website van een gemeente de mogelijkheid om kerkdiensten terug te kijken. Op deze wijze kunnen beroepingscommissies op afstand enigszins kennismaken met een mogelijke kandidaat. Echter, de digitale mogelijkheden kunnen de sfeer van een gesprek en de beleving van een kerkdienst waarbij mensen fysiek aanwezig zijn niet vervangen. Tegelijkertijd worden predikanten op dit moment in de eigen gemeente nogal in beslag genomen om in de ongebruikelijke omstandigheden creatieve oplossingen te vinden op vragen die zich aandienen en blijft er in veel gevallen weinig ruimte en energie over voor het beroepingswerk. 

Vooralsnog is het advies om geen fysieke bijeenkomsten te houden zolang de overheidsmaatregelen op dit punt van kracht zijn. Dat is dus ook van toepassing op bijeenkomsten in het kader van het beroepingswerk. Zowel op bijeenkomsten van de beroepingscommissie zelf als op het in gesprek gaan in een fysieke bijeenkomst met een predikant/proponent. Het advies is nadrukkelijk om dit onmisbare deel van het beroepingswerk uit te stellen tot het moment dat dit weer mogelijk is. 

Zie ook:

Protocol kerkdiensten en andere kerkelijke bijeenkomsten

14 mei 2020

In het kader van de privacywetgeving (AVG) zijn bij het uitzenden van een kerkdienst de volgende punten van belang:

1. Bezoekers van de kerkdienst moeten toestemming geven om in beeld te worden gebracht bij het opnemen van een dienst. Men moet in ieder geval weten dat de dienst opgenomen wordt.

2. Noemt u namen en adressen (of andere gegevens die herleidbaar zijn tot een bepaald persoon) tijdens de dienst (bijvoorbeeld in of bij de voorbede)?
Dan dient u daarvoor toestemming te hebben als de dienst openbaar toegankelijk is via internet.
Is uw internetkerkdienst enkel beschikbaar voor leden van de gemeenschap (leden, vrienden, etc.)? Dan is het voldoende als uw gemeenteleden weten dat u op deze manier de dienst/voorbede vormgeeft.

Deze informatie is bijgewerkt op 3-4-2020

In veel gemeenten worden vanwege de corona-crisis online kerkdiensten gehouden. Op welke manier moeten gemeenten omgaan met licenties en auteursrechten van liederen en teksten? En hoe zit het met de (naburige) rechten van de uitvoerende musici?

Het (rechts)gebied van het auteursrecht en de naburige rechten is ingewikkeld. Binnen de kerk is het niet eenduidig geregeld. Het is daarnaast afhankelijk van hoe bepaalde stukken openbaar worden gemaakt (via YouTube of via Kerkomroep; met beeld of zonder beeld; openbaar of alleen met een inlogcode). In principe verandert de corona-crisis niks aan de geldende regels. Wel zien we dat bepaalde uitgevers ruimhartig omgaan met de vraag of hun liederen mogen worden gebruikt (licentie).

Hieronder wordt zo praktisch mogelijk aangegeven met welke rechten (auteursrechten en naburige rechten) een gemeente te maken heeft in een online kerkdienst en onder welke voorwaarden (licenties) zij daarmee om kan gaan:

Muziek en Online kerkdiensten

Zendt u de kerkdienst uit via YouTube of Facebook en gebruikt u eigen muziek?

Voor liederen die vallen onder BUMA/STEMRA hoeft u geen licentie af te sluiten (dat hebben YouTube en Facebook al gedaan). Welke liederen onder BUMA/STREMA vallen kunt u nagaan in de titelcatalogus.

Gebruikt u Liedboek Online? Dan zal Liedboek BV het gebruik van Liedboek Online via YouTube en Facebook tot en met 28 april gedogen. Zie hiervoor http://liedboek.liedbundels.nu/nieuws/liedboek_brief_corona.pdf 

Let op: niet alle muziek valt onder de licenties van BUMA/STREMRA of het Liedboek.

Zendt u de kerkdienst uit via Kerkdienstgemist.nl, Kerkomroep.nl en gebruikt u eigen muziek?

Voor liederen die vallen onder BUMA/STEMRA en CCLI: gebruik de streaming licentie van CCLI: https://nl.ccli.com/streaming/

Gebruikt u Liedboek Online? Dan zal Liedboek BV het gebruik van Liedboek Online via YouTube en Facebook tot en met 28 april gedogen. Zie hiervoor: http://liedboek.liedbundels.nu/nieuws/liedboek_brief_corona.pdf 

Let op: niet alle muziek valt onder de licenties van BUMA/STREMRA of het Liedboek.

Zendt u de kerkdienst uit en wilt u gebruik maken van opnames van de EO/Nederland zingt?

De EO heeft diverse liederen en opnames beschikbaar gesteld voor online kerkdiensten. U vindt de liederen op https://portal.eo.nl/samengeloven/geloven/nederland-zingt-liederen.

Zendt u alleen een preek, overdenking of gebed uit?

Als u alleen een preek, overdenking of gebed uitzendt kunt u ervoor kiezen uw gemeenteleden zelf bepaalde muziek te laten luisteren. U mag daarbij links naar muziek op bijvoorbeeld YouTube aan uw gemeenteleden geven. (Als u reden hebt om te denken dat de muziek waarnaar u linkt illegaal op YouTube staat, dan mag u niet doorlinken.)

Privacy

Naast het auteursrecht en de naburige rechten moet men bij het uitzenden van een internet-kerkdienst letten op de privacy. Daarover staat een vraag verderop op deze pagina ‘Hoe moeten we omgaan met privacy in de online kerkdiensten in de corona-tijd?’

Deze informatie is bijgewerkt op 3-4-2020

Ja, dat mag als digitaal vergaderen praktisch mogelijk is. Het is belangrijk dat iedereen kan meedoen en er overleg kan plaatsvinden. 

Een gemeenteavond en verkiezing van een predikant zal digitaal niet mogelijk zijn omdat het gaat om een te grote groep mensen om overleg te voeren en wellicht kan een bepaalde groep gemeenteleden niet meedoen.

Een kerkenraadsvergadering kan afhankelijk van de grote wel digitaal. 

Een moderamen en de meeste colleges (van kerkrentmeesters en van diakenen) zullen waarschijnlijk ook in staat zijn digitaal te vergaderen en besluiten te nemen. 

Moet er een besluit worden genomen? Dat kan ook digitaal. Let wel op dat als er met briefjes moet worden gestemd, u zoveel mogelijk een anonieme stemming probeert te organiseren. De uitslag van de stemmingen wordt (zoals gewoonlijk) in de notulen van de vergadering opgenomen.

Normaliter vergaderen kerkelijke instellingen niet digitaal. Dat komt voort uit de regel van ordinantie 4-5 dat voorschrijft dat er sprake moet zijn van ‘gemeenschappelijk overleg’ en dat bij grotere groepen niet (goed) mogelijk is. Omdat het in deze tijd niet mogelijk is om bij elkaar te komen om te vergaderen, mag er worden afgeweken van die regel op grond van art. XIX van de kerkorde. Nadat de maatregelen weer zijn ingetrokken, gelden weer de gewone regels.

Deze informatie is bijgewerkt op 1-4-2020

Het moderamen stelt voor om in deze specifieke tijd met een 'verlengde arm' te dopen. "Wat hier volgt is niet een nieuwe dooptheologie, maar een voorziening in deze specifieke tijd."

Moderamen over de doop in corona-tijd

6 mei 2020

Er is een afwijkende regeling voor het indienen van de jaarrekening 2019 waarbij de ingevulde en getekende verklaringen op een later tijdstip kunnen worden toegezonden. Verdere informatie en instructie hierover kunt u hier vinden:

Aangepaste regeling voor indienen jaarrekening 2019

27 mrt 2020

Als de verbintenis van de predikant aan de nieuwe gemeente doorgaat, dan geldt de datum die daarvoor was overeengekomen (inclusief losmaking) ook als de intrededienst geen doorgang kan vinden. Als met de nieuwe predikant is afgesproken dat hij of zij intrede doet op 10 mei, dan begint de verbintenis aan de gemeente (en dus ook de rechtspositie) op die datum, ook al wordt de intrededienst vanwege de corona-maatregelen uitgesteld. De losmaking van de oude gemeente is dan dus ook op 10 mei. 

Het is ook een mogelijkheid om in overleg met de predikant, de ‘oude’ gemeente en de ‘nieuwe’ gemeenten af te spreken de verbintenis uit te stellen. Als u hiervoor kiest, dient u dit door te geven aan de classis en het bureau predikantstraktementen (als u al eerder de verbintenis-datum had doorgegeven). De ‘oude’ gemeente blijft dan tot de uitgestelde datum verantwoordelijk voor het traktement.

Deze informatie is bijgewerkt op 30-3-2020

Momenteel houden gemeenten geen bijeenkomsten en zijn er geen of alleen online-kerkdiensten. Hoe moeten gemeenten nu omgaan met verkiezingen die gepland stonden van een predikant en de bevestigingsdiensten (of verbintenisdiensten)?

De verkiezing van predikanten

De verkiezing van predikanten is beschreven in ordinantie 3-4. De hoofdregel is dat de verkiezing van een predikant door de stemgerechtigde leden van de (wijk)gemeente plaatsvindt. In gemeenten van meer dan 200 stemgerechtigden kan – met medewerking en goedvinden van het breed moderamen van de classicale vergadering – in de plaatselijke regeling zijn opgenomen dat de verkiezing plaatsvinden in de kerkenraad. 

Is de verkiezing van de predikant volgens de regels opgedragen aan de kerkenraad? Dan kan de kerkenraad tot verkiezing overgaan. Gelet op de bijzondere situatie kan de kerkenraad afspraken maken over hoe zij vergadert in deze tijd (zie ook de vraag Hoe om te gaan met de bijzondere omstandigheden?). Vervolgens maakt de kerkenraad de naam van de gekozene aan de gemeente bekend in verband met eventuele bezwaren tegen de procedure, zonder deze bezwaren is ook de goedkeuring van de gemeente voor de beroeping verkregen. Het is aan de kerkenraad (met inachtneming van de plaatselijke regeling) om de wijze van bekendmaken en de mogelijkheid van het maken van bezwaar op een nette manier vorm te geven.

Is de verkiezing (zoals de reguliere gang van zaken is) voorbehouden aan de gemeente? Dan is het advies vooralsnog de verkiezingsbijeenkomst uit te stellen. Ondertussen wordt nagedacht over alternatieven.

De bevestiging/intrede/verbintenis van de predikant

Is de predikant (al voor de crisis) verkozen door de gemeente? Of heeft de kerkenraad de predikant verkozen (zie boven)? En zijn er geen bezwaren binnengekomen? En is aan alle verdere vereisten (beroepingsbrief, aanname van het beroep, approbatie door de classis, afstemming met de ‘oude’ gemeente over de datum van intrede in de ‘nieuwe’ gemeente) voldaan? Dan volgt normaliter de bevestigingsdienst of de intrededienst van de predikant.

Er zijn een aantal mogelijkheden:

• U stelt de bevestiging/intrede-dienst uit.
  In overleg met de predikant, de ‘oude’ gemeente en de ‘nieuwe’ gemeenten kan worden afgesproken de verbintenis uit te stellen. Als u hiervoor kiest, dient u dit door te geven aan de classis en het bureau predikantstraktementen (als u al eerder de verbintenis-datum had doorgegeven).
• Zijn er in uw gemeente internet-kerkdiensten?
  Dan kunt u in zo’n internet-kerkdienst de bevestigings- of intrededienst houden. Zorg ervoor dat u toestemming heeft van de kandidaat-ambtsdrager voor deze vorm in het kader van de privacy. Als iemand (later) zijn toestemming weer intrekt is de consequentie dat de opname offline moeten worden gehaald. U kunt natuurlijk op een later moment (wanneer de gemeente weer elkaar kan ontmoeten in het kerkgebouw) een feestelijk moment organiseren om er nog een keer bij stil te staan.
• Heeft u geen internet-kerkdiensten? Of als u aan een bevestiging of intrede in een internet-kerkdienst niet de voorkeur geeft?
  De begindatum van een verbintenis aan de gemeente is de datum van intrede of de datum die daarvoor was overeengekomen. Zie artikel 20-1 van GR 5 (in combinatie met ord. 3-5-5). Als met de nieuwe predikant is afgesproken dat hij of zij intrede doet op bijvoorbeeld 10 mei, dan begint de verbintenis aan de gemeente (en dus ook de rechtspositie) op die datum. Ook al wordt de intrededienst vanwege de corona-maatregelen uitgesteld. De losmaking van de oude gemeente is dan ook op 10 mei.
  De predikant is dan nog niet officieel de predikant van de gemeente. Een predikant heeft echter op basis van zijn predikantschap van de kerk al bevoegdheden om de gemeente te kunnen dienen. Proponenten blijven tot aan de bevestigingsdienst nog proponent, maar ontvangen wel vanaf de overeengekomen datum traktement (GR 5-20-1) en zijn bevoegd de werkzaamheden te doen (zoals zij immers ook bevoegd zijn hulpdiensten te verrichten)

Het spreekt voor zich dat indien de predikant wordt verbonden in een ‘nieuwe’ gemeente, de afscheidsdienst in de ‘oude’ waarschijnlijk wordt verplaatst. 

Deze informatie is bijgewerkt op 30-3-2020

Zie ook:

Protocol kerkdiensten en andere kerkelijke bijeenkomsten

14 mei 2020

Momenteel houden gemeenten geen bijeenkomsten en zijn er geen of alleen online-kerkdiensten. Hoe moeten gemeenten nu omgaan met verkiezingen die gepland stonden van ouderlingen en diakenen en de bevestigingsdiensten?

De verkiezing van ouderlingen en diakenen
De verkiezing van ouderlingen en diakenen is beschreven in ordinantie 3-6. De hoofdregel is dat de verkiezing van ouderlingen en diakenen door de stemgerechtigde leden van de (wijk)gemeente plaatsvindt. U kunt meer lezen over de verkiezingsprocedure op deze pagina. Vervolgens vindt de bevestiging of verbintenis plaats in een kerkdienst. Op dit moment is het niet goed mogelijk de verkiezing en de kerkdiensten te organiseren. Waar mogelijk adviseren wij om de verkiezing en bevestiging/verbintenis uit te stellen (zie hieronder). 

Het volgende kan voor gemeenten van toepassing zijn:

1. Uitstellen van de verkiezing
   Als het mogelijk is, kunt u ervoor kiezen de verkiezing uit te stellen.
   Aftredende ambtsdragers houden zo mogelijk in de kerkenraad zitting tot hun opvolgers zijn bevestigd. Aftredende ambtsdragers mogen in principe niet langer dan zes maanden na de datum waarop hun ambtstermijn volgens het rooster van aftreden verstreken is, blijven zitten (ord. 3-7-4). Gelet op de bijzondere omstandigheden (art. XIX) is er ruimte om daar -zolang de huidige situatie voortduurt- een extra termijn aan toe te voegen. Hoe lang die extra termijn is hangt af van hoe lang de maatregelen voortduren en wanneer na de maatregelen de kerkenraad weer in staat is een bevestigingsdienst te organiseren. Deze extra termijn mag niet langer duren dan noodzakelijk: nu al de ambtsdragersverkiezingen uitstellen tot januari 2021 is niet aan de orde. Natuurlijk kunnen de kandidaat-ambtsdragers wel als vrijwilliger taken verrichten, maar niet als ambtsdrager.
   U kunt ook tijdelijk een aantal vacatures laten bestaan. Neem in dat geval wel contact op met de classis.
2. Verkozenverklaring door de kerkenraad
   Niet in alle gevallen is verkiezing nodig. Bijvoorbeeld als er niet meer kandidaten, dan vacatures zijn. Dat zal met name het geval zijn als er geen bindende voordrachten zijn gedaan. U kunt hier meer over lezen over op deze pagina.

De bevestiging/intrede/verbintenis van ouderlingen en diakenen
Is de ouderling of diaken (al voor de crisis) verkozen door de gemeente? Of was er geen verkiezing nodig? En zijn er geen bezwaren binnengekomen? Dan volgt normaliter de bevestigings- of de verbintenisdienst van de ouderling/diaken.

Er zijn een aantal mogelijkheden:

• Zijn er in uw gemeente internet-kerkdiensten?
  Dan kunt u in zo’n internet-kerkdienst de bevestigings- of verbintenisdienst houden. Zorg ervoor dat u toestemming heeft van de kandidaat-ambtsdrager voor deze vorm in het kader van de privacy. Als iemand (later) zijn toestemming weer intrekt is de consequentie dat de opname offline moeten worden gehaald. U kunt natuurlijk op een later moment (wanneer de gemeente weer elkaar kan ontmoeten in het kerkgebouw) een feestelijk moment organiseren om er nog een keer bij stil te staan.
• Heeft u geen internet-kerkdiensten? Of als u aan een bevestiging in een internet-kerkdienst niet de voorkeur geeft?
  Dan is er op dit moment nog geen mogelijkheid tot de bevestiging of verbintenis van de ouderling/diaken. Natuurlijk kunnen de kandidaat-ambtsdragers wel als vrijwilliger taken verrichten, maar niet als ambtsdrager. Dit is anders dan bij predikanten omdat voor de ouderling/diaken de bevestigingsdienst nodig is voor de verkrijging van het ambt, terwijl de predikant al in zijn ambt staat.

Ondertussen wordt nagedacht over alternatieve mogelijkheden.

Deze informatie is bijgewerkt op 6-4-2020

Zie ook:

Protocol kerkdiensten en andere kerkelijke bijeenkomsten

14 mei 2020

Nee, binnen de centrale kas predikantstraktementen zijn i.v.m. de coronamaatregelen geen voorzieningen getroffen voor werktijdvermindering van predikanten of voor verlaging van de bezettingsbijdrage. 

Uit de kerkelijke media is op te maken dat predikanten creatief met de situatie omgaan. In plaats van bezoeken afleggen kan de predikant ook bellen, schrijven, mailen of appen. Juist waar kwetsbare gemeenteleden in de onzekerheid van de coronacrisis extra steun en aandacht nodig hebben, lijkt werktijdverkorting voor predikanten niet voor de hand te liggen. Op https://www.protestantsekerk.nl/thema/coronavirus vindt u een artikel over de vormen van pastoraat die tijdens de coronacrisis mogelijk zijn.

Voor werknemers bestaat een regeling voor werktijdverkorting in de situatie dat er sprake is van omzetdaling. We kunnen er vooralsnog van uitgaan dat gemeenten door de coronacrisis niet direct te maken krijgen met sterk verminderde inkomsten. De vergelijking met werknemers levert dus geen reden op voor een regeling voor werktijdverkorting voor predikanten.

Gemeenten die door het wegvallen van inkomsten door deze crisis in directe problemen komen en de bezettingsbijdrage (daardoor) niet meer kunnen betalen, kunnen een verzoek doen bij de solidariteitskas.

Deze informatie is bijgewerkt op 24-3-2020.

In verband met corona kan het avondmaal niet op reguliere wijze worden gevierd. Gelet op de bijzondere omstandigheden heeft het moderamen van de generale synode mogelijkheden aangedragen aan kerkenraad om toch -via internet-kerkdiensten- het avondmaal te vieren.

U kunt deze mogelijkheden vinden op:

Moderamen over vieren Avondmaal in corona-tijd

26 mrt 2020

Deze informatie is bijgewerkt op 26-3-2020

In verband met corona kunnen diverse zaken in de gemeente niet doorgang vinden zoals normaal. Zo kan normaliter een kerkenraad ook niet digitaal vergaderen, maar moet zij samenkomen.

In deze situatie is het denkbaar dat betreffende organen (denk aan de kerkenraad, of het college van kerkrentmeesters) naar bevind van zaken kan handelen. Zo zal de kerkenraad bijvoorbeeld afspraken kunnen maken over hoe zij vergaderen in deze tijden.

Het spreekt voor zich dat er zo veel mogelijk naar de geldende regels en de bedoeling daarvan moet worden gehandeld. Waar mogelijk kunnen zaken worden uitgesteld. Denk bijvoorbeeld aan een ingrijpende beslissing in de gemeente waarbij een gemeenteavond moet worden gehouden: het is niet de bedoeling om de betrokkenheid van de gemeente maar ‘over te slaan’ als het besluit ook kan worden uitgesteld. Daarnaast kan men ook geen regels aanpassen die in principe niet aan de kerkenraad zijn (denk aan bv. aanpassingen ten aanzien van de regels voor het avondmaal). De maatregelen kunnen (natuurlijk) niet langer duren dan dat de crisis duurt.

Waar de kerkenraad, colleges of commissies gebruik maken van dit artikel is het goed dat zij hun motivering en wijze van besluitvorming goed notuleren.

De kerkorde kent hiervoor een apart artikel:

Artikel XIX
Indien en voor zover buitengewone omstandigheden van land en volk het normaal functioneren van het leven van de kerk onmogelijk maken, treffen de daarvoor in aanmerking komende lichamen van de kerk of hun leden de door de omstandigheden tijdelijk geboden, van de orde van de kerk afwijkende maatregelen’.

Kerkelijk noodrecht biedt kerkenraden ruimte te doen wat nodig is

30 mrt 2020

Deze informatie is bijgewerkt op 17-3-2020

In verband met corona kunnen diverse evenementen en verhuur niet doorgaan. Hoe om te gaan met de financiële gevolgen daarvan?

Allereerst is het goed om te kijken of er in het gesloten contract (of de algemene voorwaarden) iets staat over de annuleringsvoorwaarden. Dat is in principe leidend.

Is er niks afgesproken over annuleringen? Dan zal er naar redelijkheid en billijkheid moeten worden gehandeld. Vaak is het de organisator die het evenement afgelast. Gelet op de situatie zal er sprake kunnen zijn van overmacht. In dit geval moeten de verdere gevolgen naar redelijkheid en billijkheid worden afgehandeld. Denk daarbij aan bijvoorbeeld een vergoeding voor al gemaakte kosten van leveranciers.

Deze informatie is bijgewerkt op 25-3-2020 

In verband met corona worden diverse kerkdiensten afgelast. Soms was een predikant uitgenodigd die een preekbeurt kwam verzorgen. Moet deze predikant de preekbeurtvergoeding krijgen?

Er zijn nogal wat haken en ogen aan deze vraag. Zo is het ook mogelijk om een internet-kerkdienst te houden, maar heeft niet elke gemeente daarvoor de capaciteit. Zo is de preekbeurt wellicht op zeer korte termijn afgezegd, terwijl sommige afgezegde preekbeurten nog verder in de toekomst liggen.

Het advies is om met redelijkheid en billijkheid te handelen. Het is aan de kerkenraad om te beoordelen of - en hoe - een kerkdienst kan plaatsvinden. Is er op het laatste moment afgezegd? Dan is een vergoeding op zijn plaats: wellicht geheel, wellicht gedeeltelijk voor alleen de voorbereiding. Ligt de preekbeurt verder in de toekomst? Dan ligt het voor de hand dat er geen of slechts een gedeeltelijke vergoeding is.

Deze informatie is bijgewerkt op 25-3-2020

Op 31 maart 2020 is de regeling van werktijdverkorting veranderd naar de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud (NOW). U kunt geen gebruik meer maken van de reguliere regeling voor werktijdverkorting.

Ook gemeenten van de Protestantse Kerk in Nederland kunnen voor hun werknemers (niet predikanten) gebruikmaken van deze maatregel als zij ten minste 20% omzetverlies hebben over een periode van 3 maanden.

U kunt een aanvraag indienden vanaf 2 april via www.uwv.nl. 

Wie moet de NOW aanvragen?

De werkgever vraagt de NOW aan bij het UWV. Op www.uwv.nl staat/komt een formulier waarmee u uw aanvraag kan doen.

Aan welke voorwaarden moet een gemeente van Protestantse Kerk in Nederland voldoen om een beroep op de NOW te doen?

1. Er is sprake van een omzetdaling van 20%
Er moet sprake zijn van A) een omzetdaling van 20% B) over een driemaandsperiode wegens C) buitengewone omstandigheden die in redelijkheid niet tot het normale ondernemersrisico kunnen worden gerekend. Onder de buitengewone omstandigheden vallen de verstrekkende maatregelen die de overheid heeft genomen vanwege de uitbraak van het COVID-19-coronavirus.

U hoeft bij de aanvraag nog niet aan te tonen dat de omzetdaling te maken heeft met de coronacrisis, maar op een later moment kan er wel controle plaatsvinden.
De omzetdaling wordt berekend over een drie-maanden-periode. Welke maand (maart, april of mei) u als startmaand neemt, is aan u. De daling moet worden berekend op de omzet van januari tot en met december 2019 gedeeld door vier.
Bij de aanvraag van de NOW is het voldoende om de omzetdaling te baseren op een inschatting. U moet op een later moment kunnen aantonen wat de omzet in beide periodes is geweest. In beginsel is een accountantsverklaring vereist, maar voor kleine ondernemingen en loonsommen kan daarop een uitzondering worden gemaakt. Dat wordt over vier weken duidelijk.

Voor de omzet tellen mee de baten, opbrengsten en andere voordelen, zoals uitkeringen, subsidies, renteopbrengsten en bijdragen vanuit een overheidsinstelling of andere opbrengsten, zoals giften, of declaraties vanuit zorgverzekeraars worden ook als omzet gezien voor deze regeling. U kunt onder de omzet dus tevens meerekenen:
- zaalverhuur;
- collectes die bestemd zijn voor de gemeente zelf;
- opbrengsten van verkoop van koffie, thee, etc.

2. U houdt uw medewerkers in dienst
U mag uw medewerker niet ontslaan wegens bedrijfseconomische redenen als u gebruikmaakt van deze regeling. Natuurlijk kan een medewerker wel ontslagen worden als er sprake is van een ontslag op staande voet. Medewerkers die vanwege het aflopen van hun contract uit dienst gaan, zullen bij de definitieve berekening weer worden verrekend. Voor oproepkrachten geldt dat u onder NOW vergoeding kan krijgen voor loon dat u op basis van het regulier aantal gewerkte uren doorbetaalt.

3. U heeft een Loonheffingennummer
Dat weet uw salarisadministrateur.

4. U gebruikt hetzelfde rekeningnummer voor de aanvraag, als dat u bij de loonheffingen gebruikt.
Dat weet uw salarisadministrateur.

5. U mag geen misbruik maken
U mag deze regeling alleen gebruiken als u te maken heeft met een omzetdaling om zoveel mogelijk uw werknemers in dienst te houden. U mag de subsidie niet voor andere doeleinden gebruiken.

6. U blijft loonaangifte doen

7. U bespreekt de NOW-maatregel met uw personeel

Welke werknemers vallen onder de regeling?

Alle werknemers die in dienst zijn. Dus ook mensen met een flexibel- of oproepcontract. Predikanten van gemeenten vallen niet onder deze regeling.

Hoe hoog is de subsidie?

De subsidie is een percentage van de loonsom. Er wordt gewerkt met voorschotten. Bij die voorschotten wordt uitgegaan van de loonsom van januari 2020 (het sociale verzekeringsloon uit tegenwoordige dienstbetrekkingen). Loon boven € 9.538,- per maand komt niet voor subsidie in aanmerking. Er is een opslag van 30% voor werkgeverslasten. Het UWV kent de bedragen van de loonsom van januari 2020, waardoor de regeling snel kan worden uitgevoerd. Als er geen bedragen uit januari bekend zijn, gebruikt het UWV de loonsom van november 2019.

Afhankelijk van het percentage omzetdaling krijgt u een percentage van de loonsom vergoeding. Bij een omzetdaling van 100% bedraagt de subsidie 90%. Heeft u minder omzetdaling? dan vermindert de subsidie evenredig (bijv. bij een omzetdaling van 50% bedraagt de subsidie 45%; dat is de helft van 90%).

U krijgt de subsidie in de vorm van een voorschot (80% van de loonsom), de daadwerkelijke berekening en toekenning volgt later op basis van de loonsommen in de subsidieperiode.

De subsidie wordt uitgekeerd over de maanden maart tot en met mei. Deze periode kan worden verlengd.

Is de NOW-regeling gekoppeld aan de WW?

Nee, de NOW-regeling is niet gekoppeld aan de WW. 

Waar kan ik de NOW aanvragen? Wie voert de NOW uit?

De regeling zal door UWV worden uitgevoerd.

Deze informatie is bijgewerkt op 1-4-2020.

Om een predikant te kunnen beroepen is toestemming nodig van het breed moderamen van de classicale vergadering (ord. 3-3-1). Bij de aanvraag moet onder andere een verklaring worden meegestuurd van het classicale college voor de behandeling van beheerszaken (CCBB), waarin staat dat de gemeente aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. Die verklaring heet 'solvabiliteitsverklaring' en wordt dus vooraf door de kerkenraad aangevraagd bij het CCBB.

U levert daarbij de volgende stukken aan: gevraagde omvang (werktijdpercentage) van de te vervullen vacature, begroting en jaarrekening, een actueel beleidsplan, een prognose voor bij voorkeur 8 jaar van de (toenemende) kosten van de predikantsplaats, de verwachte ontwikkeling van ledental, leeftijdsopbouw en jaarlijkse bijdragen, en een prognose van bestemmingsreserves en vrije reserve. Het CCBB kan aanvullende informatie vragen. Als alles in orde is, duurt de procedure ongeveer drie weken. Een solvabiliteitsverklaring is een jaar geldig en geldt voor een specifieke predikantsvacature.

Adressen van alle CCBB’s:

In 2019 heeft de Protestantse Kerk in Nederland alle rechtspersonen van haar gemeenten (gemeente en diaconie) laten inschrijven bij de Kamer van Koophandel (KvK). Gemeenten en diaconieën die zich via LRP hebben aangemeld, krijgen van de KvK een bevestiging van inschrijving met - voor elk - een eigen inschrijvingsnummer. Aan dit KvK-nummer is het reeds bestaande RSIN van de gemeente, respectievelijk de diaconie gekoppeld. Mocht u nog geen bevestiging van inschrijving hebben ontvangen, neemt u dan contact op met (030) 880 1880 of info@protestantsekerk.nl

Het KvK-nummer kan gebruikt worden als hiernaar wordt gevraagd door leveranciers, zoals energie- en telecombedrijven. De rijksoverheid gebruikt voor de digitale communicatie met rechtspersonen, zoals gemeenten en diaconie, het systeem van eHerkenning. Dit is te vergelijken met de DigiD voor een natuurlijk persoon. Om eHerkenning te kunnen aanvragen is een KvK-nummer noodzakelijk. Een KvK-nummer is ook nodig als de gemeente of diaconie bijvoorbeeld aandelen of obligaties bezit. Zij hebben daarvoor een LEI-nummer nodig, dat alleen verkrijgbaar is als zij een KvK-nummer hebben.

De meeste gemeenten en diaconieën beschikken inmiddels over een eigen KvK-nummer. Hiermee kan eHerkenning worden aangevraagd tot en met betrouwbaarheidsniveau 2+ (bijvoorbeeld om omgevingsvergunningen aan te vragen of in te loggen op het digitale loket van de (burgerlijke) gemeente). Zie voor meer informatie over eHerkenning en de verschilldende betrouwbaarheidsniveaus: https://www.eherkenning.nl/

eHerkenning via KPN
Het is vanaf nu mogelijk om eHerkenning op niveau 3 aan te vragen. U heeft eHerkenning niveau 3 nodig voor het aangifte doen van loonheffing bij de belastingdienst zakelijk. Wanneer in uw gemeente ook het college van diakenen personeel in loondienst heeft en zelf aangifte loonheffing doet is dit nodig. eHerkenning kunt u via verschillende leveranciers aanvragen. Met KPN voert het CIO (overleg van verschillende kerkgenootschappen) overleg over de dienstverlening aan kerken, maar u bent vrij zelf een aanbieder te kiezen. Alle CvK's hebben hierover een schrijven ontvangen. Download hier de presentatie voor verdere toelichting.

Gemeenten en diaconieën hebben rechtspersoonlijkheid. De voorzitter en secretaris van het college van kerkrentmeesters en de voorzitter en secretaris van de diaconie vertegenwoordigen de respectievelijke colleges. In sommige gevallen vragen banken (bijvoorbeeld bij het openen of wijzigen van een rekening) om een verklaring van rechtspersoonlijkheid. U kunt deze verklaring van rechtspersoonlijkheid aanvragen via info@protestantsekerk.nl of (030) 880 1880. U kunt als gemeente of diaconie zelf aan de bank doorgeven wie het college vertegenwoordigt (namen van voorzitter en secretaris); u kunt dit doen door de notulen waarin de benoeming van de voorzitter en secretaris zijn vastgelegd naar de bank toe te sturen.

Vacaturetijd is bezinningstijd. Alles wat erbij komt kijken, kunt u stap voor stap vinden in de Gids voor het beroepingswerk (2019). U vindt die, met andere handige pagina’s, modellen en regelingen via: https://www.protestantsekerk.nl/vacature-in-uw-gemeente

Voor de digitale versie van de Kerkorde (editie 2019) zie www.protestantsekerk.nl/kerkorde. De paperback en het e-book zijn beschikbaar via Kok Boekencentrum: https://www.kokboekencentrum.nl/?s=kerkorde

De kerkenraad legt in de plaatselijke regeling vast op welke wijze de verkiezing van ambtsdragers plaatsvindt. In ordinantie 3-6-2 en 3-6-3 van de kerkorde staat de verkiezingsprocedure beschreven. Er zijn twee vormen van verkiezingsprocedure: de reguliere (ord. 3-6-2) en de verkiezingsprocedure door middel van dubbeltallen (ord. 3-6-3). 

De kerkorde en modellen voor de plaatselijke regeling vindt u via: https://www.protestantsekerk.nl/thema/kerkorde/.

Voor verdere vragen over de verkiezing van ambtsdragers kunt u contact opnemen met 030 880 1880 of info@protestantsekerk.nl.

Meer informatie over de Verklaring Omtrent Gedrag is te vinden op de themapagina 'Veilige Gemeente'.

Wanneer een gemeente wil gaan beleggen zal er goed nagedacht moeten worden over het te voeren beleggingsbeleid en over de verantwoordelijkheden rondom de beleggingen. Het moet breed gedragen worden en mag niet leiden tot speculatief handelen. Bedenk ook als gemeente waarin u wilt beleggen. Wees voorzichtig met eenzijdig beleggen, bijvoorbeeld alleen in landbouwgrond (stel dat het minder waard wordt, heeft dit invloed op heel het vermogen). 

Daarom dienen de afspraken vastgelegd te worden in een beleggingsstatuut. Het beleggingsstatuut moet door de kerkenraad goedgekeurd te zijn. Risicovolle en speculatieve beleggingen dienen vermeden te worden. Een voorbeeld van een beleggingsstatuut is beschikbaar en kan op verzoek worden opgevraagd via info@protestantsekerk.nl.

Extranet Protestantse Kerk is een digitaal register voor predikanten, proponenten, theologiestudenten met preekconsent en kerkelijk werkers. Zij kunnen hier hun eigen persoonsgegevens inzien en deels wijzigen, hun studiepunten bijhouden, zich aanmelden bij het mobiliteitsbureau (voor het beroepingswerk) en zich aanmelden bij de preekbeurtenzoeker. 

Aanmelden: via e-mailadres info@protestantsekerk.nl 

Inloggen en handleiding: https://extranet.pkn.nl/Inlog.aspx?ReturnUrl=%2f

Vragen over uw donateurschap, de beëindiging van een (vaste) donatie of het wijzigen van uw adres- en bankgegevens kunt u stellen aan de donateursadministratie via e-mailadres donateurs@kerkinactie.nl

Het tarief voor een losse preekbeurt en de vergoeding voor reiskosten is te vinden in de Uitvoeringsbepalingen. Deze is te downloaden via: https://www.protestantsekerk.nl/arbeidsvoorwaarden-predikant/actueel/

Aanmelden voor de wekelijkse nieuwsbrief van de Protestantse Kerk in Nederland doet u via:
https://www.protestantsekerk.nl/nieuwsbrieven.

Om uw e-mailadres te wijzigen of het abonnement op te zeggen maakt u gebruik van de links in de nieuwsbrief zelf. Deze links zijn onderaan iedere nieuwsbrief te vinden.

Omdat het lidmaatschap van de Protestantse Kerk in Nederland via de kerkelijke gemeente verloopt, kunt u zich alleen uitschrijven bij de gemeente van de Protestantse Kerk waar u ingeschreven staat. Dit kan door een ondertekende brief aan de kerkenraad van de desbetreffende gemeente te schrijven. Zie ook https://www.protestantsekerk.nl/lidmaatschap

Een doop wordt altijd ingeschreven in het doopboek van de gemeente waar de doop is bediend. Bij de scriba van de gemeente waar men is gedoopt kan men een doopbewijs opvragen.

De meeste uitgaven en materialen van de Protestantse Kerk in Nederland zijn te bestellen via www.protestantsekerk.nl/webwinkel. Collectematerialen kan men ook bestellen via de website van Kerk in Actie: https://www.kerkinactie.nl/kom-in-actie/collectes. Soms worden materialen gratis aangeboden. In ruil daarvoor kan gevraagd worden om uw e-mailadres en telefoonnummer om u te benaderen voor een gift.

Lukt het niet? Mail naar info@protestantsekerk.nl of bel (030) 880 1880.

Alle gemeenten maken gebruik van FRIS, het Financieel Rapportage en Informatie Systeem van de Protestantse Kerk. De data zijn vastgelegd in de kerkorde (ord. 11-7): de begroting moet 15 december in FRIS staan, de jaarrekening uiterlijk 15 juni. 

Voor meer informatie: https://www.protestantsekerk.nl/thema/fris

Iemand kan kerkelijk werker worden als hij/zij het diploma hbo-opleiding Theologie (voorheen Godsdienst Pastoraal Werk - GPW) heeft behaald aan een door de Protestantse Kerk in Nederland erkende instelling. Kerkelijk werkers moeten belijdend lid zijn van de Protestantse Kerk in Nederland en zijn ingeschreven in het kerkelijk register van de Protestantse Kerk in Nederland. De hoofdregel is dat de kerkelijk werker wordt bevestigd in het ambt van ouderling of diaken met bepaalde opdracht voor de duur van de aanstelling, indien hij/zij: werkzaam is op de taakvelden pastoraat, gemeenteopbouw, geestelijke vorming, missionair of diaconaal werk; een aanstelling heeft van minimaal 12 uur per week gedurende minimaal 1 jaar.

Meer informatie: https://www.protestantsekerk.nl/kerkelijk-werker-ambt-en-bedienin/ 

Voor kerkelijk werkers geldt de arbeidsvoorwaardenregeling voor kerkelijke medewerkers: https://www.protestantsekerk.nl/thema/arbeidsvoorwaarden-kerkelijk-medewerkers/

U dient een verkorte staat van baten en lasten over 2019 met daarnaast een overzicht van bestedingen over 2019 uiterlijk per 1 juli 2020 op de website van de gemeente te publiceren.
Voor vragen over ANBI (ook o.a. het format invullen tranparantiegegevens) verwijzen we u naar: https://www.protestantsekerk.nl/thema/anbi.

Voor technische vragen over Ledenregistratie Protestantse Kerk (LRP) kunt u contact opnemen met de LRP-helpdesk op 030 - 880 1777. Of kijk op https://lrp-netwerk.pkn.nl/

Op www.protestantsekerk.nl/privacy vindt u veel informatie en ook een rubriek met veelgestelde vragen.

Het collecterooster van de Protestantse Kerk in Nederland geeft een overzicht van alle collecten voor de Protestantse Kerk in Nederland, Kerk in Actie en Jong Protestant die dit jaar op het collecterooster staan. Voor meer informatie: https://www.kerkinactie.nl/kom-in-actie/collectes

De paasgroetenactie is een jaarlijkse actie van de Protestantse Kerk in Nederland en Kerk in Actie om gedetineerden een bemoediging te sturen met Pasen. Voor meer informatie: https://www.protestantsekerk.nl/thema/paasgroetenactie

Een mooi bloemstuk brengt schoonheid in de kerk, maar een symbolische bloemschikking kan iemand diep raken. Voor de liturgische bloemschikkingen voor de veertigdagentijd zie: https://www.protestantsekerk.nl/thema/liturgisch-bloemschikken

Het nieuwe jaarboek is naar verwachting gereed in het eerste kwartaal van 2020. De scriba van elke gemeente wordt op de hoogte gebracht en kan een aantal exemplaren bestellen voor gebruik binnen de gemeente. Het jaarboek is niet meer in de boekhandel verkrijgbaar vanwege aangescherpte privacywetgeving.

Lees hier voor meer informatie

In ordinantie 4-2 staat dat eenieder die vanuit een functie gegevens uit de kerk krijgt, gebonden is aan geheimhouding. Dat wil zeggen dat iemand in welke hoedanigheid ook - bijvoorbeeld als vrijwilliger, medewerker of kerkenraadslid - een geheimhoudingsplicht heeft. De geheimhoudingsplicht is ook van toepassing zonder dat iemand hiervoor getekend heeft. En ook als iemand slechts eenmalig gegevens heeft ontvangen.

Kerkelijk medewerkers vallen onder de arbeidsvoorwaardenregeling van de kerk. Deze arbeidsvoorwaardenregeling heeft niet de status van een CAO, maar bevat wel alle toepasselijke arbeidsvoorwaarden. Kerkelijk medewerkers vallen niet onder een andere CAO.

De arbeidsvoorwaardenregeling verandert geregeld. De meest recente versie kan men vinden op de pagina: https://www.protestantsekerk.nl/arbeidsvoorwaardenregeling-en-cir/

De arbeidsvoorwaardenregeling bestaat uit de regels van generale regeling 6 rechtspositie kerkelijke medewerkers en de daarbij behorende uitvoeringsbepalingen. Deze regelingen zijn van toepassing omdat dit behoort tot het kerkelijk recht. Daarnaast wordt in het modelcontract ook verwezen naar deze regelingen.

Als u als werkgever of als medewerker onenigheid heeft over de uitvoering of toepassing van de arbeidsvoorwaardenregeling en er onderling niet uitkomt, kunt u op eigen initiatief of gezamenlijk de kwestie voorleggen aan de geschillencommissie arbeidsvoorwaarden van de Protestantse Kerk in Nederland.

U doet dit door een verzoekschrift te sturen aan de ambtelijk secretaris van de geschillencommissie via info@protestantsekerk.nl of naar Joseph Haydnlaan 2a, 3533 AE Utrecht; Postbus 8504, 3503 RM Utrecht.

De eisen aan het verzoekschrift en de procesregeling kunt u lezen reglement Geschillencommissie Arbeidsvoorwaarden in de arbeidsvoorwaardenregeling. Belangrijk is dat u binnen 6 weken nadat u schriftelijk aan de andere partij of gezamenlijk hebt vastgesteld dat er sprake is van een geschil, het verzoekschrift heeft verzonden.

De vakantie en het verlof zijn geregeld in de arbeidsvoorwaardenregeling en de arbeidswetgeving. Vakantie heeft elke medewerker om bij te komen van het werk en te ontspannen; verlof wordt in specifieke gevallen verleend.

De meest voorkomende verlofvormen staan hieronder. Voor een volledige overzicht dient u de arbeidsvoorwaardenregeling te raadplegen.

Indien een gemeente, diaconie of andere kerkelijke instantie een medewerker (een werker met een arbeidscontract: bijvoorbeeld een kerkelijk werker of een koster) aanneemt moet de gemeente rekening houden met verschillende kosten. Dat zijn salariskosten, maar ook bijdragen aan het pensioenfonds, de belastingdienst etc. Daarnaast dient de gemeente rekening te houden met bijvoorbeeld een scholingsbudget, kosten voor de arbovoorzieningen en bedrijfsarts, eventuele verzekeringen en een eventuele transitievergoeding bij het einde van een dienstverband. Voor een indicatie van de kosten die direct gerelateerd zijn aan de salariskosten en de arbeidsvoorwaardenregeling kunt u een berekening maken in het Rekenmodel indicatie werkgeverskosten voor kerkelijk medewerker 2019. Aan dit model kunt u geen rechten ontlenen en een specifieke berekening kunt u door een salarisadministratiebureau (zoals bijvoorbeeld de KKA) laten maken.

Voor kerkmusici geldt een andere regeling. Die kunt u vinden op www.protestantsekerk.nl/kerkmusici

Een kerkelijk werker heeft recht op een vergoeding voor woon-werkverkeer en een vergoeding voor dienstreizen. 

Deze vergoedingen zijn (in hoogte en systematiek) verschillend. Daarom is het van belang vast te stellen wanneer welke vergoeding van toepassing is. Daarbij is leidend wat de werkplek van de kerkelijk medewerker is. Als de kerkelijk medewerker vanuit huis werkt is er geen sprake van woon-werkverkeervergoeding; als een kerkelijk medewerker vanuit zijn huis dan op bijvoorbeeld pastoraal bezoek gaat in het kader van zijn werkzaamheden is dat een dienstreis. Als een kerkelijk werker bijvoorbeeld zijn werkplek in een kerkgebouw heeft, dan zijn de reiskosten van zijn huis naar het kerkgebouw (en weer terug) woon-werkverkeerkosten. Gaat een kerkelijk werker vervolgens vanuit het kerkgebouw op bijvoorbeeld pastoraal bezoek gaat in het kader van zijn werkzaamheden is dat een dienstreis.

1. Woon-werkverkeer
Bij woon-werkverkeer gaat het om de reis die een medewerker aflegt van zijn/haar huis tot zijn/haar werkplek.

De vergoeding voor woon-werkverkeer is gebaseerd op de reiskosten met het openbaar vervoer (max. tweede klasse) met een maximumbedrag per maand (die staat in de generale regeling rechtspositie medewerkers). Ook als een medewerker niet met het openbaar vervoer gaat ontvangt hij/zij deze uitkering: het gaat dus om een forfaitair bedrag.
Als een medewerker niet met het openbaar vervoer gaat zal hij dit moeten aangeven in zijn belastingaangifte en zal de belastingdienst nagaan of de medewerker per saldo niet meer krijgt dan de fiscaal vrijgestelde kilometerprijs; gaat een medewerker met het OV dan is de vergoeding altijd vrijgesteld.

2. Dienstreizen
Voor dienstreizen mag een medewerker gebruikmaken van het OV (eerste klasse) en krijgt hij het betaalde bedrag geheel terug. Maakt een medewerker gebruik van zijn eigen motorvoertuig dan krijgt de medewerker 0,28 cent per kilometer. Maakt een medewerker gebruik van een niet-motorvoertuig (fiets, lopend, etc), dan heeft de medewerker geen recht op vergoeding van de dienstreis.

Bij het ontslag van een medewerker kan worden gedacht aan veel verschillende omstandigheden: misschien heeft uw werknemer zijn baan opgezegd omdat hij/zij een nieuwe baan heeft gevonden, of misschien is er sprake van het samengaan van twee gemeentes en zijn er minder betaalde krachten nodig, of misschien is er sprake van disfunctioneren. Het is in elke situatie van belang om goed en duidelijk te communiceren.

Per situatie kan het verschillen op welke manier u aan de slag gaat met het ontslag: zo zal bij het opzeggen van het contract van de medewerker omdat deze nieuw werk heeft gevonden veelal de opzeggingsregels uit de arbeidsvoorwaardenregeling (artikel 24) worden gebruikt; bij een reorganisatie of fusie moet gebruik worden gemaakt van het sociaal plan (te vinden in de arbeidsvoorwaardenregeling); in sommige situaties kunt u er gezamenlijk uitkomen en sluit u een beëindigingsovereenkomst/vaststellingsovereenkomst; in andere gevallen schrijft de wet voor welke regels er bij ontslag zijn.

Wilt u in een specifieke situatie meer informatie? Dan kunt u contact opnemen met de dienstenorganisatie. 

Het pensioen is ondergebracht bij het pensioenfonds Zorg en Welzijn. De verdeling van de premie tussen werknemers en werkgevers wordt afgesproken in het georganiseerd overleg medewerkers en is terug te vinden in de Regeling Pensioenpremie uit de Arbeidsvoorwaardenregeling.

Ook na het bereiken van AOW-leeftijd mag iemand blijven werken. Het contract van een kerkelijk medewerker eindigt van rechtswege bij het bereiken van de AOW-leeftijd (artikel 24 van de Generale Regeling Rechtspositie Medewerkers). U kunt ervoor kiezen uw medewerker direct een nieuw contract aan te bieden. Dat contract kan een tijdelijk of een vast contract zijn. Voor de medewerker moeten nog wel Anw- en AWBZ-premie worden afgedragen, maar komen andere premies voor sociale verzekeringen te vervallen (WW, ZW, WIA, AOW). Rondom pensioenopbouw kunnen u en uw medewerker informeren bij het pensioenfonds (Zorg en Welzijn). Gedetailleerde informatie kunt u vinden in de brochure Doorwerken na de AOW-leeftijd.

U mag niet in elke situatie gebruik maken van een zzp’er. De kerkorde kent voor sommige functies in de kerk opleidings- en/of registratie-eisen, in die functies mag geen zzp’er worden aangesteld. Dat geldt voor de predikanten, de kerkelijk werkers, koster(-beheerders) en de kerkmusici.

Voor andere functies in de kerk bent u vrij om gebruik te maken van een zzp’er, waarbij u er wel op moet letten dat u geen schijnconstructie aangaat. De dienstenorganisatie raadt u aan gebruik te maken van de modelcontracten van de site van de Belastingdienst en samen met uw zzp’er na te denken over hoe de samenwerking van de zzp’er en de kerkenraad eruit ziet (zonder dat er sprake is van werkgeversgezag).

Het spreekt voor zich dat er tegen het inzetten van schilders, loodgieters, etc. geen bezwaren vanuit de kerkorde zijn.

Tijdelijke contracten (ook wel contracten voor bepaalde tijd) zijn overeenkomsten waarvan het einde objectief bepaalbaar is. Het einde van het contract is dus onafhankelijk van de wil van een van de betrokken partijen. De duur van de overeenkomst kan worden vastgesteld in tijdseenheden of worden gekoppeld aan de duur van een project dan wel de duur van een vooraf bepaalde situatie, zoals het herstel van een zieke werknemer waarvoor een vervanger werkzaam is op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd.

Een tijdelijk contract mag in theorie langdurig (bijvoorbeeld voor negen jaar) worden afgesproken. Vaak zal een tijdelijk contract een minder lange tijdsduur hebben. 

Als u meerdere tijdelijke contracten aan dezelfde werknemer wilt aanbieden, dan bent u gebonden aan de ketenregeling uit het Burgerlijk Wetboek. Deze regeling houdt in dat u maximaal drie tijdelijke contracten mag aanbieden aan een medewerker (een vierde tijdelijke contract is een contract voor onbepaalde tijd/’vast’ contract) en dat u niet langer dan drie jaar gebruik mag maken van tijdelijke contracten bij een medewerker. 

Als uw tijdelijk contract eindigt vanwege het verlopen van een termijn (bijvoorbeeld bij een jaarcontract) en het contract voor langer dan 6 maanden in totaal heeft geduurd, moet u een maand van te voren uw medewerker op de hoogte stellen (aanzeggen) of u het contract wilt gaan verlengen of niet. Dit heet de aanzegverplichting. Doet u dit niet (tijdig), dan maakt uw werknemer aanspraak op een wettelijke aanzegvergoeding. U kunt voldoen aan uw aanzegverplichting door bijvoorbeeld een e-mail te sturen naar uw medewerker (zorg er wel voor dat u het naar een juist e-mailadres stuurt waarvan u weet dat uw medewerker deze leest).

De volledige werkweek voor kerkelijke medewerkers is 36 uur per week. Voor kerkmusici wordt gewerkt volgens een eenheden-structuur, zie daarvoor de pagina kerkmusici. Voor koster-beheerder wordt de werkweek per 4 weken vastgesteld (144 uur per 4 weken) om zo flexibel met overwerk om te kunnen gaan.

Over het algemeen zal een kerkelijk medewerker een contract krijgen aangeboden voor een vast aantal uren per week. Het is echter ook mogelijk een medewerker via een min-max-contract of een nulurenontract aan te stellen. Met deze contracten is het mogelijk flexibeler om te gaan met de arbeidsinzet. Er kleven echter ook bezwaren aan: het levert meer administratie op en aan de flexibiliteit zitten ook grenzen. Zo kan een werknemer na 3 maanden de rechter vragen zijn arbeidsomvang vast te stellen op een vaste duur. Alleen als de werkzaamheden echt flexibel zijn, zal een rechter dat weigeren. Ook mag u niet verwachten dat een werknemer met een nulurencontract altijd op afroep beschikbaar is. Het is van belang goede afspraken te maken over de arbeidsduur en het werkrooster als u een contract aangaat.

Ook binnen een kerk moeten werknemers veilig kunnen werken. De arbeidsomstandighedenwet en andere regelgeving rondom veilig werken (de arbowetgeving) zijn dan ook gewoon van toepassing als een kerk een werknemer met een arbeidscontract heeft. Uitgebreidere informatie over de arbowetgeving vindt u in deze brochure.

De laatste wijziging van de arbowetgeving betreft die van juli 2017. In de vernieuwde wetgeving is extra aandacht voor preventie en zijn werkgevers verplicht een basiscontract rondom arbozorg af te sluiten met een arboaanbieder. Werkgevers hebben tot juli 2018 de tijd gekregen om te voldoen aan de nieuwe regelgeving. Wat moet u regelen:

1. U moet een basiscontract voor de arbozorg afsluiten.
De KKG-KKA biedt verzekeringspakketten en/of arbodienstverleningspakketten aan via haar website, maar u bent vrij om zelf een aanbieder te contracteren. In uw basiscontract staat bijvoorbeeld hoe de toegang tot de bedrijfsarts is geregeld.

2. U moet een preventiemedewerker aanstellen.
Bij kleine werkgevers (onder de 25 werknemers in dienst) kan de preventiemedewerker ook een kerkrentmeester zijn. Lees meer over de preventiemedewerker op de website van het arboportaal.

3. Risico-Inventarisatie en -evaluatie (RI&E)
Een RI&E is een vragenlijst rondom veilig werken die u moet uitvoeren. Uit deze vragenlijst zullen eventueel een aantal acties moeten worden ondernomen, die u in een plan van aanpak kunt zetten. Kleine werkgevers (<25) kunnen gebruikmaken van de RI&E-vragenlijst die door de VKB en de dienstenorganisatie is opgesteld. Deze is goedgekeurd door een arbodienstverlener en erkend door het Steunpunt RI&E. Grote werkgevers moeten samen met hun arbodienstverlener aan de slag met een RI&E. 

Model Risico-Inventarisatie & Evaluatie met horeca

Model Risico-Inventarisatie & Evaluatie zonder horeca

BHV staat voor BedrijfsHulpVerlening en is een instrument vanuit de arbowetgeving. In de arbeidsomstandighedenwet is bepaald dat een werkgever zich moet laten bijstaan door een of meer werknemers die door hem zijn aangewezen als bedrijfshulpverleners. De bedrijfshulpverleners moeten beschikken over een zodanige opleiding en uitrusting, en zodanig in aantal en zodanig georganiseerd zijn dat zij in staat zijn de volgende taken naar behoren te kunnen vervullen: 

1. het verlenen van eerste hulp bij ongevallen;
2. het beperken en het bestrijden van brand en het beperken van de gevolgen van ongevallen;
3. het in noodsituaties alarmeren en evacueren van alle werknemers en andere personen in het bedrijf of de inrichting.
4. (In veel gevallen zal de bhv’er ook zorgdragen voor het contact met de hulpdiensten.)

Veelal zijn er diverse bhv-cursussen te volgen die voldoen aan een standaardnorm (NEN). Alleen het aanwijzen van een bhv’er is onvoldoende om aan de verplichtingen vanuit de arbowetgeving en het bouwbesluit te voldoen. Zo moet u bijvoorbeeld ook een Risico-Inventarisatie en Evaluatie houden (zie ook de vraag 'Wat zijn de arboverplichtingen van een kerkelijke werkgever?'), maar heeft u ook een gedegen ontruimingsplan nodig (Bouwbesluit 2012).

Als een medewerker van u als bhv’er is aangewezen (bijvoorbeeld de koster), dan heeft deze recht op een toelage op zijn salaris conform de arbeidsvoorwaardenregeling. Heeft u een medewerker aangewezen als EHBO’er, dan heeft deze recht op een EHBO-toelage.

In sommige gevallen is het verplicht een BHV’er te hebben, namelijk als:

a. de gemeente een werknemer (niet predikant) in dienst heeft, of;
b. de gemeente in het kader van een vergunning, een aanwijzing vanuit de burgerlijke gemeente/brandweer of vanwege een verzekering expliciet een verplichting opgelegd heeft gekregen.

In andere gevallen is het raadzaam om een BHV’er te hebben, of althans goede afspraken te hebben over veiligheid en calamiteiten. Heeft u geen BHV’er en geen goed calamiteitenplan, dan kan u op grond van een algemene zorgplicht vanuit het burgerlijk wetboek of bijvoorbeeld op basis van het bouwbesluit aansprakelijk worden gesteld.

Als een medewerker van u als BHV’er is aangewezen (bijvoorbeeld de koster), dan heeft deze recht op een toelage op zijn salaris conform de arbeidsvoorwaardenregeling. Heeft u een medewerker aangewezen als EHBO’er, dan heeft deze recht op een EHBO-toelage.

Als uw medewerker ziek wordt moet hij/zij zich bij u ziekmelden. Let bij de registratie van de ziekte goed op de privacyrechten van uw medewerker; op de website van de Autoriteit Persoonsgegeven kunt u daar meer over lezen. Vaak zal het gaan om een ziekte die binnen een paar weken (minder dan 4) weer over is. Afhankelijk van een eventuele ziekteverzuimverzekering of ziekteverzuimbegeleidingsverzekering moet u bij uw verzekering melding maken. U hoeft voor zo’n ziektegeval geen melding te doen bij het UWV. Als u voorziet dat een ziekte langer zal duren dan 4 weken, is het goed om contact op te nemen met uw arbodienstverlener en uw medewerker aan te melden. Op de website van het UWV kunt u in een stappenplan lezen wanneer het UWV van u actie verwacht.

Tijdens de ziekte bent u als werkgever verplicht twee jaar het loon door te betalen. In de salarisregeling uit de arbeidsvoorwaardenregeling is geregeld dat u het eerste jaar 100% en het tweede jaar 70% moet doorbetalen. In het tweede ziektejaar moet u het pensioenfonds (Zorg en Welzijn) informeren dat u nog maar 70% van het loon betaalt en dat de pensioenopbouw over die 70% moet worden berekend. Na twee jaar ziekte kan uw medewerker naar het UWV om een arbeidsongeschiktheidskeuring te krijgen. Het is belangrijk om na het tweede ziektejaar ook contact op te nemen met het pensioenfonds (Zorg en Welzijn). Na twee jaar ziekte houdt uw loondoorbetalingsverplichting op, maar blijft uw medewerker nog bij u in dienst. U kunt ervoor kiezen een ontslagprocedure te starten of om uw medewerker in dienst te houden (dus zonder dat uw medewerker werkzaamheden verricht of dat hij/zij salaris krijgt: een zogenaamd ‘slapend’ dienstverband.) Houdt u uw werknemer in dienst, dan bent u verplicht uw medewerker weer te werk te stellen indien hij/zij weer beter wordt.

Binnen de Protestantse Kerk in Nederland is de arbeidsvoorwaardenregeling van toepassing op eenieder die werkzaam is op basis van een arbeidscontract. De arbeidsvoorwaardenregeling bestaat uit de generale regeling rechtspositie medewerkers en diverse uitvoeringsbepalingen. De generale regeling rechtspositie medewerkers wordt vastgesteld door de kleine synode. De uitvoeringsbepalingen worden vastgesteld door het georganiseerd overleg medewerkers.

De arbeidsvoorwaardenregeling betreft een standaardregeling. Dat wil zeggen dat er niet van mag worden afgeweken. Natuurlijk zullen er soms plaatselijk extra afspraken nodig zijn voor bijvoorbeeld de inrichting van de werkplek.

Er zijn kerkordelijk geen voorgeschreven schalen voor medewerkers op een kerkelijk bureau. Vanuit de dienstenorganisatie zijn wel referentiefuncties kerkelijke bureaus als advies ontwikkeld.

Uitgezonden medewerkers werken op basis van een aparte arbeidsvoorwaardenregeling: de uitzendvoorwaardenregeling.

Een kerkelijk medewerker is eenieder die op basis van een arbeidscontract werkzaam is bij een kerkelijke gemeente, diaconie, classis, de evangelisch-lutherse synode of de kerk als geheel (bijvoorbeeld voor de dienstenorganisatie), dan wel een kerkelijke instelling als bedoeld in ordinantie 11-26 dan wel een protestantse stichting als bedoeld in artikel 1 van de Generale regeling stichtingen. 

Een kerkelijk werker is altijd op basis van een arbeidscontract werkzaam en is derhalve altijd een kerkelijke medewerker. Een kerkelijk werker heeft voldaan aan alle eisen die de Generale Regeling kerkelijk werkers stelt en staat ingeschreven in het register van de kerkelijk werkers. Een kerkelijk medewerker kan ook een kerkmusicus of administrateur op een kerkelijk bureau zijn. Met andere woorden: een kerkelijk werker is altijd een kerkelijke medewerker, maar niet elke kerkelijke medewerker is een kerkelijk werker.

Volgens de aanvullende bepalingen voor de rechtspositie van de kosters en de koster-beheerders wordt er voor een periode van 12 maanden een rooster gemaakt. In het rooster worden afspraken gemaakt over de werktijden van de koster. In het rooster worden ook afspraken gemaakt over welke zondagen een koster (buiten de zondagen in de vakantie van de koster) niet hoeft te werken.

Een koster valt als kerkelijk medewerker onder de arbeidsvoorwaardenregeling. In de arbeidsvoorwaardenregeling is echter een speciale regeling voor kosters en koster-beheerders voorzien: die staat in de arbeidsvoorwaardenregeling onder het kopje ‘aanvullende bepalingen voor de rechtspositie van de kosters en de koster-beheerders’. Deze regelingen wijken soms af van de regelingen die elders in de arbeidsvoorwaardenregeling staan. Wordt er in de aanvullende bepalingen niet afgeweken van de gewone regelingen van de arbeidsvoorwaardenregeling, dan zijn de gewone regelingen van toepassing.

Voor kosters en koster-beheerders zijn in de aanvullende bepalingen voor de rechtspositie van de kosters en de koster-beheerders kerkordelijk voorgeschreven salarisschalen en functiegebonden verhogingen opgenomen. U kunt daar meer over lezen in Toelichting bij de regels voor de aanstelling van een koster of kosterbeheerder en de brochure De koster grafdelver - extra toelichting op de arbeidsvoorwaardenregeling. In welke functie uw koster valt kunt u afleiden aan de hand van de Voorbeelden functieomschrijvingen en instructie kosters.

In generale regeling 9-4 staat op welke wijze het functieniveau van het orgelspel wordt vastgesteld. Afhankelijk van het bepaalde functieniveau stelt u een cantor aan die bevoegd is voor het functieniveau. 

Het functieniveau van het orgelspel wordt vastgesteld door de kerkenraad op basis van bepaalde in de generale regeling genoemde elementen, na overleg met de dienstenorganisatie en de aan de gemeente verbonden kerkmusici. Voor de weging van de in de generale regeling genoemde elementen kunt u gebruik maken van onderstaand stroomschema.

Toelichting stroomschema kerkmusicus voor orgel

Hoog niveau
Het kerkelijk orgelspel alsmede de orgelmuziek met een hoge moeilijkheidsgraad wordt in de eredienst op professionele wijze op het niveau van een ‘uitvoerend musicus’ uitgevoerd.

Koor/instrumentele groep hoog niveau
Er wordt een koor, cantorij en/of instrumentele groep begeleid met orgel en/of piano die met regelmaat (ten minste maandelijks) aan de eredienst meewerken.

Deze begeleiding wordt evenals het kerkelijk orgelspel en de orgelmuziek in de eredienst op het niveau van een ‘uitvoerend musicus’ professioneel uitgevoerd.

Professioneel niveau

Het kerkelijk orgelspel alsmede de orgelmuziek met een gemiddelde moeilijkheidsgraad wordt in de eredienst op professionele wijze op het niveau van een ‘;docerend musicus’ uitgevoerd.

Koor/instrumentele groep professioneel niveau

Er wordt een koor, cantorij en/of instrumentele groep begeleid met orgel en/of piano die met regelmaat (tenminste maandelijks) aan de eredienst meewerken.

Deze begeleiding wordt evenals het kerkelijk orgelspel en de orgelmuziek in de eredienst op het niveau van een ‘docerend musicus’ professioneel uitgevoerd.

Keuze kerkenraad voor professioneel niveau

Het kerkelijk orgelspel alsmede de orgelmuziek met een gemiddelde moeilijkheidsgraad wordt in de eredienst op professionele wijze op het niveau van een ‘docerend musicus’ uitgevoerd.

In generale regeling 9-4 staat op welke wijze het functieniveau van het cantoraat wordt vastgesteld. Afhankelijk van het bepaalde functieniveau stelt u een cantor aan die bevoegd is voor het functieniveau. 

Het functieniveau van het cantoraat wordt vastgesteld door de kerkenraad op basis van bepaalde in de generale regeling genoemde elementen, na overleg met de dienstenorganisatie en de aan de gemeente verbonden kerkmusici. Voor de weging van de in de generale regeling genoemde elementen kunt u gebruik maken van onderstaand stroomschema.

Verklaring stroomschema functieniveau kerkmusicus voor cantoraat

Hoog niveau
Er wordt leiding gegeven aan gemeentezang, koor, cantorij en/of instrumentele groep die regelmatig (tenminste maandelijks) aan de eredienst meewerken. De vocale en/of instrumentale muziek is van een hoge moeilijkheidsgraad (bijvoorbeeld Bachcantates) en wordt op het professionele niveau van een ‘uitvoerend musicus’ uitgevoerd.

Professioneel niveau
Er wordt leiding gegeven aan gemeentezang, koor, cantorij en/of instrumentele groep die regelmatig (tenminste maandelijks) aan de eredienst meewerken. De vocale en/of instrumentale muziek is van een gemiddelde moeilijkheidsgraad (bijvoorbeeld cantates van Buxtehude, Pachelbel, Schütz en Vogel) en wordt op professioneel niveau van een ‘docerend musicus’ uitgevoerd.

Keuze kerkenraad voor professioneel niveau
Er wordt leiding gegeven aan gemeentezang, koor, cantorij en/of instrumentele groep die regelmatig (tenminste maandelijks) aan de eredienst meewerken. De vocale en/of instrumentale muziek is van een gemiddelde moeilijkheidsgraad. De kerkenraad kiest voor een professionele uitvoering op het niveau van de ‘docerend musicus’.

De aanstelling van een kerkmusicus kent twee kanten: de kerkordelijke kant en de arbeidsrechtelijke of contractuele kant. In de kerkorde staan diverse regels over wie er in aanmerking komen om als kerkmusicus te worden aangesteld. Ook staan er diverse regels over hoe de procedure rondom de aanstelling verloopt. Arbeidsrechtelijk of contractueel is het bijvoorbeeld van belang om een correct contract op te stellen. U kunt onderstaand stappenplan volgen:

1) Een kerkmusicus wordt benoemd door de kerkenraad. De kerkenraad zal advies moeten inwinnen bij het college van kerkrentmeesters en uiteindelijk zal het college van kerkrentmeesters zorgen voor de contractuele afhandeling van de benoeming, maar de wervings- en benoemingsprocedure wordt door de kerkenraad vormgegeven.

2) Als u een kerkmusicus wilt aanstellen is het van belang dat u het niveau van de kerkmuziek in uw gemeente in kaart brengt. In de Generale Regeling Kerkmusici worden drie functieniveaus onderschreden. Vaak zal uw gemeente al een functieniveau hebben: die staat misschien wel in uw beleidsplan betreffende de kerkmuziek of plaatselijke regeling. Als u geen verandering in het (niveau) van de kerkmuziek voor ogen heeft, kunt u het functieniveau dat voor uw gemeente is vastgesteld blijven gebruiken. Heeft uw gemeente geen functieniveau, wilt u het functieniveau veranderen of weet u het functieniveau niet, dan kunt u contact opnemen met de dienstenorganisatie. Het functieniveau kerkmuziek is afhankelijk van een aantal factoren: bijvoorbeeld of uw kerkmusicus zelf stukken moet componeren, maar ook of uw kerkmusicus op een monumentaal orgel zal komen te spelen. Afhankelijk van het functieniveau van uw gemeente, moet uw kerkmusicus een overeenkomstige bevoegdheidsverklaring hebben.

3) Stel een vacature op conform het functieniveau. Naast het functieniveau staat in de vacature de standplaats van de kerkmusicus, een beknopte en duidelijke functieomschrijving, een verwijzing naar de arbeidsvoorwaardenregeling voor kerkelijke medewerkers van de Protestantse Kerk in Nederland en of u voornemens bent de kerkmusicus in te leiden in de bediening. Vermeld in de vacaturetekst dat een assessment door een commissie van advies onderdeel kan zijn van de wervingsprocedure. De termijn om op de vacature te reageren moet minstens één maand zijn.

4) Stel een commissie van advies samen. Deze commissie moet bestaan uit drie kerkmusici met bevoegdheidsverklaring I. Indien de te vervullen kerkmusici-functie op functieniveau III is vastgesteld, mag de commissie van advies ook bestaan uit twee kerkmusici met bevoegdheidsverklaring II. Deze commissie van advies komt formeel pas bij de beoordeling van de binnengekomen sollicitaties is actie, maar het staat u natuurlijk vrij deze commissie al eerder bij de procedure te betrekken.

5) Maak de vacature in uw gemeente bekend (een kerkmusicus wordt bij voorkeur uit de leden van de eigen gemeente benoemd, ord. 5-6-2). Indien de te vervullen vacature een kerkmusicus van bevoegdheid I of II betreft, zend u de vacature tevens naar organisaties waar kerkmusici lid van zijn. Denk hierbij aan (de deelnemers/bewoners van) het Huis van de kerkmuziek.

6) De binnengekomen sollicitaties worden ter advies voorgelegd aan de commissie van advies. Als er meerdere kandidaten voor één functie beschikbaar zijn, zal de commissie van advies een vergelijkend onderzoek uitvoeren. De commissie van advies zendt haar advies naar de kerkenraad.
Om voor benoeming in aanmerking te komen moet een kandidaat een bevoegdheidsverklaring conform of hoger dan het functieniveau beschikken. Indien er geen kandidaat is die het gewenste functieniveau beschikt, kan een kandidaat met een functiebevoegdheid één trede lager voor één jaar worden benoemd (voor functieniveau I, een kandidaat met bevoegdheid II; voor functieniveau II, een kandidaat met bevoegdheid III; en voor functieniveau III, een kandidaat met (vooralsnog) geen bevoegdheid.)

7) De kerkenraad besluit of zij over wil gaan tot benoeming van een van de kandidaten.

8) Afgewezen kandidaten krijgen binnen 10 dagen bericht van hun afwijzing. Let er op dat u de sollicitatiedocumenten ofwel terugstuurt, of vernietigt binnen een acceptabele termijn.

In de Generale Regeling Kerkmusici zijn regels opgenomen omtrent de beloning van kerkmusici. Afhankelijk van het functieniveau en de taak van de kerkmusicus worden eenheden toegekend die corresponderen met een deeltijdpercentage. Op basis van dit deeltijdpercentage wordt aan de hand van salarisschalen voor kerkmusici (die zijn opgenomen in de Generale Regeling Rechtspositie Medewerkers) een salaris berekent. U kunt het salaris van een kerkmusicus berekenen via het programma SalberKerk.

Met betrekking tot de vakantie van een kerkmusicus zijn een aantal vragen belangrijk: op hoeveel vakantie heeft een kerkmusicus recht, wanneer krijgt de kerkmusicus zijn vakantie, hoe gaan we roostertechnisch om met de vakantie en hoe om te gaan met de vakantietoelage.

De kerkmusicus heeft zoals elke kerkelijk medewerker recht op (doorbetaalde) vakantie. Anders dan bij andere kerkelijke medewerkers (gezien het kleine deeltijdpercentage waarin een kerkmusicus is aangesteld) is ervoor gekozen de vakantie direct uit te betalen. Dat wil zeggen dat in de berekening uit SalBerKerk één bedrag komt dat zowel 1) de betaling is voor de dienst die is geleverd en 2) de betaling is van de vakantie. De kerkmusicus ‘krijgt’ als het ware dus direct zijn vakantie. Als er dus een x aantal diensten in SalBerKerk wordt opgevoerd, dan speelt een kerkmusicus ook daadwerkelijk x diensten.

Dat laat echter nog de vraag open hoe roostertechnisch om moet worden gegaan met het feit dat een kerkmusicus ook daadwerkelijk van zijn al uitbetaalde vakantie kan genieten/die kan opnemen. In de Toelichting op de Generale Regeling Kerkmusici staat: ‘met inachtneming van de Arbeidsvoorwaardenregeling Protestantse Kerk Nederland is bepaald dat de kerkmusicus recht heeft op minimaal 7 vrije zondagen per jaar. Het bepaalde in artikel 14-9 betekent dat de kerkmusicus recht heeft op tenminste vier aaneengesloten weken vakantie. Hier binnen vallen drie vrijezondagen. Dit betekent, dat de kerkmusicus in de week vóór de eerste vrije zondag of de week ná de laatste vrije zondag geen verplichtingen heeft inzake cantorij-repetities cq het spelen van rouw en of trouwdiensten.’ Al met al heeft een kerkmusicus dus recht om 7 zondagen per jaar zijn vrije dag te houden, waarvan 3 aaneensluitend. Deze dagen zijn al betaald (zie hierboven) maar zijn enkel bedoeld zodat de kerkmusicus ook daadwerkelijk daarvan kan genieten.

Naast de vakantie is er ook nog de vakantietoeslag. Dat is ‘het vakantiegeld’ dat gewoonlijk in mei wordt uitbetaald. Ook een kerkmusicus heeft recht op deze toeslag en moet conform de arbeidsvoorwaardenregeling worden uitbetaald. Dat is een aparte betaling dan de betaling van de vakantie.

Nee, een kerkmusicus wordt volgens ordinantie 5-6 of in loondienst (op basis van een arbeidsovereenkomst), of een vrijwilliger aangesteld.

In artikel VII van de kerkorde staat dat ‘de eredienst wordt geleid door hen die daartoe in de orde van de kerk zijn aangewezen. De inrichting van de eredienst wordt vastgesteld door de kerkenraad met inachtneming van de bijzondere verantwoordelijkheid van de voorgangers en hen die zorgdragen voor de kerkmuziek’. In ordinantie 5-6 staat in de leden 2 en 3 dat ‘de kerkmusicus wordt benoemd door de kerkenraad na overleg met het college van kerkrentmeesters, bij voorkeur uit de leden van de kerk.

De aanstelling van de kerkmusicus geschiedt door het college van kerkrentmeesters. De kerkmusicus wordt hetzij op arbeidsovereenkomst hetzij op basis van vrijwilligheid aangesteld volgens de bepalingen van de generale regeling voor de kerkmusici’. Een kerkmusicus dient een bevoegdheidsverklaring te halen bij het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie (PCTE). Meer over de opleiding en de bevoegdheidsverklaringen voor kerkmusici staat hier. In de Generale Regeling Kerkmusici is de positie van de kerkmusicus verder uitgewerkt.

SalBerKerk staat voor SalarisBerekening Kerkmusicus. Het is een rekenblad om het salaris van de kerkmusici verbonden aan één kerk te berekenen. Het betreft zowel de berekening van de part-time-factor, als de hoogte van het salaris. Voor de part-time-factor is voor veel voorkomende werkzaamheden van de kerkmusicus kerkordelijk vastgesteld hoeveel eenheden (en daarmee hoeveel tijd) per activiteit moet worden gerekend: salberkerk maakt dat u gemakkelijk kunt invullen hoeveel van deze veelvoorkomende activiteiten (bijvoorbeeld het bespelen van het orgel in een kerkdienst) plaats vinden. Werkzaamheden die niet in de eenheden-structuur zijn kunt u via aparte regels in het rekenblad invoeren. De beloning van de kerkmusicus is afhankelijk van het functieniveau van de gemeente en de bevoegdheid en senioriteit van de kerkmusicus. Door het rekenblad in te vullen wordt de hoogte van de beloning juist berekend.

Meer informatie over SalBerKerk staat in de Handleiding bij het programma Salberkerk. Let op: in deze handleidingen worden voorbeeld-berekeningen gemaakt op basis van oude salarisschalen. De methodiek is correct, de concrete bedragen niet.

De Protestantse Kerk heeft een groepsbeschikking met de Belastingdienst: onder nummer 813 612 809. Per 1 januari 2016 worden bovendien alle onder die groepsbeschikking vallende rechtspersonen (gemeenten, diaconieën en classes) ook afzonderlijk in het ANBI-register vermeld.

Niet zomaar. Stichting GeefGratis is eigenaar van het ANBI-logo. Wie daarbij aangesloten is, mag het logo gebruiken. Zowel de Protestantse Kerk als Kerk in Actie zijn verbonden met GeefGratis: zie www.geef.nl/doel/pkn-protestantse-kerk-in-nederland en www.geef.nl/doel/kerk-in-actie.
Het ANBI-logo toch gebruiken? Dan moet u zich aanmelden bij GeefGratis. Dit kan via www.geef.nl/doel/nieuw. Maar let op: het ANBI-logo is op geen enkele wijze nodig of gewenst.

Nee, namen van bestuurders hoeft u niet te noemen. Dit is bepaald in de uitvoeringsregeling Algemene Wet Rijksbelastingen.

De reden hiervan is dat godsdienstige overtuiging een gevoelig gegeven is in de privacywetgeving. Van een bestuurder van een kerkelijke instelling (gemeente, diaconie) kan worden aangenomen dat hij of zij lid is van de het kerkgenootschap. Daarom behoeft de naam van de bestuurders niet te worden vermeld. Dit is een regeling die specifiek voor kerkgenootschappen geldt. Voor andere ANBI-organisaties worden de namen van bestuurders wel vermeld (maar niet hun adressen).

Nee, een partner hoeft geen ANBI te zijn, want in het buitenland kent men geen ANBI.

Dat moet u zelf doen (of iemand anders van uw gemeente, diaconie of classis). Het is de eigen verantwoordelijkheid van de gemeente, diaconie of classis om de juiste gegevens te vermelden op internet.

Ja, deze bestaat. Er staat op de site van de Belastingdienst een ANBI-kliklijn vermeld waarmee iedere burger iets kan laten weten over het niet voldoen van een ANBI-instelling aan de wettelijke vereisten.
>Lees meer.

Ja, dat gaan ze zeker. Overleg tussen de Belastingdienst en de dienstenorganisatie heeft geleerd dat de Belastingdienst start met (digitale) controles op plaatselijk niveau. Wanneer zaken niet in orde zijn, volgt een waarschuwingsbrief van de Belastingdienst met een termijn van een aantal weken. Wanneer daarna blijkt dat de transparantie niet in orde is, kan de Belastingdienst de ANBI-beschikking per rechtspersoon intrekken. Met als mogelijk gevolg: geïrriteerde gemeenteleden, geschrokken kerkrentmeesters, teleurgestelde diakenen…

Houdt u er ook rekening mee dat een plaatselijke journalist u als plaatselijke gemeente kan bellen met de vraag waarom de transparantiegegevens van uw gemeente of diaconie niet op internet te vinden zijn!

Het transactienummer geldt niet voor losse giften, maar alleen een periodieke schenking aan een goed doel (ANBI) die schriftelijk is vastgelegd in een notariële of onderhandse schenkingsovereenkomst.

Het transactienummer bestaat uit minimaal één en maximaal vijftien cijfers. Het is niet toegestaan letters of andere tekens te gebruiken. Ook moet het nummer uniek zijn en terug te vinden zijn in de administratie van het goede doel. Het transactienummer krijgt u van de begunstigde (bijvoorbeeld Kerk in Actie of de plaatselijke gemeente). Vaak is dit een registratienummer en een volgnummer.

Per 1-07-19 dienen te worden gepubliceerd: verkorte staat van baten en lasten over 2018 met daarnaast overzicht van bestedingen over 2018.

Auteursrecht is het recht van de maker van een werk van literatuur, wetenschap of kunst om te bepalen hoe, waar en wanneer zijn werk wordt gebruikt.

Iemand die dus een creatief werk maakt, heeft zeggenschap over het gebruik daarvan. Denk – in de kerk – hierbij aan dichters, schrijvers, sprekers, componisten, enz.

Ga na onder vraag 'Hoe kan ik een licentie verkrijgen?' of de liedbundel(s) en het (digitale) gebruik daarvan is afgedekt door de benodigde licentie(s).

N.B. Er zijn ook auteurs en componisten die niet worden vertegenwoordigd door Buma of een andere licentiegever. In deze gevallen is toestemming van de auteur of componist zelf vereist.

https://www.bijbelgenootschap.nl/Er zijn diverse licenties verkrijgbaar, zoals voor projecteren en kopiëren van liedteksten en Buma-licenties voor uitvoering, streaming, downloaden en achtergrondmuziek.

1. Liedboek voor de Kerken (1973): Beamerpakket
2. Evangelische Liedbundel: Beamerpakket
3. Op Toonhoogte 2005: Beamerpakket
4. Op Toonhoogte 2015: Op Toonhoogte Online
5. Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk (2013): Liedboek Online
6. Hemelhoog: Hemelhoog Online
7. Weerklank: Weerklank Online
8. Opwekking: Beamersoftware
9. Diverse bundels als Opwekking, Johannes de Heer, ed.: Liedlicentie CCLI
10. Streaminglicentie bij Buma, via CCLI
11. Achtergrondmuziek afspelen: Achtergrondmuziek Licentie bij BUMA, via CCLI
12. Downloadlicentie bij Buma
13. Film: Filmservice
14. Bijbelteksten, zie onder andere: Nederlands Bijbel Genootschap

N.B. Er zijn ook auteurs en componisten die niet worden vertegenwoordigd door Buma of een andere licentiegever. In deze gevallen is toestemming van de auteur of componist zelf vereist.

Een licentie is een vergunning om een auteursrechtelijk beschermd werk te mogen gebruiken, eenmalig of vaak ook voor de duur van een jaar. Door een licentie aan te schaffen ontvangt men toestemming en betaalt men voor het gebruik van een creatief werk van iemand of van een liedbundel.

Deze overeenkomst betreft alle gebruik van muziek tijdens de eredienst of samenkomst van kerkelijke groeperingen, waarbij de muziek uitsluitend wordt voortgebracht door middel van muziekinstrumenten en/of door een koor behorende tot de eigen geloofsgemeenschap of het eigen kerkgenootschap.

Kerken betalen per kerkelijke gemeente (per locatie) een bedrag aan Buma en daarmee is het uitvoeren van muziek zoals hierboven beschreven, toegestaan.

Deze overeenkomst heeft dus betrekking op een deel van het auteursrecht, namelijk op openbaar maken c.q. het uitvoeren van muziek (en niet op verveelvoudigen).

Volgens de Auteurswet is gemeentezang, dus het zingen van de gemeente van liederen en de instrumentele begeleiding daarvan in de eredienst, geen inbreuk op het auteursrecht; dit is – zonder licentie – toegestaan. Deze vrijstelling betreft het zingen binnen de eredienst; het gaat hierbij dus niet over het uitzenden van een kerkdienst.

Verveelvoudigen houdt in het reproduceren, vermenigvuldigen, bewerken of nabootsen van een werk (zoals het weergeven op papier, kopiëren, projecteren, plaatsen op een website).

Openbaar maken betreft het beschikbaar stellen van (een gedeelte) van een werk of van een verveelvoudiging van een werk aan het publiek (bijvoorbeeld iets uitvoeren, spelen, zingen, uitzenden).

Voor het afspelen van muziek tijdens een kerkdienst of een andere kerkelijke bijeenkomst is een Uitvoerings-licentie vereist (zie vraag Hoe kan ik een licentie verkrijgen?).

Voor het vertonen van een film – in kleinere of grotere kring – is altijd toestemming nodig van auteursrechthebbenden (zie vraag Hoe kan ik een licentie verkrijgen?).

Ook bijbelteksten vallen onder auteursrechtelijke bescherming en dus is voor openbaar maken en verveelvoudigen toestemming nodig van de auteursrechthebbenden 

Zie ook:

Hoe kan ik een licentie verkrijgen voor bijbel- en liedteksten?

Voor het uitzenden van een kerkdienst (streamen) via internet is altijd een licentie nodig van auteursrechthebbenden. Dat geldt zowel voor de muziek (en muziek teksten), als voor bijvoorbeeld de preek van de predikant.

Zorg ervoor dat de predikant van te voren op de hoogte is (en akkoord is) met de uitzending van de kerkdienst via internet. Spreek ook af of de internet-kerkdienst voor openbaar toegankelijk is, alleen met een beveiligde link te zien is (gedeeld met gemeenteleden bijvoorbeeld) en hoe lang de dienst online beschikbaar blijft.

Als het gaat om de muzieklicentie is de kerk of gemeente zelf verantwoordelijk dit te regelen. U kunt bij de vraag Hoe kan ik een licentie verkrijgen? op deze pagina vinden hoe u aan een licentie kan komen. Uitzondering hierop is het streamen via Youtube. Youtube heeft met Buma-Stemra en CCLi zelf een licentie afgesloten. Welke liederen onder deze licentie vallen kunt u nagaan op de website van bv. CCLi. Liederen uit het liedboek vallen hier (vaak) niet onder.

In het kader van de privacywetgeving (AVG) zijn bij het uitzenden van een kerkdienst de volgende punten van belang:

• bezoekers van de kerkdienst moeten toestemming geven om in beeld te worden gebracht bij het opnemen van een dienst. Men moet in ieder geval weten dat de dienst opgenomen wordt. 
• Noemt u namen en adressen (of andere gegevens die herleidbaar zijn tot een bepaald persoon) tijdens de dienst (bijvoorbeeld in of bij de voorbede)? Dan dient u daarvoor toestemming te hebben als de dienst openbaar toegankelijk is via internet. Is uw internet-kerkdienst enkel beschikbaar voor leden van de gemeenschap (leden, vrienden, etc)? Dan is het voldoende als uw gemeenteleden weten dat u op deze manier de dienst/voorbede vormgeeft.

Deze informatie is bijgewerkt op 26-3-2020

Protestantse Kerk in Nederland en de uitgever van het Liedboek denken na over hoe tijdens de corona-crisis kan worden omgegaan met het liedboek en internet-kerkdiensten.

Voor het publiceren van tekst en muziek op een website, in beeld en geluid (openbaar maken en/of verveelvoudigen) is altijd toestemming nodig van auteursrechthebbenden

Zie vraag: 

Hoe kan ik een licentie verkrijgen voor bijbel- en liedteksten?

Voor het projecteren van tekst en muziek op een scherm of de muur is altijd toestemming nodig van auteursrechthebbenden (zie vraag 'Hoe kan ik een licentie verkrijgen?').

Voor het overnemen op papier c.q. kopiëren van tekst en muziek is altijd toestemming nodig van auteursrechthebbenden (zie vraag Hoe kan ik een licentie verkrijgen?). Denk hierbij aan de papieren orde van dienst, het kerkblad, teksten op geboortekaartjes, websites, rouwbrieven en bladmuziek voor organisten, pianisten, koren en cantorijen.

Voor het overnemen op papier c.q. kopiëren van tekst en muziek is altijd toestemming nodig van auteursrechthebbenden (zie vraag 'Hoe kan ik een licentie verkrijgen?'). Denk hierbij aan de papieren orde van dienst, het kerkblad, teksten op geboortekaartjes, websites, rouwbrieven en bladmuziek voor organisten, pianisten, koren en cantorijen.

Ja, alle gebruik van muziek tijdens de eredienst of samenkomst van kerkelijke groeperingen, waarbij de muziek uitsluitend wordt voortgebracht door middel van muziekinstrumenten en/of door een koor behorende tot de eigen geloofsgemeenschap of het eigen kerkgenootschap, is toegestaan.

Dit is geregeld in een overeenkomst tussen Buma en de kerken. Deze overeenkomst heeft betrekking op een deel van het auteursrecht, namelijk op openbaar maken c.q. het uitvoeren van muziek (en niet op verveelvoudigen).

N.B. Er zijn ook auteurs en componisten die niet worden vertegenwoordigd door Buma of een andere licentiegever. In deze gevallen is toestemming van de auteur of componist zelf vereist.

Ja, gemeentezang – het zingen van de gemeente van liederen en de instrumentele begeleiding daarvan in de eredienst – is zonder licentie toegestaan: dit maakt geen inbreuk op het auteursrecht.

De lokale kerken en gemeenten zijn als rechtspersoon zelf verantwoordelijk voor het naleven van de Auteurswet. Zij dienen dus zelf zorg te dragen voor het verkrijgen van toestemming voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal.

Wat de landelijke kerken wel geregeld hebben, in een overeenkomst met Buma, is het uitvoeren (openbaar maken) van muziek tijdens de eredienst, die wordt voortgebracht door middel van muziekinstrumenten en/of door een koor behorende tot de eigen geloofsgemeenschap of het eigen kerkgenootschap. Zie ook de vraag 'Is het maken van muziek tijdens de eredienst toegestaan?'.

Het werk van de makers van bijvoorbeeld teksten, melodieën, vertalingen en bewerkingen is in de Nederlandse wet beschermd. Dit werk mag je niet ‘zo maar’ gebruiken, overnemen of uitvoeren. Iemand die een creatief werk maakt, heeft zeggenschap over het gebruik daarvan.

Dat betekent dat, als je een werk van iemand anders gebruikt, uitvoert of kopieert, je daar toestemming voor moet vragen en – vaak – voor moet betalen. Deze zeggenschap is geregeld in de Auteurswet.

U mag ook onder de nieuwe privacy-wetgeving gebruik maken van Dropbox of Google Drive. Dropbox, Google Drive en andere aanbieders van cloud-opslagdiensten zijn aparte partijen bij wie u bijvoorbeeld documenten opslaat. In deze documenten kunnen persoonsgegevens zitten: bijvoorbeeld een adreslijst van kerkenraadsleden of kerkenraadsnotulen. Dropbox en Google Drive zijn Amerikaanse partijen die allebei deelnemen aan het EU-VS privacy shield en daarom ook onder de nieuwe privacy-wetgeving afdoende bescherming bieden en gebruikt mogen worden. 

Als u gebruikt maakt van Dropbox of Google Drive moet u wel de volgende aandachtspunten in ogenschouw nemen:

• Lees de gebruikersovereenkomst en de privacy-documentatie van Dropbox en/of Google.
• Zorg ervoor dat de toegang tot (gedeelde) mappen goed in de gaten wordt gehouden: als iemand zijn functie heeft neergelegd mag die bijvoorbeeld niet meer in de map.
• Maak geen gebruik van een algemeen account waarvan meerdere mensen de inloggegevens hebben.
• Houd de inloggegevens geheim en verander regelmatig van wachtwoord.
• Verwijder oude bestanden.

Als u de nieuwsbrief alleen aan leden stuurt, kunt u deze gewoon blijven versturen. Natuurlijk moet het wel mogelijk (en makkelijk) zijn voor leden om zich uit te schrijven. Als u de nieuwsbrieven stuurt naar anderen dan leden, moeten die aanmeldingen voldoen aan de eisen van de nieuwe wet: heeft u dus al een systeem waarbij iemand zich actief moet aanmelden dan kunt u de nieuwsbrieven gewoon blijven versturen. Verstuurt u nu ongevraagd (maar ook zonder bezwaar te hebben ontvangen) nieuwsbrieven, dan moet u toestemming vragen. Vraag mensen actief te reageren als zij de nieuwsbrief willen blijven ontvangen.

Een gemeentegids kent verschillende verschijningsvormen: sommige gemeenten hebben een gemeentegids die bestaat uit een lijst van alle gemeenteleden, anderen hebben een gemeentegids waarin bijvoorbeeld alle activiteiten voor het komend jaar staan (incl. de contactpersonen). Op beide verschijningsvormen is de AVG van toepassing. Dat betekent dat op beide van toepassing is dat de gegevens goed beschermd moeten zijn, dat de gegevens zijn verzameld (mede) met het oog op de verspreiding van de gemeentegids en dat er een grondslag moet zijn om de gegevens te verwerken.

Er zijn in de AVG een zestal grondslagen voor verwerkingen van persoonsgegevens. Wanneer er sprake is van gegevens rondom religie (hetgeen het geval is indien de gemeentegids een ledenlijst van de kerk behelst) is de aangewezen grondslag 'gerechtvaardigd belang/gerechtvaardigde activiteiten'.

Van belang is dat als er een gemeentegids in de vorm van een ledenlijst wordt uitgegeven dat: 1) deze uitgave van de gids daadwerkelijk past in de gerechtvaardigde activiteiten van de gemeente ('we hebben dit altijd gedaan' is onvoldoende argument, er moet worden aangetoond en beschreven dat de uitgifte daadwerkelijk tot het gemeenteleven behoort); 2) er passende waarborgen zijn rond gegevensbescherming; 3) de gegevens in de gids alleen leden (doopleden en belijdende leden) van de gemeente betreffen; 4) er regelmatig contact is met die leden (men mag dus niet gegevens van gemeenteleden die nooit in de kerk komen zomaar in de gemeentegids publiceren); en 5) de gids alleen binnen de gemeente wordt uitgegeven (als u de gids bijvoorbeeld ook aan niet-leden wilt geven of openbaar op de website van de gemeente wilt zetten heeft u expliciete toestemming van alle leden in het boekje nodig).

Wanneer er sprake is van een gemeentegids waarin de activiteiten genoemd staan met contactpersonen is de kring van betrokken personen kleiner. De grondslag van verwerking zal wederom liggen in gerechtvaardigd belang/gerechtvaardigde activiteiten. Ook in deze verschijningsvorm van de gemeentegids is het van belang dat de uitgave van de gids daadwerkelijk past in de gerechtvaardigde activiteiten van de gemeente ('we hebben dit altijd gedaan' is onvoldoende argument, er moet worden aangetoond en beschreven dat de uitgifte daadwerkelijk tot het gemeenteleven behoort). Voorts is van belang dat u in deze gemeentegids niet zomaar gegevens van contactpersonen uit uw ledenadministratie haalt. Immers, die gegevens zijn verzameld met het oog op de ledenadministratie, niet met het oog op het publiceren van contactgegevens in een gemeentegids. Misschien heeft een contactpersoon immers wel een speciaal e-mailadres aangemaakt of gekregen voor een specifieke activiteit (bijvoorbeeld zomerkamp@pgplaatsnaam.nl): vraag dus welke contactgegevens gebruikt moeten worden aan de contactpersoon. Het ligt in het kader van een gemeentegids dat een programmaboekje is eerder voor de hand deze breder te verspreiden dan enkel onder de leden van de gemeente. Dit kan alleen als u het gerechtvaardigd belang van het uitbrengen van deze gemeentegids als programmaboekje kunt plaatsen en beschrijven op zo'n manier dat verspreiding breder dan de gemeenteleden dit rechtvaardigt (als er alleen maar activiteiten in staan die interessant of toegankelijk zijn voor gemeenteleden, kunt u het boekje dus niet zomaar buiten de kring van gemeenteleden uitbrengen).

Voor leden van de gemeente geldt dat er geen toestemming hoeft te worden gevraagd: het valt binnen de gerechtvaardigde activiteiten en de gemeente heeft een gerechtvaardigd belang om hen via een nieuwsbrief op de hoogte te stellen van de activiteiten van hun kerkelijke gemeente. Wel moeten leden zich kunnen uitschrijven voor de nieuwsbrieven.

Voor anderen moet u toestemming vragen. Toestemming moet expliciet en vrij worden gegeven. Zorg er dus voor dat iemand zich actief moet aanmelden (bijvoorbeeld via e-mail) voor het ontvangen van de nieuwsbrief. Het beste kunt u deze aanmeldingen (het liefst veilig en digitaal) bewaren. Bij aanmelding mogen niet meer gegevens worden gevraagd dan nodig zijn en de gegevens die u heeft ontvangen voor de aanmelding voor de nieuwsbrief mag u niet voor een ander doel gebruiken.

Rondom het online zetten van kerkdiensten spelen niet alleen vragen van privacy, maar ook bijvoorbeeld van auteursrecht. In de brochure Auteursrecht en naburige rechten in de kerk staat informatie over dit onderwerp.

De website van de kerk is een uitgelezen kans om iedereen te informeren over de gemeente. Echter, alle informatie die u op de website zet is openbaar. Let daarom goed op de privacy en zorg ervoor dat namen van mensen die geen functie hebben in de kerk niet op de website staan. Zorg er ook voor dat bijzondere persoonsgegevens zoals ziekte- en pastorale informatie niet op een openbaar gedeelte van de website staan. Gebruik zoveel mogelijk e-mailadressen die gebonden zijn aan een functie (bijvoorbeeld scriba@gemeentenaam.nl) in plaats van persoonlijke e-mailadressen.

Let ook op foto’s op de website: zodra personen herkenbaar in beeld zijn worden zij beschermd door de privacy-wetgeving. Vraag de personen die herkenbaar in beeld zijn uitdrukkelijk om (schriftelijke) toestemming. Foto’s waar mensen niet herkenbaar in beeld zijn (bijvoorbeeld op de rug) mogen wel. Lees ook de brochure Auteursrecht en naburige rechten in de kerk.

De gemeente is een gemeenschap die (onder andere) op zondag samenkomt in een viering. Vaak wordt er bij een viering ook een zondagsbrief uitgedeeld met informatie over de viering, informatie over zieken of jarigen in de gemeente en informatie over aankomende activiteiten met (e-mail)adressen van de organisatoren. Het delen van deze informatie kan een belangrijk onderdeel zijn van uw kerkelijke gemeente: aandacht voor elkaar is in de kerk belangrijk! Indien u deze gegevens in een zondagsbrief wilt opnemen, zorg er dan voor dat er zorgvuldig wordt omgegaan met de informatie die openbaar wordt gemaakt. Als u toestemming vraagt aan mensen om hun gegevens in de zondagsbrief neer te zetten, zorg er dan voor dat u dit schriftelijk (bijvoorbeeld via de e-mail) doet en dat mensen zich vrij voelen om ‘nee’ te zeggen.

In het kerkblad staat naast openbare stukken over de kerkdiensten en andere activiteiten van de kerk, vaak ook erg persoonlijke informatie over gemeenteleden. Dat kan een verjaardagslijstje met adressen (voor het verzenden van een verjaardagskaartje) of een lijstje met zieken in de gemeente zijn. Zorg ervoor dat dergelijke informatie alleen beschikbaar is voor leden van de gemeente. Zet uw kerkblad dus niet op een website als er dergelijke informatie in voorkomt, maar selecteer de geschikte kopij die op de website kan worden geplaatst. Let er ook op dat bijvoorbeeld lokale journalisten geabonneerd kunnen zijn op het kerkblad: denk na of deze groep ook echt toegang moet kunnen krijgen tot alle informatie in het kerkblad.

In een gemeente is het delen met elkaar en het omzien naar elkaar een belangrijke pijler in de gemeenschap. Vaak worden daarom (in kerkdiensten en kerkbladen) mededelingen gedaan over het wel en wee van gemeenteleden: jubilea, geboorten en ziekten worden vermeld met het oog om er voor elkaar te zijn, elkaar op te dragen in gebed en met elkaar mee te leven. Gegevens rondom ziekte zijn bijzondere persoonsgegevens die extra worden beschermd. Ook in de media is rondom dit punt veel aandacht.

Kerken en gemeenten mogen nog steeds de gemeenschap vormen die naar elkaar omziet en met elkaar meeleeft. Dat zijn immers ‘gerechtvaardigde activiteiten’ van een kerk. Ook in zaken rondom ziekte. Daar moet wel zorgvuldig mee worden omgegaan. Allereerst vanuit een eigen kerkelijke verantwoordelijkheid: hoe staat de persoon van wie u de gegevens deelt erin en hoe geeft u vorm aan de plaatselijke gemeenschap en het omzien naar elkaar? Maar ook vanuit de privacy-wetgeving: natuurlijk mag er in een kerk nog steeds voor elkaar worden gebeden (dat zijn immers de gerechtvaardigde activiteiten van de kerk), maar het is goed rekenschap te geven van de privacy-belangen van iemand die ziek is. Als u uw kerkdienst niet uitzendt op internet blijft het gebed binnen uw gemeente; zet u echter uw kerkdienst online dan kan iedereen terugluisteren wie er ziek is. In het laatste geval doet een gemeente er goed aan bijvoorbeeld alleen voornamen te noemen of het geluid van de internetopname even op stil te zetten. Hetzelfde is van toepassing bij een kerkblad: als deze enkel naar gemeenteleden gaat kunt u zich beroepen op de gerechtvaardigde activiteiten van uw gemeente, maar als iedereen op internet het kerkblad kan downloaden kunt u overwegen om toestemming te vragen.

Als er mensen op de foto staan die herkend kunnen worden, moet u toestemming vragen. Die toestemming moet u uitdrukkelijk vragen en iemand moet vrij zijn om nee te zeggen. Let op: vragen of u foto’s mag maken is iets anders dan het vragen of u ze op de website mag zetten. U zult dus (zeker als het gaat om foto’s die niet afgeschermd staan) selectief moeten zijn in welke foto’s u plaatst. Vraag aan de mensen die herkenbaar op de foto staan schriftelijke toestemming. Dat is zeker het geval als het om kinderen gaat. Als u het verzoek krijgt om een foto te verwijderen, dan moet u daaraan meewerken. U mag zonder toestemming foto’s publiceren waar mensen niet herkenbaar op staan, bijvoorbeeld als alleen ruggen van mensen te zien zijn of mensen ‘wegvallen’ in een groep van mensen.

Indien men het oneens is met een voorlopig besluit van de classispredikant, kan men bezwaar aantekenen bij het breed moderamen van de classicale vergadering. Dat kan het ingebrachte bezwaar wegen bij de binnen de termijn van twee maanden te nemen definitieve beslissing over het voorlopige besluit.

Tegen een definitieve beslissing van het breed moderamen van de classicale vergadering is - naast een verzoek om revisie door het breed moderamen - beroep mogelijk op het classicale college voor de behandeling van bezwaren en geschillen. Of dit college een bezwaar tegen de voorlopige maatregel behandelt zal er waarschijnlijk mede van afhangen hoe snel het moderamen het definitieve besluit neemt.

Tegen een besluit (en een verzuim om te handelen) kan bezwaar worden gemaakt (ord. 12-3-4). Voor een besluit, handeling of verzuim geldt dat deze pas vatbaar zijn voor bezwaar of beroep indien deze gericht zijn op het tot stand brengen van enig rechtsgevolg (GCBG 07/09).

Tevens is het mogelijk om tegen een verkiezingsprocedure in bezwaar te gaan nadat de verkiezing is geweest van de predikant, maar voordat deze de beroepingsbrief krijgt/het beroep aanvaardt (ord. 3-4) of nadat de verkiezing en aanvaarding van andere ambtsdragers is geweest (ord. 3-6).

Tegen een besluit (of een verzuim) van de kerkenraad kan een lid van de gemeente (of een kerkelijk lichaam) in bezwaar gaan. Het is ook mogelijk om revisie van een besluit te vragen.

De procedure rondom bezwaar staat stapsgewijs beschreven in dit document.

De classispredikant is bevoegd om in spoedeisende gevallen voorlopige besluiten te nemen. Deze bevoegdheid geldt uitsluitend in die gevallen waarin het breed moderamen van de classicale vergadering bevoegd is besluiten te nemen. Daarbij kan worden gedacht aan het nemen van ordemaatregelen ten opzichte van ambtsdragers, het in gang zetten van procedures (bv. visitatie inschakelen) en regie voeren. Daarbij pleegt de classispredikant hoor en wederhoor en zo mogelijk vooraf overleg met de voorzitter van de visitatie of met de president van de evangelisch-lutherse synode. 

Bij wijze van voorbeeld: waar het breed moderamen van de classicale vergadering volgens ord. 3-19 bevoegd is een predikant tijdelijk vrij te stellen van werkzaamheden, is de classispredikant in spoedeisende gevallen bevoegd daartoe alvast zelfstandig te besluiten.  Het kan zijn dat de vrijstelling snel moet worden verleend om escalatie tegen te gaan. 

Het gaat in alle gevallen om een voorlopig  besluit die ten hoogste twee maanden van kracht blijft. De classispredikant dient over deze beslissing direct het breed moderamen van de classicale vergadering in te lichten. Binnen de periode van twee maanden beslist het breed moderamen van de classicale vergadering of het besluit definitief wordt dan wel een andere beslissing nodig is. Het breed moderamen ziet toe op de uitoefening van deze bevoegdheid en kan de classispredikant dus zo nodig corrigeren in zijn uiteindelijke beslissing.

De vraag betreft allereerst de hoofdtaak, namelijk het in de regel eens per vier jaar bezoeken van de gemeenten, predikanten en kerkelijk werkers met een vaste aanstelling. Gemiddeld kan eens per week een dergelijk werkbezoek worden gebracht, waarbij de verschillende doelgroepen op dezelfde dag kunnen worden bereikt, zoals dat voorheen ook het geval was bij een reguliere visitatie. Minimaal veertig bezoeken per jaar moeten zo mogelijk zijn. Voor sommige classes zal eens per vier jaar praktisch onmogelijk zijn, gezien het grote aantal gemeenten. Daarom ‘in de regel’.  

Daarnaast zijn er bestuurlijke taken in en namens het breed moderamen, zoals  de behandeling van problematische situaties van ambtsdragers of gemeenten, (voorbereiding van) vergaderingen, representatie, bezinning en collegiale contacten. 

Veel zal daarbij afhangen van de medewerking van de leden van het moderamen en de classicale vergadering. Denkbaar is dat er binnen de classicale vergadering werkgroepen of commissies worden gevormd die de voorbereiding en uitvoering van bepaalde kerkordelijke taken mede voor hun rekening nemen. Ook kan een scriba, bijgestaan door één of meer vrijwilligers, werk uit handen nemen.  

Belangrijk is om de focus van Kerk 2025 voor de functie van classispredikant scherp te houden. Prioriteit ligt in het gestalte geven aan de ‘episkopè’: de dienst van de bemoediging en het telkens opnieuw herinneren aan het wezen van kerk: het evangelie, de gemeenschap, het diaconaat en de roeping/zending van de kerk. 

Tijdens de behandeling van deze voorstellen in de synode bleek dat veel gemeenten en classicale vergaderingen zich zorgen maakten over de grotere afstand tussen gemeenten en classicale vergaderingen, wanneer niet alle gemeenten meer hun afgevaardigde(n) sturen naar de classicale vergadering.

De generale synode heeft op voorstel van het generale college voor de kerkorde extra zekeringen aangebracht in de kerkorde om een goede communicatie tussen gemeenten en classicale vergadering te waarborgen. Bij het considereren over vragen van belijden en kerkorde nodigt de classicale vergaderingen de kerkenraden uit om een ambtsdrager te zenden die met adviserende stem aan de vergadering daarover kan deelnemen. Voorts kan de classicale vergadering een adviserende bijeenkomst van ambtsdragers in de classis bijeenroepen wanneer belangrijke vraagstukken aan de orde zijn. Een dergelijke bijeenkomst kan ook in de ring worden gehouden. Dat laatste gebeurt in elk geval indien vijf (wijk)kerkenraden de classicale vergadering daarom verzoeken. 

De classicale vergadering kan verder zelf nader bepalen hoe de communicatie met de kerkenraden over en weer verloopt. Zo zouden de de leden van de classicale vergadering geregeld contact kunnen hebben met de kerkenraden uit de ring, waaruit zij afkomstig zijn. Inmiddels hebben de meeste classicale vergaderingen een website ontwikkeld waar nieuwsuitwisseling kan plaatsvinden. De geregelde contacten van de classispredikant met de kerkenraden en de incidentele contacten van het moderamen met kerkenraden over concrete kwesties dragen bij aan kennis over en weer.

De classicale afgevaardigden naar de generale synode zullen naar verwachting rond synodevergaderingen van zich laten horen en bijvoorbeeld op ringbijeenkomsten informatie  geven over wat er in de synode leeft en zo voeling houden met het grondvlak.

De synode heeft een generale regeling voor de verkiezing van leden van de classicale vergadering vastgesteld. De kern daarvan is dat de verkiezing geschiedt door de (wijk)kerkenraden van een ring uit kandidaten die door de (wijk)kerkenraden worden voorgedragen. Uit elke ring worden één of meer kandidaten gekozen, naar een door de classicale vergadering vast te stellen verdeling. Bij de kandidaatstelling kan rekening worden gehouden met spreiding in de afvaardiging over ambt, modaliteit, geslacht en leeftijd. De kerkenraden brengen schriftelijk hun stem uit. Indien de kerkenraden van een ring dat aangeven, geschiedt de verkiezing in een vergadering van ambtsdragers van de ring die wordt belegd door het breed moderamen van de classicale vergadering.

Het Georganiseerd Overleg Medewerkers is geregeld in de Generale Regeling Rechtspositie Medewerkers. In artikel 2 en 3 worden de samenstelling, de taak en de werkwijze van het overleg geregeld.

Binnen de kerk is de kerkorde van toepassing. De Generale Regeling Rechtspositie Medewerkers maakt deel uit van de kerkorde en daarmee ook de werking van het Georganiseerd Overleg Medewerkers. In de model arbeidscontracten wordt tevens verwezen naar de Generale Regeling Rechtspositie Medewerkers en met het tekenen van dat contract ‘incorporeren’ de contractspartijen de werking van het Georganiseerd Overleg Medewerkers; ze spreken af dat namens hen de arbeidsvoorwaarden in het Georganiseerd Overleg Medewerkers kunnen worden gewijzigd.

Het Georganiseerd Overleg Medewerkers kan besluiten tot het aanpassen van de uitvoeringsbepalingen bij de Generale Regeling Rechtspositie Medewerkers. Dat zijn bijvoorbeeld de regelingen rondom vakantiedagen, verdeling van de pensioenpremie en de salarissen. De Generale Regeling Rechtspositie Medewerkers zelf kan (op advies van het Georganiseerd Overleg Medewerkers en het bestuur van de Dienstenorganisatie) worden gewijzigd door de Kleine Synode.

In het Georganiseerd Overleg Medewerkers zitten momenteel aan werknemerszijde CNV Kerk en Ideëel en het FNV (momenteel waargenomen door het CNV). Aan werkgeverszijde zitten de dienstenorganisatie en de VKB (Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer).

Hoe zorg je ervoor dat het kerkblad er niet alleen maar aantrekkelijk uitziet, maar ook inhoudelijk sterk is? Hoe maak je een blad dat niet alleen voor de actieve, betrokken kerkleden de moeite waard is, maar voor 100% van de leden, dus ook de randkerkelijken? Deze tips helpen je op weg.

Tip 1. Laat zien wat je gelooft

Maak van uw kerkblad meer dan een mededelingenblad. Inspireer de lezer door het Goede Nieuws te verkondigen. Dat kan bijvoorbeeld door mensen uit uw eigen gemeente aan het woord te laten over de rol die het geloof in hun leven speelt. In de vorm van columns, interviews of speciale rubrieken. 

Tip 2 Gewone mensen

Als u artikelen over het geloof in het blad wilt opnemen, denk dan niet meteen aan de dominee als auteur. Bij de gemeenteleden zit veel levens- en geloofservaring die bij de lezer herkenning zal oproepen. 

Tip 3 Bladopbouw

Denk goed na over de volgorde waarin u de diverse artikelen en rubrieken in het kerkblad plaatst. De opbouw die het beste werkt is die van inspiratie naar informatie. Door het blad te openen met herkenbare (levens)verhalen, interviews et cetera wordt ook de randkerkelijke lezer het blad ‘ingezogen’. Plaats informatie, zoals het overzicht van kerkdiensten, achter in het blad. De lezer voor wie dat overzicht belangrijk is, vindt het wel, zeker als u ook een overzichtelijke inhoudsopgave voor in het blad opneemt.

Tip 4 Eén beeld zegt meer…

Vertel de verhalen in het kerkblad niet alleen met woorden, maar ook met beeld. Eén beeld zegt vaak meer dan 1000 woorden. Een foto kan emotie overbrengen en de aandacht van de lezer opeisen. Tekst die wordt aangevuld met een foto wordt beter gelezen dan tekst zonder een foto erbij. Kijk als redactie op iedere pagina kritisch naar de juiste balans tussen tekst en beeld.        

Tip 5 Schrijfstijl

Als u de randkerkelijke leden werkelijk wilt boeien, vraagt dat ook om een schrijfstijl die op die doelgroep is afgestemd. Veronderstel bij het schrijven van de artikelen niet te veel voorkennis bij de lezer. Gebruik geen afkortingen die alleen bij de ‘binnenkring’ bekend zijn.

Tip 6 Cover

De voorpagina van het kerkblad, de cover, heeft maar één functie: die moet de lezer verleiden om het blad open te slaan. Dat doe je met een sterk beeld, aangevuld met enkele prikkelende teksten. Op de cover gaat er qua beeld niets boven ‘iemand die je aankijkt’. 

Tip 7. Inhoudsopgave

Een goede inhoudsopgave functioneert als een verlengstuk van de cover. Het helpt de lezer om z’n weg in het blad te vinden. Een aantrekkelijke inhoudsopgave bestaat uit tekst én beeld.

Tip 8. Rol van de redactie

De redactie is veel meer dan een doorgeefluik van artikelen die ze van derden krijgt aangereikt. De redactie bedenkt een bladformule en bewaakt de kwaliteit ervan. Het is een redactionele verantwoordelijkheid om teksten te redigeren en in te korten zodat ze beter worden dan het origineel. Je hoeft niet alles zelf te doen: je kunt ook taken delegeren aan derden, zoals het maken van foto’s maken of het afnemen van een interview.

Tip 9 Jongeren

De jeugd heeft de toekomst, ook in de kerk. Het is daarom belangrijk dat zij een plek in het kerkblad hebben. Schrijf niet alleen óver de jeugd, maar betrek ze er actief bij. Geef hen bijvoorbeeld een pagina in het kerkblad die ze zelf mogen vullen.

Tip 10 De Zalige Zalm

Wil je werk maken van deze inspiratie, maak dan je kerkblad bij De Zalige Zalm. Met een handig online opmaakprogramma, keuze uit extra artikelen en afbeeldingen, voordelig drukwerk en deskundig en kerkbetrokken advies.

Deze tips zijn geschreven door Laetitia van der Lans van De Zalige Zalm, bureau voor geloofscommunicatie. www.dezaligezalm.nl en info@dezaligezalm.nl.

Een communicatieplan van de gemeente is altijd gebaseerd op het beleidsplan van de gemeente. Daarnaast is het mogelijk om een communicatieplan per activiteit te maken. In beide gevallen is het handig om dit document als uitganspunt te nemen.

Stap 1 - Schrijf een persbericht

Een goed persbericht bevat een aantal elementen. Het echte nieuws staat in de eerste alinea. Mensen moeten inhoudelijk in het onderwerp getrokken worden. Dus de eerste alinea bevat in ieder geval het wat en waarom van dit nieuwtje.

Daarnaast vermeldt u altijd het volgende:

• wie (bv. de dominee)
• wat (opening van een nieuw kerkgebouw)
• waarom (omdat het belangrijk is dat een geloofsgemeenschap een plek heeft om God te eren)
• hoe (door lint door te knippen)
• wanneer (dinsdag 7 oktober 2019 om 20.00 uur)
• waar (Vrijheidskerk, Hobbemalaan 3 in Alkmaar)
• NB: ‘Waar’ en ’wanneer’ kunnen vaak in de laatste alinea geplaatst worden.

De 'waarom' is héél belangrijk. Daarmee kunt u laten zien waarom iets organiseert. Dit is de plek om te laten zien waar uw gemeente voor staat. Bijv. Uw gemeente organiseert een braderie. Waarom doet uw gemeente dat? Antwoord: om geld in te zamelen voor een goed doel. Waarom vindt uw gemeente het belangrijk dat u geld inzamelt voor een goed doel? Omdat u geïnspireerd bent door het evangelie van Jezus. Kortom: zorg dat duidelijk wordt dat uw gemeente een vindplaats van geloof, hoop en liefde is door 'de waarom' van uw activiteit goed te beschrijven.

Houd het kort en zakelijk door een actieve schrijfstijl te gebruiken: dus niet ‘zal worden’, maar ‘wordt’. Gebruik geen afkortingen, die snappen buitenstaanders niet. Dus niet PKN-gemeente, maar protestantse gemeente. Probeer lange zinnen en moeilijke constructies op te delen in verschillende korte zinnen.

Een citaat van één van de personen uit het persbericht, kan het bericht net iets meer sfeer geven. Vraag dus een korte, krachtige quote van één van de betrokkenen.

Probeer de lengte van uw persbericht te beperken tot een half A4.

Besluit uw persbericht altijd met de naam van degene(n) die aanvullende informatie kan geven inclusief telefoonnummer en e-mailadres. Die persoon moet ook daadwerkelijk meteen bereikbaar zijn. 

Stap 2 - Verzamel de e-mailadressen van lokale en regionale media 

Denk daarbij aan huis-aan-huisbladen, weekbladen, regionale dagbladen, programma’s van lokale omroepen en regionale omroepen. Maar misschien ook het tijdschrift van de plaatselijke VVV waarin een lokale agenda is opgenomen. Denk breed.

U begint met een lijst met algemene e-mailadressen, maar zodra een journalist contact opneemt, neemt u ook dat adres of telefoonnummer op in uw lijst. Houdt uw perslijst dus actief bij.

Stap 3 - Verstuur het persbericht

Plaats de tekst van het persbericht in de e-mail en schrijf de titel van het persbericht in de onderwerpsregel van de e-mail. Zet de e-mailadressen altijd in het bcc-veld, zodat ze niet voor de andere geadresseerden zichtbaar zijn. Niet in het Aan-veld of cc-veld. Het persbericht spreekt voor zich, dus een begeleidend schrijven is overbodig.

Onderaan het persbericht schrijft u de ‘Noot voor de redactie’. Dit is een mededeling aan de redactie ter informatie. Dus niet voor publicatie. In deze noot neemt u de contactgegevens van de woordvoerder op (zie laatste punt stap 1) en eventueel een opmerking over de beschikbaarheid van foto's bij het bericht en waar de journalist die kan krijgen.

Het moment van verzenden doet er toe. Verstuur het niet te vroeg. Media werken alleen met actueel nieuws. Een activiteit vier weken van te voren aankondigen, is te lang van te voren. Maar houd wel rekening met de deadline van de verschillende media. Voor een wekelijks huis-aan-huisblad  ligt dat waarschijnlijk ruimer van te voren dan een regionaal dagblad. Probeer te achterhalen wat de deadlines van de verschillende media zijn door dit te vragen als een journalist belt of het op te zoeken in de colofon van de krant. 

Het is het beste om een persbericht voor 11.00 uur ’s ochtends te verspreiden. Dit geeft een redactie de gelegenheid om met uw persbericht aan de slag te gaan en er nieuws van te maken. Zorg dat de woordvoerder op de dag van verspreiding ook bereikbaar is.

Plaats het bericht zodra u het verspreid heeft op de site en in het kerkblad van de gemeente. Verspreid het ook onder betrokkenen, zodat ze weten dat het bericht verspreid is.

Hieronder een overzicht van een aantal handige bureaus die gemeenten kunnen helpen bij hun communicatie.

• De Zalige Zalm - bureau voor geloofscommunicatie
• ISI media - van ontwerp tot communicatiestrategie
• ProtestantseKerk.net - uw gemeente online met een eigen website
•  Alphatekst - Marina Kapteyn - communicatieadviseur

Kerkapp van Donkey Mobile

Grensoverschrijdend gedrag gaat ook over gedrag richting mannen, zie de voorbeelden bij de vraag hierboven.

Ga naar de vertrouwenspersoon in de gemeente. Als die er niet is, ga dan naar een kerkenraadslid dat u vertrouwt. Ook kunt u contact opnemen met SMPR, meldpunt seksueel misbruik in de kerk: (030) 303 85 90, info@smpr.nl. U kunt rekenen op vertrouwelijkheid. 

Meldpunt Seksueel Misbruik in de Kerk is voor professionele begeleiding in situaties van seksueel misbruik in een pastorale of gezagsrelatie in de kerk, zowel van volwassenen als van minderjarigen.

Er zijn allerlei vormen van grensoverschrijdend gedrag. Daarbij is steeds één overeenkomst: het gaat om een verschil in macht. Door het verschil in macht kan een van de twee geen of weinig weerstand bieden. De ander maakt dan misbruik van zijn of haar positie voor eigen belang. Soms voelt iemand zich daar meteen ongemakkelijk bij. Maar soms voelt dat niet vervelend en kan de belangstelling ook fijn zijn. Later dringt door dat er sprake is van misbruik.

Voorbeelden van verschil in macht in een kerkelijke gemeente: voorganger - gemeentelid; kerkenraadslid - gemeentelid; pastoraal vrijwilliger - gemeentelid; jeugdleider - lid kinderclub; diaken - diaconaal cliënt; cantor - koorlid; organist - leerling. Degene met de machtiger positie is verantwoordelijk voor het bewaken van de grenzen, niet de ander.

De Protestantse Kerk heeft verschillende en gelijkwaardige roepingen:

• De roeping om gestalte te geven aan de onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël.
• De oecumenische roeping om eenheid, gemeenschap en samenwerking te zoeken met Palestijnse christenen.
• De diaconale roeping om op te komen voor vrede en gerechtigheid voor iedereen.

Het beleid van de Protestantse Kerk t.a.v. Israël/Palestina staat verwoord in de nota ‘Het Israëlisch-Palestijns conflict in de context van de Arabische wereld van het Midden-Oosten’, ook wel afgekort als IP-nota (2008) en wordt uitgevoerd door Kerk & Israël en Kerk in Actie. Beide afdelingen werken bij de uitvoering van dit beleid nauw en goed samen, met ieder een eigen invalshoek. Alledrie de roepingen gelden niet alleen voor Kerk en Israël en Kerk in Actie, maar voor de hele Protestantse Kerk. Het is goed om hier te benoemen dat de Protestantse Kerk een kerk is en geen belangengroepering, actiegroep, politieke partij of NGO (hoe belangrijk die allemaal zijn). De Protestantse Kerk heeft een eigen rol, waarbij zij geen partij kiest maar juist in gesprek wil blijven. De drie roepingen kunnen niet los van elkaar gezien worden, maar schuren ook geregeld tegen elkaar aan. 

De eerste roeping komt tot uitdrukking in het werk van Kerk & Israël: het verkennen en levend houden van de joodse bronnen van het christelijk geloof; het gesprek zoeken met het hedendaagse Jodendom en met Joodse gesprekspartners, zowel in Nederland als internationaal; en het bevorderen van het inzicht in en het bestrijden van antisemitisme. Ook in het diaconale werk van Kerk in Actie wordt dit zichtbaar in de samenwerking met Joodse partners in Israël (zoals het Rossing Center), met name in het werk rond dialoog en verzoening.

De tweede roeping komt tot uitdrukking in de samenwerking met Palestijnse kerken en christenen. Slechts 1,5 procent van de bevolking in Palestina is christen. De kerken zijn klein en kwetsbaar. Veel christenen, met name jongeren, besluiten te emigreren. Dit zorgt voor een sterke krimp van de kerk. Kerk in Actie probeert de kerken te ondersteunen, zodat zij een betekenisvolle rol kunnen vervullen voor de eigen christelijke gemeenschap en de samenleving als geheel. Dit doet Kerk in Actie onder meer via steun aan projecten rond contextueel bijbellezen, jeugdwerk en diaconaat (zoals ATTA).

De derde roeping komt tot uitdrukking in de ondersteuning van Joodse en Palestijnse organisaties (zoals Nes Ammim) die proberen bruggen te bouwen tussen beide bevolkingsgroepen. De focus ligt hier op jongeren. Joodse en Palestijnse kinderen groeien compleet gescheiden van elkaar op, met sterke wederzijdse vijandbeelden. Jongeren komen meestal alleen met iemand van de andere bevolkingsgroep in aanraking als ze naar de universiteit gaan. Voor anderen geldt dat hun wegen de rest van hun leven vaak gescheiden blijven lopen en ze elk in hun eigen context verder leven. 

De uitzending van Ilja en Marleen Anthonissen was een goed voorbeeld van hoe we als Protestantse Kerk de drievoudige roeping in de praktijk willen brengen. In ‘Dagboek uit Jeruzalem’ (KokBoekencentrum, 2019) schrijft Marleen over de vele ontmoetingen die zij had met Joden en Palestijnen. 

Zie hier welke drie verschillende en gelijkwaardige roepingen de Protestantse Kerk heeft bij het thema Israël en Palestina. Die roepingen gelden voor de hele kerk in al haar geledingen. Bij het Protestants Landelijk Dienstencentrum houden vooral Kerk en Israël (bij de afdeling Ondersteuning Gemeenten) en Kerk in Actie zich hiermee bezig, in samenwerking met de afdeling Communicatie. 

Drie gelijkwaardige roepingen

29 nov 2018

De eerste roeping (onopgeefbare verbondenheid met volk Israël) komt tot uitdrukking in het werk van Kerk & Israël: het verkennen en levend houden van de Joodse bronnen van het christelijk geloof; het gesprek zoeken met het levende jodendom en met joodse gesprekspartners, zowel in Nederland als internationaal; en het bevorderen van het inzicht in en het bestrijden van antisemitisme. Ook in het werk van Kerk in Actie wordt dit zichtbaar in de samenwerking met Joodse partners in Israël, met name in het werk rond dialoog en verzoening en hulp aan kwetsbare groepen (o.a. asielzoekers). Joden en christenen delen immers dezelfde diaconale opdracht op grond van de Bijbel (o.a. Deut. 15:11, Spr. 21:13, Micha 6:8).

De tweede oecumenische roeping komt tot uitdrukking in de samenwerking met lokale kerken en christenen in Palestina die zich in een minderheidspositie bevinden. Samen met hen (en christenen wereldwijd) zijn we met elkaar verbonden in het lichaam van Christus, hoe groot de verschillen ook kunnen zijn. Slechts 1,5% van de bevolking in Palestina is christen. De kerken zijn klein en kwetsbaar. Veel christenen, met name jongeren, besluiten te emigreren. Dit zorgt voor een sterke krimp van de kerk. Kerk in Actie probeert de kerken te ondersteunen, zodat zij een betekenisvolle rol kunnen vervullen ten aanzien van de eigen christelijke gemeenschap en de samenleving als geheel (o.a. door Bijbelleesprogramma’s, jongerenwerk en diaconaat).

De derde roeping komt tot uitdrukking in de ondersteuning van projecten die bijdragen aan een vreedzame en rechtvaardige samenleving voor iedereen. Dit wordt gedaan met zowel Joodse als Palestijnse organisaties. De nadruk ligt op projecten die bruggen willen bouwen tussen de twee bevolkingsgroepen en een hoopvol perspectief bieden aan mensen op het grondvlak.

Als Protestantse Kerk gebruiken we de term ‘Palestina’ om de Westelijke Jordaanoever en Gaza aan te duiden. Tegelijkertijd zijn we ons ervan bewust dat er ook andere benamingen bestaan. Een opsomming: Palestina, Palestijnse gebieden (bezet dan wel betwist), Heilige Land, Westelijke Jordaanoever (of de Engelse term Westbank) en Gaza. Geen enkele term is geheel neutraal. 

De Protestantse Kerk kiest ervoor met beide kanten in gesprek te blijven, Joods en Palestijns. Dat is geen gemakkelijke positie, maar het is wel de positie die het beste bij de kerk past. Met beide groepen voelen we ons immers verbonden (zie vraag 1). Welke term kies je dan? Doorslaggevend hierin is het zelfverstaan van zowel Joden als Palestijnen. Voor de Palestijnse kerken en organisaties waarmee we samenwerken geldt dat zij de naam Palestina gebruiken. Vanuit onze oecumenische verbondenheid hanteren we dezelfde benaming. Om diezelfde reden gebruiken we ook consequent de naam ‘Israël’, een term die weer gevoelig ligt bij veel van onze partners in het Midden-Oosten. Daarmee spreken we ons uit voor het bestaansrecht van Israël, van cruciaal belang voor onze Joodse partners.  

Tot slot kan nog het internationaal recht worden genoemd. De IP-nota ziet immers (volken)recht en in internationale verdragen omschreven mensenrechten als het primaire oriëntatiepunt voor de oplossing van het Israëlisch-Palestijns conflict. Op 29 november 2012 werd in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties Palestina de status van  non-member observer state (‘waarnemend niet-lidstaat’) toegekend. Feitelijk kunnen de Verenigde Naties geen staten erkennen, dat doen alleen andere staten of regeringen, maar in de praktijk wordt VN-lidmaatschap beschouwd als een bevestiging dat een land een soevereine staat is. Tot dusver hebben ruim 130 landen in de wereld Palestina als staat erkend (Nederland niet).

De volgende organisaties staan open voor individuele bezoekers en reisgezelschappen. Neem hiervoor direct contact op met de desbetreffende organisatie.

Partnerorganisaties van de Protestantse Kerk:

• Nes Ammim (bij Akko): Nes Ammim is een internationale leefgemeenschap in het noorden van Israël. Daarnaast is er een gemengd Joods-Arabisch dorp. Op het terrein van Nes Ammim worden gedurende het jaar allerlei dialoog- en verzoeningsactiviteiten georganiseerd. U kunt een lezing krijgen of een rondleiding over het terrein en er ook overnachten – er is een hotel op het terrein aanwezig. Voor meer informatie: http://nesammim.org/nl/
• Sabeel (Oost-Jeruzalem): oecumenisch instituut voor Palestijnse bevrijdingstheologie, dat het bijbellezen onder gemeenteleden (met name ook jongeren en vrouwen) wil stimuleren in de lokale Palestijnse kerken. Elke donderdag om 12.00 uur organiseert Sabeel een communieviering waar buitenlanders van harte welkom zijn. Tijdens deze viering wordt er met elkaar uit de Bijbel gelezen en avondmaal gevierd. Aansluitend is er een lunch. U kunt Sabeel rondom deze viering, maar ook op een ander moment, bezoeken en een presentatie krijgen over het werk van het centrum. Voor meer informatie: https://sabeel.org/2016/02/29/visit-sabeel/
• Mossawa (Haifa): Arabische mensenrechtenorganisatie in Israël die opkomt voor de rechten van minderheden (zowel Arabisch als Joods). Voor meer informatie: http://www.mossawa.org/en

   

  Geen officiële partnerorganisaties van de Protestantse Kerk:

• Tent of Nations (Bethlehem): Boerenbedrijf van de familie Nassar. Ondanks de moeilijke omstandigheden en voortdurende bedreiging van confiscatie van het land, zet de familie Nassar zich op een geweldloze en creatieve manier in onder het motto “Wij weigeren vijanden te zijn”. Voor meer informatie: https://www.tentofnations.nl/
• Ecumenical Accompaniment Programme in Palestine and Israel (EAPPI): Dit is het oecumenische begeleidingsprogramma in Israël/Palestina van de Wereldraad van Kerken. De teams in de verschillende plaatsen kunnen groepen ontvangen en een presentatie geven waarin ze laten zien hoe gewone mensen in hun dagelijkse leven te maken hebben met het Israëlisch-Palestijnse conflict. Voor meer informatie: https://eappi.org/en/join/visit-1

De Protestantse Kerk faciliteert zelf geen vrijwilligerswerk in Israël en Palestina. Wel zijn er organisaties waarmee we samenwerken of in contact staan die regelmatig op zoek zijn naar vrijwilligers. Het gaat om de volgende organisaties:

• Nes Ammim (bij Akko): verschillende vacatures beschikbaar. Voor meer informatie: http://www.nesammim.nl/
• Tent of Nations (Bethlehem): mogelijkheden om voor korte en lange termijn mee te helpen als internationale vrijwilliger op het boerenbedrijf van de familie Nassar. Voor meer informatie: https://www.tentofnations.nl/

Ecumenical Accompaniment Programme in Palestine and Israel (EAPPI): Dit is het oecumenische begeleidingsprogramma in Israël/Palestina van de Wereldraad van Kerken. Vrijwilligers kunnen voor drie maanden als teamlid meedraaien in het programma. Contactpersoon voor Nederland: Kathinka Minzinga: kathinka.eappi@ziggo.nl. Voor meer informatie: https://eappi.org/en

Nee. ‘Als Protestantse Kerk kiezen we ervoor met beide kanten in gesprek te blijven, Joods en Palestijns’, vanuit de drie roepingen.

Drie gelijkwaardige roepingen

29 nov 2018

Dat kan niet verhinderen dat de Protestantse Kerk ter linker of ter rechterzijde wel als partij gezien kan worden. Er kan het verwijt zijn dat de Protestantse Kerk niet voldoende of juist te veel partij kiest voor Palestijnen en Palestijnse christenen. Of de nadruk op het belang van de joodse wortels van het christelijk geloof en de joods-christelijke verhoudingen kan de reactie oproepen dat de Protestantse Kerk kritiekloos het beleid van de Israëlische regering omarmt. 

Men zou kunnen zeggen dat de landelijke kerk het dus nooit goed doet, maar dit kan weer naar te veel zelfbeklag klinken. Het is goed dat de landelijke kerk voortdurend wordt uitgedaagd om haar invalshoek en keuzes duidelijk(er) te maken. Van de mensen met kritiek kan verwacht worden dat zij de moeite nemen om te willen verstaan wat de Protestantse Kerk wil zeggen en wat niet. Dus geen partij in het conflict, wel verbondenheid met zowel Joden als Palestijnen die tot uitdrukking komt in het aangaan van partnerschappen, het verstevigen van de band met lokale kerken en de samenwerking met Joodse en Palestijnse organisaties.

Zeker. Dit staat verwoord in de drievoudige roeping van de Protestantse Kerk t.a.v. Israël en Palestina (zie vraag 1). De Palestijnse kerken zijn klein en kwetsbaar. Veel Palestijnse christenen vragen zich af of er nog wel een toekomst voor hen is in het Heilige Land. Het aantal christenen is de afgelopen eeuw drastisch afgenomen. Was in 1922, tijdens het Brits mandaat, nog 10% van de bevolking christen, nu is dat percentage gereduceerd tot 1,5%. Veel christenen, met name jongeren, besluiten te emigreren door de uitzichtloze situatie van het conflict en de slechte economische omstandigheden. De kerken krimpen en er is een ernstig tekort aan goede leiders. Genoeg reden tot zorg. Tegelijkertijd zijn er ook gewone mannen en vrouwen in de kerk die opstaan en gesterkt in hun geloof de kerk weer een plek van hoop laten zijn.

Daarbij willen we hen als Protestantse Kerk graag ondersteunen. Via Kerk in Actie worden projecten met lokale kerken en oecumenische organisaties ondersteund om lokale gelovigen toe te rusten. Daarbij richten wij ons op de gewone man, vrouw en jongere in de kerk. Wat hebben zij nodig om sterk in hun geloof te staan? Hoe kunnen zij met hun gemeente of parochie van betekenis zijn voor hun directe omgeving? Zo ondersteunen we als Protestantse Kerk projecten rond contextueel bijbellezen, jeugdwerk en diaconaat.

In haar beleidsnota (IP-nota) wordt dit verduidelijkt. Voor de Protestantse Kerk is het internationaal recht het kader voor het vinden van gerechtigheid en vrede. Voor het internationaal recht gelden de grenzen van 4 juni 1967, aan de vooravond van de Zesdaagse Oorlog, als uitgangspunt. De nota spreekt uit dat de twee-staten-oplossing het meest voor de hand liggend is (in de context van 2008), maar dat het aan partijen zelf is om daar bij de onderhandelingen wel of niet op uit te komen.

De Protestantse Kerk ziet het niet als haar rol om hierover verder uitspraken te doen en wil ook niet het conflict van daar naar hier importeren.

Wat ziet zij wel als haar rol? De Protestantse Kerk kiest voor het zoveel mogelijk open houden en gebruiken van de bestaande mogelijkheden tot contact met mensen en groepen die zich nauw bij het conflict betrokken voelen, door het bevorderen van ontmoetingen over de grenzen van volk, taal, cultuur en godsdienst heen tussen Joden en Palestijnen. Heel concreet doet zij dat door samen te werken met haar partners in de regio.

De Protestantse Kerk ondersteunt de boycot van Israël niet. Ook spreekt zij zich er niet tegen uit. Palestijnse kerken doen dat wel. In 2009 werd door verschillende Palestijnse kerkleiders het Kairos-document opgesteld en ondertekend. Het document vestigt de aandacht op het onrecht dat in hun ogen de Palestijnse bevolking wordt aangedaan. In dit document wordt ook gesproken over boycot als een mogelijkheid van geweldloos verzet tegen dit onrecht. 

Met partners kun je van mening verschillen, dat is ook het geval in andere delen van de wereld. Ook met Joodse partners schuurt het. Dat is echter geen reden om een partnerrelatie te verbreken. De Protestantse Kerk legt geen eigen mening op. De Protestantse Kerk wil juist in gesprek blijven. Dat is geen gemakkelijke positie, maar het is wel de positie die het beste bij de kerk past. Daarin wordt vol overtuiging gekozen voor de inzet voor verzoening, gesprek en ontmoeting. De Protestantse Kerk spreekt zich krachtig uit tegen antisemitisme en voor het bestaansrecht van Israël, maar ook voor het recht van Palestijnen op menswaardig leven. Natuurlijk zijn er wel grenzen die in acht worden genomen. Zo werkt de Protestantse Kerk niet samen met kerken en organisaties die oproepen tot geweld. 

Het is van belang scherp te houden waar je het over hebt wanneer je spreekt van een boycot. Gebruik je het in algemene termen of maak je onderscheid tussen verschillende vormen van boycot? Gaat het om een boycot van producten uit nederzettingen (ook Joodse organisaties spreken zich hier voor uit) of een wetenschappelijke of culturele boycot? Het laatste is zeer problematisch, omdat daarmee de gehele Israëlische bevolking wordt geschaad in een staat die op basis van internationaal recht is erkend. Het bestaansrecht van Israël staat niet ter discussie.

Tot slot respecteert de Protestantse Kerk de mening van leden van de Protestantse Kerk die in deze concrete zaak niet hetzelfde zeggen. Dat geweten spreekt bij hen die bezorgd zijn voor een verder isolement van Israël en het spreekt evenzeer bij hen die geraakt zijn door het appel van Palestijnse christenen. De kerk is de ruimte waarin gewetens zich kunnen uitspreken en waarin gezocht wordt Gods stem daarin te verstaan.

De Protestantse Kerk biedt ieder jaar een handreiking aan om mensen in de kerk bij de Joodse wortels van hun geloof te brengen en mede daardoor het begrip voor en gesprek met joden te bevorderen. Toch kan de naam Israëlzondag tal van misverstanden oproepen. Als volgt:

Op Israëlzondag steun je de staat Israël.

Daar gaat het helemaal niet om bij de Israëlzondag. Het gaat om het verkennen van de joodse wortels van het christelijk geloof. Natuurlijk, de Protestantse Kerk erkent ondubbelzinnig het bestaansrecht van de Israël. En ook erkent zij dat de staat voor veel Joden onderdeel is van hun identiteit en van grote betekenis. Maar dat is wat anders dan kritiekloos de politiek van de staat Israël omarmen of steun verlenen aan de regering Netanyahu.

Op Israëlzondag zeg je dat Israël het beloofde land is.

Wie wil de staat Israël een religieuze betekenis toekennen? Niet de Protestantse Kerk. Dat Israël gewoon als iedere andere staat beoordeeld moet worden naar maatstaven van internationaal recht, staat al meer dan tien jaar lang in een beleidsnota. Het bestaansrecht staat echter niet ter discussie.

Op Israëlzondag moet je vooral heel joods doen.

Nee, natuurlijk niet. Daar zit niemand op te wachten en joden in de laatste plaats. Wie wil er een verjoodsing van het christendom? Niet de Protestantse Kerk. Die wil: geen zending onder Joden, maar gesprek.

Op Israëlzondag gaat het om Israëltheologie.

Of je nu zo nodig Israëltheologie nodig hebt, is nog maar zeer de vraag. Je ontkomt echter niet aan theologische reflectie op de betekenis van het volk Israël.  Zonder de Joodse wortels van het christelijk geloof verliest de Kerk haar identiteit. Ja, Jezus Christus is universeel, maar hij komt niet uit de lucht vallen. Bij Paulus zie je in zijn brieven een grote worsteling over de blijvende betekenis van de Tora en het volk Israël.

De Israëlzondag gaat eraan voorbij dat we met alle mensen verbonden zijn.

Natuurlijk niet. We vormen als mensen één grote familie. De ene familie is echter de andere niet. Met het jodendom heeft het christendom een bijzondere familieverwantschap. We komen uit dezelfde moederschoot. Joden en christenen horen niet bij de koude kant, al was de relatie wel vaak verkillend. Er is een andere relatie met Joden dan met boeddhisten.

Je kunt het christelijk geloof niet verstaan zonder de Joodse wortels. Wat dit precies betekent is een voortdurende zoektocht en blijft in ontwikkeling. In ieder geval komen het christelijk geloof en de christelijke kerk niet uit de lucht vallen. Jezus is een Jood, Paulus heeft zijn Joodse achtergrond nooit verloochend. Als hij zijn brieven schrijft, gebruikt hij zinswendingen en gedachtepatronen uit de joodse leefwereld van die tijd. De eerste leerlingen waren Joden uit Galilea, het Nieuwe Testament is doordesemd met joods gedachtegoed en staat vol verwijzingen naar het Oude Testament. De evangelisten zijn niet te begrijpen zonder de joodse context. De Bijbel zelf is een joods boek.

De Bijbel, een joods boek. 

Dat de Bijbel een joods boek is, is meer dan een interessant weetje. Het heeft ook nu iets belangrijks te zeggen. Er komen thema’s en benaderingen in de Bijbel naar voren die actueel zijn.

• Het belang van ieder individu (en diens rechten). Lees Numeri of de roeping van de leerlingen: Ieder mens telt.
• Het belang van gemeenschap (met oog voor de kwetsbaren). Lees Deuteronomium of Handelingen: Je bent deel van het geheel.
• Het op elkaar betrekken van liturgie en sociaal-economische verhoudingen. Lees Jesaja of Jeremia of de parabels van Jezus: Geen offers, maar recht!
• Aandacht voor het concrete. Lees Genesis of Paulus’ brieven aan concrete gemeenten en personen: Het universele wordt zichtbaar in het concrete, het gaat over mensen.
• Ruimte voor scepsis. Lees Prediker: De Bijbel is eerder een boek van vragen dan van antwoorden.
• Ruimte voor erotiek en aandacht voor lijfelijkheid. Lees Hooglied: Het lichamelijke wordt niet ontkend maar gevierd.
• Eenheid in diversiteit. Lees de Bijbel: een bibliotheek aan boeken met verhalen en geboden, poëzie en proza, opsommingen en parabels, profetische vergezichten en intieme ontboezemingen.

Joods-christelijk gesprek

Uit het hedendaagse joods-christelijk gesprek kunnen we leren: er is niet één maar er zijn tal van interpretaties van bijbelteksten, en dat roept op tot gesprek waarbij je elkaar kunt uitdagen en waarbij je samen op zoek bent naar Gods wil. De wegen tussen Joden en christenen zijn in een verwarrend en ingewikkeld proces gedurende eeuwen uit elkaar gegaan, maar zowel de christelijke tradities als de verschillende schakeringen van het rabbijnse jodendom gaan beiden terug op de Joodse leefwereld van de eerste eeuw. Waar we vandaan komen kunnen we niet verloochenen en heeft iets te zeggen voor leven en geloven vandaag.

De Protestantse Raad voor Kerk en Israël is een werkgroep van de dienstenorganisatie, die bestaat uit vrijwilligers uit diverse geledingen en met deskundigheden op het gebied van de joods-christelijke dialoog.

Het bestuur bestaat momenteel uit Dick Pruiksma, voorzitter, Reinier Gosker, secretaris, en Koos Snaterse. De Raad ondersteunt het werk van de classicale werkgroepen voor Kerk en Israël. Daarnaast biedt de Raad geschikte educatieve middelen aan ten behoeve van het joods-christelijke gesprek. Dit is in samenwerking met Kerk en Israël en de website joods-christelijke dialoog. Een belangrijk educatief middel is het internetproject De Uitdaging. 

Daarnaast wil de Raad het kerkelijk gesprek over de joods-christelijke dialoog en over de vraag wat die dialoog voor het christelijk geloof betekent bevorderen. In deze jaren wordt er een kerkbreed gesprek over wat het kerkorde-artikel over de roeping tot onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël betekent opgezet.

Classicale Werkgroepen/Platformen Kerk en Israël

Bekijk hier het adressenbestand van de landelijke Classicale Werkgroepen/Platformen Kerk en Israël.

Kerk en Israël is onderdeel de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk. Er is nauwe samenwerking met de Protestantse Raad voor Kerk en Israël.

Er zijn drie belangrijke aandachtsgebieden:

• bezinning op de Joodse wortels van het christelijke geloof;
• lessen leren uit de joods-christelijke dialoog
• bewustwording op wat antisemitisme is en wat je er tegen kunt doen. 

Er zijn verschillende definities in omloop. Er is een Europese werkdefinitie antisemitisme die door de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) in 2016 is aangenomen.

Er is debat over deze definitie, maar het is in ieder geval een poging om duidelijk te maken waar je vormen van jodenhaat kunt tegenkomen. Het is belangrijk goed te onderscheiden op welke manieren en in welke gedaanten antisemitisme voorkomt in de samenleving: religieus, sociaal en politiek.

Met dank aan Bart Wallet: Er is sprake van religieus antisemitisme als christenen en/of moslims met een beroep op hun theologische traditie(s) joden discrimineren, uitsluiten of vervolgen. Sociaal antisemitisme duidt op het verschijnsel dat joden in het maatschappelijk domein niet gelijkwaardig worden behandeld, worden gestereotypeerd, voorwerp zijn van anti-joodse grapjes en opmerkingen en slachtoffer van subtiele uitsluitingsmechanismen in het onderlinge burgerlijke verkeer. Politiek antisemitisme, ten slotte, treedt op als een politieke beweging of regering een politiek programma adopteert met als doel discriminatie en uitsluiting van joden. Rabbijn Jonathan Sacks heeft in een filmpje op youtube in kort bestek deze vormen van antisemitisme laten zien.

Het ligt op het terrein van de landelijke kerk en de plaatselijke gemeenten om waar het kan samenwerking te zoeken met andere maatschappelijke of kerkelijke instanties die zich verzetten tegen antijoodse uitingen en incidenten. 

Je zou moeten beginnen met het lokaliseren van antisemitisme: waar bevindt het antisemitisme zich? Je kunt de neiging hebben om te zeggen: het zit in de buitenwereld, maar nee, het zit ook in onszelf. Als het in onszelf zit: waar zit dan dan? Je kijkt dus naar binnen en naar buiten. 

Als je de hand in eigen boezem steekt, kun je kritisch kijken naar de eigen kerkelijke praktijk. In een oproep van de International Council of Christians and Jews (ICCJ), de Twaalf punten van Berlijn uit 2009 wordt de vinger gelegd bij bijbelse, liturgische en catechetische benaderingen. 

Twaalf punten van Berlijn ICCJ

30 nov 2018

Bijbels/theologisch: Welk beeld geef je van Jezus en Paulus? Wat heeft het voor consequenties te beseffen dat Jezus en Paulus Joden zijn, levend in de context van het eerste-eeuwse Jodendom? Door te kijken naar de unieke relatie tussen het jodendom en het christendom kun je alert worden op vervangingstheologie (het christelijk geloof vervangt het jodendom of vervult het op zo’n wijze dat er eigenlijk geen plaats meer is voor het jodendom). 

Liturgisch kan dit betekenen dat je de verbindingen tussen de christelijke en de Joodse liturgie laat zien en ervaren. Kijk eens kritisch naar liederen en gebeden. Hoe verborgen anti-Joods zijn deze wellicht? Welke plaats hebben de psalmen? Is er alleen een lezing uit het Nieuwe Testament? Met welke beelden over Joden kom je de kerk uit?

Catechetisch ligt er ook het nodige huiswerk. Wees alert op welk beeld je geeft van Joden en het Jodendom. Hoe spreek je over Farizeeën? In hoeverre worden er tegenstellingen geschapen of juist verbindingen gelegd?

Het alertzijn op antisemitisme is een voortdurend aandachtspunt in de landelijke kerk. Samen met de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland heeft de Protestantse Kerk op 28 juni 2019 een signaal tegen antisemitisme doen uitgaan.

Rooms-Katholieke Kerk en Protestantse Kerk komen met gezamenlijke verklaring tegen antisemitisme

28 jun 2019

Bewustwording van wat antisemitisme is en bestrijding ervan wordt expliciet genoemd in de ordinantie bij de Kerkorde (1,2). Er is in de afgelopen jaren wel wat gebeurd, zeker op het gebied van bewustwording (middels studiedagen en artikelen). Ook heeft de Protestantse Kerk in aanloop van 500 jaar Protestantisme in 2016 afstand gedaan van de anti-joodse uitlatingen van Luther.

Verklaring Luther en de Joden Protestantse Kerk in Nederland

11 apr 2016

En er zijn blijken van solidariteit en medeleven als er aanslagen op Joodse gemeenschappen of personen zijn. In het blad Kerk & Israël Onderweg komt het onderwerp regelmatig terug.

Wat is dat eigenlijk, een Israëlzondag?

Op de Israëlzondag wordt er meer dan anders stil gestaan bij de Joodse wortels van het christelijke geloof en bij de verbondenheid met het Joodse volk.

Waarom zou je dat doen?

Omdat je de christelijke kerk en gemeente niet los kunt denken van zijn joodse oorsprong. Jezus en Paulus waren joden, net als de eerste leerlingen. Zij hebben dat nooit achter zich gelaten. Joden en christenen hebben dezelfde oorsprong en delen wat wij het Oude Testament noemen (de Hebreeuwse Bijbel of Tenach).

Heeft dat dan betekenis voor nu?

Ja, want uit de hele Bijbel die voor het allergrootste deel joods is, klinken belangrijke noties: aandacht voor het individu, het belang van de gemeenschap, zorg voor de naaste, rentmeesterschap, Gods liefde en bewogenheid voor mensen.

Wanneer wordt de Israëlzondag gehouden?

Op de eerste zondag in oktober. Dat valt altijd in de buurt van de grote Joodse najaarsfeesten, die beginnen met Nieuwjaarsdag, Grote Verzoendag (Jom Kippoer) en doorlopen tot het Loofhuttenfeest (Soekkot). Zo wordt er een relatie gelegd met het levende jodendom.

Is de naam niet verwarrend, want wat betekent Israël?

Bij ‘Israël’ moet je vooral denken: het volk Israël, het Joodse volk, het levende jodendom. Het is geen supportzondag voor de regering van de staat Israël. 

Wat kun je dan als gemeente doen op zo’n zondag?

Daarvoor is er elk jaar een handreiking, met preekschetsen en liturgische suggesties en soms andere verwerkingsmogelijkheden.

Zie www.protestantsekerk.nl/israelzondag voor de handreiking en meer informatie.

Gesprekken en ontmoetingen kunnen georganiseerd worden en soms ontstaan ze spontaan. Gesprekspartners kunnen uitgekozen worden en soms dienen ze zich aan.

In de Nederlandse context is er in de loop van de tijd een aantal Joodse gesprekspartners met wie de Protestantse Kerk de relatie onderhoudt: vertegenwoordigers van het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK), het Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom, het Centraal Joods Overleg en anderen.

Internationaal zijn er contacten met de ICCJ: de International Council of Christians and Jews.

Landelijk zijn er samenwerkingsverbanden met andere  organisaties, zoals het OJEC, Nes Ammim, de Katholieke Raad voor het Jodendom, het Platform Appel Kerk en Israël (en daarnaast andere gesprekspartners in samenwerking met Kerk in Actie, zie ook webpagina Israël en Palestina).

Plaatselijk kunnen er contacten zijn en gezocht worden met joodse gemeenschappen en synagogen.

De Protestantse Kerk verstaat dit breed. Het is niet aan de Protestantse Kerk om te bepalen wie tot het Joodse volk behoren, wie Joods is en wie niet. Het heeft in ieder geval niet alleen betrekking op het bijbels volk Israël, maar zeker ook op het levende jodendom in al zijn veelkleurigheid en diversiteit.  De Joodse wetenschapper Ido Abram heeft een schijf van vijf voor de Joodse identiteit geformuleerd:

1. Joodse religie en cultuur
2. de Sjoa
3. Israël
4. de persoonlijke levensgeschiedenis
5. de Nederlandse cultuur.

Het woord ‘onopgeefbaar’ staat niet in het woordenboek, maar staat wel in de Kerkorde en wordt daar in verband gebracht met het volk Israël. In recente jaren is er kritiek gekomen op dit woord en op dit kerkorde-artikel (I,7).

Soms wordt het misverstaan als zou het een kritiekloos omarmen betekenen van alles wat de Israëlische regering doet. Dat is zeker niet de achtergrond van dit kerkorde-artikel, maar toegegeven: soms lopen de betekenissen en interpretaties wat door elkaar, wat de helderheid niet altijd ten goede komt. Er zou gezegd kunnen worden dat ‘onopgeefbaar verbonden’ een historische en een theologische betekenis heeft. De term wordt oorspronkelijk gebezigd in directe relatie met de nalatige houding van de kerk t.a.v. de Sjoa en het antisemitisme.

Historisch
Historisch gezien zijn het christendom en het rabbijnse jodendom tradities die beide teruggaan op het jodendom van de eerste eeuw. Beide tradities hebben elkaar wederzijds beïnvloed en hebben op elkaar gereageerd. Christenen hebben daarbij een zeer complexe eeuwenlange geschiedenis met Joden vanwege anti-Judaïstische en anti-Joodse uitingen. Volgens een beleidsnota uit 2008 moet de kwalificatie ‘onopgeefbaar’ verstaan worden ‘tegen de achtergrond van een eeuwenlange geschiedenis waarin de kerk zich had vervreemd van haar wortels in het volk Israël, met alle voor Israël – en op een andere manier ook voor de kerk – desastreuze gevolgen daarvan’. Het woord ‘onopgeefbaar’ herinnert de Kerk aan deze noodlottige geschiedenis en roept op tot een fundamenteel andere houding. Daarbij hoort in ieder geval dat de Protestantse Kerk vormen van vervangingstheologie afwijst en dat antisemitisme wordt bestreden.

Theologisch
Joden en christenen zijn ook vanuit een theologische visie met elkaar verbonden. Jodendom en christendom zijn twee loten die gegroeid zijn vanuit de erfenis van het bijbelse volk Israël. Joden en christenen lezen voor een gedeelte dezelfde schriften. De Hebreeuwse Bijbel is gemeenschappelijk erfgoed. Jezus is een Jood. Het Nieuwe Testament is voor het overgrote deel Joods. Dat de kerk het gesprek met het Jodendom zoekt, raakt aan het hart van het belijden. De kern van beide religieuze tradities gaat terug op de God van Israël. De God die daarin ter sprake komt is één, de Ene. Joden en christenen blijven elkaars pad voortdurend kruisen, juist omdat de oorsprong van de weg één is. Het geeft aan dat Gods weg met dit volk niet voorbij is, maar verder gaat. Het is een weg met het oog op alle volken. God is trouw en onopgeefbaar verbonden aan zijn volk, aan mensen wereldwijd en aan de wereld.

De Protestantse Kerk heeft verschillende en gelijkwaardige roepingen:

• De roeping om gestalte te geven aan de onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël.
• De oecumenische roeping om eenheid, gemeenschap en samenwerking te zoeken met christenen wereldwijd, en dus ook Palestijnse christenen.
• De diaconale roeping om op te komen voor vrede en gerechtigheid voor iedereen.

De drie roepingen kunnen niet los van elkaar gezien worden. Ook al kunnen ze in de praktijk tegen elkaar schuren, ze moeten niet tegen elkaar uitgespeeld worden. De emoties kunnen hoog oplopen in onze kerk, omdat een keuze voor de een (Joden) een keuze lijkt tegen de ander (Palestijnen). Voor de Protestantse Kerk is de relatie met het Joodse volk een essentieel onderdeel van de eigen identiteit en met Palestijnse christenen is er verbondenheid in het ene lichaam van Christus. Mozes, profeten en Jezus roepen op om op te komen voor wie geen stem heeft (diaconale roeping). Hoe zou je deze roepingen van elkaar kunnen scheiden?

Een kerkelijk werker is altijd op basis van een arbeidscontract werkzaam en is derhalve altijd een kerkelijke medewerker. Een kerkelijk werker heeft voldaan aan alle eisen die de Generale Regeling kerkelijk werkers stelt en staat ingeschreven in het register van de kerkelijk werkers. Een kerkelijk medewerker kan ook een kerkmusicus of administrateur op een kerkelijk bureau zijn. Met andere woorden: een kerkelijk werker is altijd een kerkelijke medewerker, maar niet elke kerkelijke medewerker is een kerkelijk werker.

Een kerkelijk werker is een man of vrouw die als zodanig in een gemeente, classis, de evangelisch-lutherse synode of de kerk als geheel is aangesteld. Om aangesteld te kunnen worden als kerkelijk werker moet men een belijdend lidmaat van de Protestantse Kerk in Nederland zijn (ordinantie 3-12-1), met goed gevolg de hbo-opleiding Godsdienst Pastoraal Werk (vanaf september 2019: hbo theologie) en de 'Protestantse Kerk route' hebben doorlopen aan de Christelijke Hogeschool Ede of de Christelijke Hogeschool Windesheim en zijn ingeschreven (na een registergesprek) in het register voor kerkelijk werkers van de Protestantse Kerk in Nederland. Meer informatie over het traject om een kerkelijk werker te worden staat hier.

Jaargesprekken en functioneringsgesprekken zijn twee verschillende concepten. De jaargesprekken zijn bedoeld als een gesprek van de kerkenraad, een functioneringsgesprek is bedoeld als een gesprek tussen een werkgever en een werknemer. Bij een kerkelijk werker kan het dus goed zijn dat er zowel een jaargesprek is en er daarnaast nog een functioneringsgesprek is.

Het jaargesprek is geregeld in ord. 4-8-6a en is alleen van toepassing op kerkelijk werkers die in het ambt bevestigd zijn. In de jaargesprekken reflecteert de kerkenraad namelijk op de kwaliteit van het werk van de kerkenraad in het geheel en van de betrokken ouderling/diaken-kerkelijk werker in het bijzonder. Ook het welbevinden van de betrokkenen komt aan de orde. De gelijkwaardigheid van de ambten bepaalt het karakter van de jaargesprekken. Een kerkelijk werker die in de bediening is gesteld kan natuurlijk ook een gesprek met de kerkenraad over de inhoud van zijn/haar werk hebben, maar dat heet dan officieel geen jaargesprek. Een jaargesprek is niet een functioneringsgesprek tussen werkgever en werknemer, maar een gesprek tussen ambtsdragers. De jaargesprekken worden gedaan door de kerkenraad (of een afvaardiging daaruit). De jaargesprekken worden verder behandeld in deze brochure.

Een functioneringsgesprek is een gesprek tussen werkgever en werknemer. De werkgeverstaak van een kerkelijk werker wordt door het College van Kerkrentmeesters vervult als de kerkelijk werker in dienst is van de gemeente. Als de kerkelijk werker in dienst is van de diaconie dan is heeft het College van Diakenen de taak als werkgever. Bij een kerkelijk werker is het van belang dat in een functioneringsgesprek het jaargesprek niet over wordt gedaan. Het functioneringsgesprek gaat over de meer arbeidsrechtelijke en -voorwaardelijke vragen, bijvoorbeeld: of de werkzaamheden nog passen in het aantal uren dat de kerkelijk werker heeft.

Een kerkelijk werker die onder de voortgezette nascholing van de Permanente Educatie valt bespreekt ofwel in het jaargesprek, ofwel (indien van toepassing) in een functioneringsgesprek zijn/haar (voortgang in het) studieplan.

Een kerkelijk werker is verplicht PE te volgen indien hij/zij een aanstelling heeft van minstens 33% van de werktijd en voor minstens 1 jaar is aangesteld. Meer informatie over de permanente educatie vindt u op deze pagina.

Er zijn geen kerkordelijk voorgeschreven functieschalen voor kerkelijk werkers. U bent dus vrij om in onderhandeling met elkaar te treden. De dienstenorganisatie heeft in samenwerking met CNV Kerk en Ideëel referentie-functieprofielen ontwikkeld voor kerkelijk werkers. Er zijn drie profielen ontwikkeld die u bij de inkleding en bij de functiewaardering van de kerkelijk werker in uw gemeente kunt gebruiken:

• Referentie-functieprofiel kerkelijk werker met een uitvoerende taak in de gemeente - schaal 8
• Referentie-functieprofiel kerkelijk werker met een beleidsmatige taak in de gemeente - schaal 9
• Referentie-functieprofiel kerkelijk werker met de werkzaamheden en positie van een predikant - schaal 10

Nee, een kerkelijk werker mag niet als ZZP’er aangesteld worden. Volgens artikel 5-2 van de Generale Regeling Kerkelijk Werkers heeft een kerkelijk werker een arbeidscontract.

Zie ook:

Mag een gemeente ook gebruik maken van een zzp’er als kerkelijk medewerker?

Een kerkelijk werker kan op basis van zijn/haar hoedanigheid als kerkelijk werker worden bevestigd als ambtsdrager. Omdat een kerkelijk werker in meerdere gemeenten werkzaam kan zijn, kan hij/zij daarom ook in meerdere gemeenten (verschillende) ambten dragen.

Een kerkelijk werker mag in de regel niet voorgaan in erediensten. Alleen in het geval dat een kerkelijk werker preekconsent heeft ontvangen, mag een kerkelijk werker dat wel doen. Ook kan een kerkelijk werker voorgaan in bijzondere diensten. Deze bijzondere diensten moeten een bijzonder karakter hebben (denk aan een speciale jeugddienst). Het bijzondere karakter van de dienst mag er niet enkel uit bestaan dat de kerkelijk werker voorgaat.

Zie hier hoe een preekconsent kan worden aangevraagd:

Wat is de procedure om een preekconsent voor een kerkelijk werker aan te vragen of te verlengen?

Het arbeidsveld van een kerkelijk werker is opgenomen in ordinantie 3-12. Daarin staat dat ‘een kerkelijk werker verricht arbeid in een gemeente, een classis, de evangelisch-lutherse gemeenten tezamen of in de kerk als geheel ten behoeve van de missionaire arbeid, het jeugd- en jongerenwerk, de vorming, de toerusting en de catechese, de pastorale arbeid, de diaconale arbeid, de gemeenteopbouw of waar de orde van de kerk dit aangeeft.’. Alleen in bijzondere omstandigheden kunnen kerkelijk werkers een preekconsent of zelfs sacramentsbevoegdheden krijgen (respectievelijk ordinantie 3-12-10 en 3-12-11).

Binnen de kerk geldt natuurlijk het geheel van de kerkorde. Specifiek voor kerkelijk werkers zijn er in ordinantie 3-12 regels opgenomen die verder worden uitgewerkt in de Generale Regeling Kerkelijk Werkers. Omdat een kerkelijk werker op basis van een arbeidscontract werkzaam is, is ook de Generale Regeling Rechtspositie Medewerkers en haar uitvoeringsbepalingen (‘de arbeidsvoorwaardenregeling’) van toepassing. Een kerkelijk werker kan op basis van de Generale Regeling Permanente Educatie in aanmerking komen voor verplichte scholing.

Om aangesteld te kunnen worden als kerkelijk werker moet men een belijdend lidmaat van de Protestantse Kerk in Nederland zijn (ordinantie 3-12-1), met goed gevolg de opleiding Godsdienst/pastoraal werk en de 'Protestantse Kerk route' hebben doorlopen aan de Christelijke Hogeschool Ede of de Christelijke Hogeschool Windesheim en zijn ingeschreven (na een registergesprek) in het register voor kerkelijk werkers van de Protestantse Kerk in Nederland. Meer informatie over het traject om een kerkelijk werker te worden staat hier.

Predikanten of proponenten mogen niet als kerkelijk werker worden aangesteld. Een predikant mag op basis van een opdracht tot het verlenen van hulpdiensten wel tijdelijk werkzaamheden in de gemeente verrichten. Daarover leest u meer op deze pagina.

Stap 1: De gemeente wordt uitgenodigd om per ambt aanbevelingen te doen.

Aan het begin van de verkiezingsprocedure wint de kerkenraad aanbevelingen in bij de gemeente. De kerkenraad geeft daarbij aan voor welke vacatures (vacature broeder X) personen worden gezocht. Een aantal aandachtspunten:

• Indien de zittende ambtsdrager herkiesbaar is stelt de gemeente het wellicht op prijs daarover geïnformeerd te worden. Als de gemeente tevreden is over het functioneren kan men ervoor kiezen naast deze kandidaat geen aanbevelingen te doen.
• De ouderlingen-kerkrentmeester bekleden strikt genomen geen apart ambt (ze behoren volgens art. V-1 en 3 tot de ouderlingen). Toch is het gebruikelijk dat zij als zodanig worden verkozen. Het gaat nu eenmaal om een specifieke taak die om specifieke gaven en deskundigheden vraagt. De kerkenraad bepaalt de verkiezingslijst, het college van kerkrentmeesters kan –uiteraard- aanbevelingen doen.
• Het is niet noodzakelijk om de gemeente een lijst van verkiesbare personen te sturen, maar het mag wel (hoewel men zich wel rekenschap van de privacywetgeving moet geven). Het is in ieder geval aan te bevelen de gemeente te wijzen op welke categorieën van personen in aanmerking komen voor verkiezing. Belijdende leden van de (wijk)gemeente behoren daar in ieder geval toe, maar bijvoorbeeld ten aanzien van vrienden en gastleden kan de gemeente in haar plaatselijke regeling de verkiesbaarheid vastleggen. Doopleden kunnen worden verkozen, indien de kerkenraad bij het specifieke dooplid van mening is dat deze persoon (bij aanvaarding van het ambt) onder de belijdende leden kan worden geschaard. Het dooplid zal door het ambt te aanvaarden daarmee een soort van belijdenis afleggen.

Stap 2: Het opstellen van de kieslijst/dubbeltallen

Bij het dubbeltalsysteem geldt, dat de kerkenraad nooit verplicht is een door de gemeente aanbevolen kandidaat op de kieslijst te plaatsen (op het dubbeltal te stellen). 

Als de gemeente vijf aanbevelingen voor een persoon doet, dan is de kerkenraad verplicht is een dubbeltal te stellen. De kerkenraad is echter vrij te bepalen welke personen op het dubbeltal worden gezet.

Stap 3: De verkiezing (tenzij ….)

Na het opstellen van de kieslijst/dubbeltallen organiseert de kerkenraad de verkiezingen. 

Als er niet meer dan vijf aanbevelingen vanuit de gemeente zijn binnengekomen, dan is de kerkenraad niet verplicht een dubbeltal te stellen. De kerkenraad mag in die gevallen de kandidaten verkozen verklaren.

Als er wel verkiezingen worden gehouden geldt het volgende:

• Men kan kiezen voor een stembusverkiezing of verkiezing op een gemeenteavond. Stemmen over personen geschiedt schriftelijk (ord. 4-5-3). Wellicht staat in de plaatselijke regeling beschreven op wat voor een manier de verkiezingen worden gehouden. In elk geval moet worden gewaarborgd dat elk stemgerechtigd lid maar één keer mag stemmen.
• Als dat in de plaatselijke regeling is vastgelegd, mogen gemeenteleden - bij ambtsdragersverkiezingen door de gemeente - wel gebruikmaken van volmachten. Een persoon mag maximaal 2 volmachten hebben. (ord. 3-2)
• Blanco stemmen tellen niet mee.
• De standaard-verkiezingsregeling is:
  a) Indien er meer kandidaten zijn dan er verkozen moeten worden, zijn van hen verkozen:
  - diegenen op wie de meeste stemmen zijn uitgebracht en
  - die de meerderheid van de uitgebrachte stemmen hebben behaald.
  b) Heeft geen van de kandidaten een meerderheid heeft behaald? Dan vindt een herstemming plaats tussen de twee kandidaten die de meeste stemmen behaalden.
  c) Staken de stemmen? Dan vindt herstemming plaats. Staken de stemmen dan weer? Dan beslist het lot.

Stap 4: Aanvaarding/bedanken

Na zijn verkiezing moet een kandidaat binnen een week nadat hij/zij weet dat hij/zij is verkozen laten weten of hij/zij de verkiezing aanvaardt. 

Stap 5: Bezwaren

Ord. 3-6-7 spreekt over de bekendmaking van de namen. Na die bekendmaking is het mogelijk om bezwaren in te dienen. Het gaat daarbij om de bekendmaking van degenen, die hun verkiezing hebben aanvaard. Bezwaar is dus niet mogelijk vóór aanvaarding of bekendmaking.

Bezwaren tegen gekozen ambtsdragers kunnen de verkiezingsprocedure betreffen, of de persoon van de betrokkene. Deze laatste worden ook wel genoemd ‘bezwaren tegen leer en leven’. Bezwaren dienen uiterlijk vijf dagen na de bekendmaking schriftelijk en ondertekend bij de kerkenraad te worden ingediend.

Het bezwaarschrift moet binnen veertien dagen doorgezonden worden, tenzij de kerkenraad het bezwaar weet weg te nemen. Dit betekent dat de kerkenraad tot de dertiende dag mag wachten met doorzenden (er wordt niet gesproken over ‘onverwijlde’ doorzending). In die periode mag de kerkenraad proberen bezwaarde te overtuigen.

Indien bezwaarde de klacht intrekt –en daartoe is opnieuw een schriftelijk stuk nodig (een briefje aan de kerkenraad)- is er geen klacht meer en hoeft er niets meer doorgezonden te worden.

Indien bezwaarde niet intrekt zal de kerkenraad uiterlijk op de dertiende dag het bezwaarschrift moeten doorzenden.

Als de kerkenraad het bezwaarschrift al eerder heeft doorgestuurd – om wat voor reden dan ook- zal het bericht, dat bezwaarde het bezwaarschrift intrekt ook aan het regionaal college (bezwaren en geschillen c.q. opzicht) kenbaar gemaakt moeten worden door middel van een schriftelijk bericht van bezwaarde.

Anders dan bij andere bezwaren, schort het bezwaar van 3-6-7 de ambtsdragerprocedure op. Men kan dus niet lopende het bezwaar de kandidaat bevestigen of verbinden.

Stap 6: Bevestiging/verbintenis

De ordinantietekst (ord. 3-6-9) maakt onderscheid tussen personen, die voor de eerste maal tot ambtsdrager zijn verkozen en personen, die aansluitend zijn herkozen. De eersten worden bevestigd als ambtsdrager, dit kan onder handoplegging geschieden; voor de laatsten geldt de term ‘verbintenis’.

In het Dienstboek wordt -in het formulier voor de bevestiging van ambtsdragers- over de laatsten gesproken als over ambtsdragers die hun dienst voortzetten of hervatten, en die reeds ‘eenmaal in het ambt in deze gemeente zijn bevestigd’. Zij krijgen na hun gelofte een handdruk.

Stap 1: De gemeente wordt uitgenodigd om per ambt aanbevelingen te doen.

Aan het begin van de verkiezingsprocedure wint de kerkenraad aanbevelingen in bij de gemeente. De kerkenraad geeft daarbij aan voor welke ambten personen worden gezocht. Een aantal aandachtspunten:

• Indien de zittende ambtsdrager herkiesbaar is stelt de gemeente het wellicht op prijs daarover geïnformeerd te worden. Als de gemeente tevreden is over het functioneren kan men ervoor kiezen naast deze kandidaat geen aanbevelingen te doen.
• De ouderlingen-kerkrentmeester bekleden strikt genomen geen apart ambt (ze behoren volgens art. V-1 en 3 tot de ouderlingen). Toch is het gebruikelijk dat zij als zodanig worden verkozen. Het gaat nu eenmaal om een specifieke taak die om specifieke gaven en deskundigheden vraagt. De kerkenraad bepaalt de verkiezingslijst, het college van kerkrentmeesters kan –uiteraard- aanbevelingen doen.
• Het is niet noodzakelijk om de gemeente een lijst van verkiesbare personen te sturen, maar het mag wel (hoewel men zich wel rekenschap van de privacywetgeving moet geven). Het is in ieder geval aan te bevelen de gemeente te wijzen op welke categorieën van personen in aanmerking komen voor verkiezing. Belijdende leden van de (wijk)gemeente behoren daar in ieder geval toe, maar bijvoorbeeld ten aanzien van vrienden en gastleden kan de gemeente in haar plaatselijke regeling de verkiesbaarheid vastleggen. Doopleden kunnen worden verkozen, indien de kerkenraad bij het specifieke dooplid van mening is dat deze persoon (bij aanvaarding van het ambt) onder de belijdende leden kan worden geschaard. Het dooplid zal door het ambt te aanvaarden daarmee een soort van belijdenis afleggen.
• De aanbevelingen worden schriftelijk en ondertekend ingediend bij de kerkenraad. Hoewel digitale aanbevelingen niet zijn verboden, zijn aanbevelingen via de digitale weg wel lastiger te duiden omdat de persoonlijke ondertekening vaak ontbreekt. Een foto of scan van een ondertekend formulier is wel mogelijk.

Stap 2: Het opstellen van de kieslijst.

Na het inwinnen van de aanbevelingen gaat de kerkenraad over tot de kandidaatstelling (ord. 3-6-2). Daarbij geldt:

a) De kerkenraad is verplicht personen, die door meer dan 10 gemeenteleden zijn aanbevolen, kandidaat te stellen.

b) Daarnaast kan de kerkenraad andere personen (met minder dan 10 aanbevelingen en eigen kandidaten van de kerkenraad) kandidaat stellen.

Het is denkbaar dat de kerkenraad ongelukkig is met de personen die zij verplicht op de kieslijst moet plaatsen. Bijvoorbeeld omdat zij (en de gemeenteleden niet) op de hoogte is van tuchtwaardig gedrag. Het is niet de bevoegdheid van de kerkenraad de persoon van de kieslijst af te halen. Wel kan de kerkenraad in gesprek met de kandidaat over de wenselijkheid van het aanvaarden van het ambt. Mochten partijen het erover eens zijn dat aanvaarding van een eventuele verkiezing van de desbetreffende persoon wellicht niet gewenst is, dan kan iemand bijvoorbeeld op de verkiezingsbijeenkomst aangeven dat hij/zij niet voornemens is zijn/haar verkiezing te aanvaarden.

Stap 3: De verkiezing (tenzij ….)

Na het opstellen van de kieslijst organiseert de kerkenraad de verkiezingen. 

Als er niet meer kandidaten zijn dan vacatures, hoeft er geen verkiezing plaats te vinden. De kerkenraad mag in die gevallen de kandidaten verkozen verklaren.

Als er wel verkiezingen worden gehouden geldt het volgende:

• Men kan kiezen voor een stembusverkiezing of verkiezing op een gemeenteavond. Stemmen over personen geschiedt schriftelijk (ord. 4-5-3). Wellicht staat in de plaatselijke regeling beschreven op wat voor een manier de verkiezingen worden gehouden. In elk geval moet worden gewaarborgd dat elk stemgerechtigd lid maar één keer mag stemmen.
• Als dat in de plaatselijke regeling is vastgelegd, mogen gemeenteleden - bij ambtsdragersverkiezingen door de gemeente - wel gebruikmaken van volmachten. Een persoon mag maximaal 2 volmachten hebben. (ord. 3-2)
• Blanco stemmen tellen niet mee.
• De standaard-verkiezingsregeling is:
  a) Indien er meer kandidaten zijn dan er verkozen moeten worden, zijn van hen verkozen:
  - diegenen op wie de meeste stemmen zijn uitgebracht en
  - die de meerderheid van de uitgebrachte stemmen hebben behaald.
  b) Heeft geen van de kandidaten een meerderheid heeft behaald? Dan vindt een herstemming plaats tussen de twee kandidaten die de meeste stemmen behaalden.
  c) Staken de stemmen? Dan vindt herstemming plaats. Staken de stemmen dan weer? Dan beslist het lot.

Stap 4: Aanvaarding/bedanken

Na zijn verkiezing moet een kandidaat binnen een week nadat hij/zij weet dat hij/zij is verkozen laten weten of hij/zij de verkiezing aanvaardt. 

Stap 5: Bezwaren

Ord. 3-6-7 spreekt over de bekendmaking van de namen. Na die bekendmaking is het mogelijk om bezwaren in te dienen. Het gaat daarbij om de bekendmaking van degenen, die hun verkiezing hebben aanvaard. Bezwaar is dus niet mogelijk vóór aanvaarding of bekendmaking.

Bezwaren tegen gekozen ambtsdragers kunnen de verkiezingsprocedure betreffen, of de persoon van de betrokkene. Deze laatste worden ook wel genoemd ‘bezwaren tegen leer en leven’. Bezwaren dienen uiterlijk vijf dagen na de bekendmaking schriftelijk en ondertekend bij de kerkenraad te worden ingediend. Bij herverkiezing is alleen bezwaar tegen de procedure mogelijk, niet tegen ‘leer en leven’ van de betreffende ambtsdrager.

Het bezwaarschrift moet binnen veertien dagen doorgezonden worden, tenzij de kerkenraad het bezwaar weet weg te nemen. Dit betekent dat de kerkenraad tot de dertiende dag mag wachten met doorzenden (er wordt niet gesproken over ‘onverwijlde’ doorzending). In die periode mag de kerkenraad proberen bezwaarde te overtuigen.

Indien bezwaarde de klacht intrekt –en daartoe is opnieuw een schriftelijk stuk nodig (een briefje aan de kerkenraad)- is er geen klacht meer en hoeft er niets meer doorgezonden te worden. Indien bezwaarde niet intrekt zal de kerkenraad uiterlijk op de dertiende dag het bezwaarschrift moeten doorzenden.

Als de kerkenraad het bezwaarschrift al eerder heeft doorgestuurd – om wat voor reden dan ook- zal het bericht, dat bezwaarde het bezwaarschrift intrekt ook aan het regionaal college (bezwaren en geschillen c.q. opzicht) kenbaar gemaakt moeten worden door middel van een schriftelijk bericht van bezwaarde.

Anders dan bij andere bezwaren, schort het bezwaar van 3-6-7 de ambtsdragerprocedure op. Men kan dus niet lopende het bezwaar de kandidaat bevestigen of verbinden.

Stap 6: Bevestiging/verbintenis

De ordinantietekst (ord. 3-6-9) maakt onderscheid tussen personen, die voor de eerste maal tot ambtsdrager zijn verkozen en personen, die aansluitend zijn herkozen.

De eersten worden bevestigd als ambtsdrager, dit kan onder handoplegging geschieden; voor de laatsten geldt de term ‘verbintenis’.

In het Dienstboek wordt -in het formulier voor de bevestiging van ambtsdragers- over de laatsten gesproken als over ambtsdragers die hun dienst voortzetten of hervatten, en die reeds ‘eenmaal in het ambt in deze gemeente zijn bevestigd’. Zij krijgen na hun gelofte een handdruk.

Voor de verkiezing van ouderlingen en diakenen zijn twee procedures beschikbaar: de ‘reguliere’ procedure en de ‘dubbeltallen’-procedure.  Beide procedures staan beschreven in ord. 3-6. 

In de plaatselijke regeling is voorzien in een ‘verkiezings-regeling’ (ord. 3-2). Daarin is opgenomen welke verkiezingsprocedure in de gemeente van toepassing is, hoe de verkiezingen in zijn werk gaan (bijvoorbeeld wie er stemgerechtigd zijn en of er per volmacht mag worden gestemd) en hoeveel ambtsdragers er (moeten) zijn. 

Daarnaast is er in een gemeente altijd een rooster van aftreden, afhankelijk van de ambtstermijn van de gekozen ambtsdragers.

In aparte vragen op deze pagina staan de stappenplannen voor verkiezingen bij beide procedures. Het verschil tussen de ‘reguliere’ procedure en de ‘dubbeltallen’-procedure staat hieronder kort aangegeven. De ‘reguliere’ procedure heet zo, omdat voor de ‘dubbeltal’-procedure de gemeente elke 6 jaar een mandaat moet geven.

De ‘reguliere’ procedure

In de ‘reguliere’ procedure
- kiest de gemeente uit de totaal beschikbare kandidaten voor een ambt de ambtsdragers (‘meeste stemmen gelden’);
- moet de kerkenraad personen met 10 of meer aanbevelingen op de kandidatenlijst plaatsen. De gemeente verkiest vervolgens de ambtsdragers op basis van de kandidatenlijst, tenzij er niet meer kandidaten zijn dan vacatures. In het laatste geval worden de kandidaten verkozen verklaard. 

De ‘dubbeltal’-procedure

In het dubbeltalsysteem
- kiest de gemeente per vacature uit twee personen, die daarvoor door de kerkenraad gekandideerd zijn; bij de verkiezing valt er per tweetal dus ook steeds één af;
- is de kerkenraad volkomen vrij om - na kennisgenomen te hebben van de aanbevelingen - zelf de kandidaten te stellen.
Voor de dubbeltal-procedure moet de gemeente elke 6 jaar kiezen, omdat in de dubbeltalprocedure de kerkenraad iets meer vrijheid heeft om de kandidatenlijst samen te stellen. De gemeenteleden kunnen namelijk wel afdwingen dat er een dubbeltal gesteld wordt (dus dat er een keuze komt), maar niet tussen wie de gemeente kan kiezen. Bij de ‘reguliere’ verkiezingsprocedure kunnen leden wel afdwingen dat iemand op de kandidatenlijst wordt geplaatst.

Diaconaal-rentmeesters zijn leden van het college van diakenen die geen ambtsdrager zijn. De diaconaal-rentmeesters worden door de kerkenraad benoemd uit degenen die tot de gemeenschap van de gemeente behoren. Diaconaal-rentmeesters kunnen dus (doop- en belijdende) leden, gastleden of vrienden zijn. 

De namen voor diaconaal-rentmeesters worden voorgedragen aan de gemeente om haar goedkeuring te verkrijgen.

Diaconaal-rentmeesters kunnen in de gemeente niet tegelijkertijd een ambt dragen en kunnen evenmin tegelijkertijd kerkrentmeester en diaconaal-rentmeester zijn.

In het college van diakenen zitten alle diakenen samen met de diaconaal-rentmeesters. Een college bestaat uit ten minste drie leden, waaronder ten minste twee ambtsdragers.

Indien het college minder dan drie leden telt, overleggen de kerkenraad en het breed moderamen van de classicale vergadering op welke wijze de taken van het college worden verricht, naar regels bij generale regeling gesteld.

Kerkrentmeesters zijn leden van het college van kerkrentmeesters die geen ambtsdrager zijn. De kerkrentmeesters die geen ouderling zijn, worden door de kerkenraad benoemd uit degenen die tot de gemeenschap van de gemeente behoren. Kerkrentmeesters kunnen dus (doop- en belijdende) leden, gastleden of vrienden zijn. 

De namen voor kerkrentmeesters worden voorgedragen aan de gemeente om haar goedkeuring te verkrijgen.

Kerkrentmeesters kunnen in de gemeente niet tegelijkertijd een ambt dragen en kunnen evenmin tegelijkertijd kerkrentmeester en diaconaal rentmeester zijn.

In het college van kerkrentmeesters zitten alle ouderling-kerkrentmeesters samen met de kerkrentmeesters (niet ouderlingen). Een college bestaat uit ten minste drie leden, waaronder ten minste twee ambtsdragers.

Indien het college minder dan drie leden telt, overleggen de kerkenraad en het breed moderamen van classicale vergadering op welke wijze de taken van het college worden verricht, naar regels bij generale regeling gesteld.

De kerkorde verbiedt niet dat familieleden in de kerkenraad zitten. Het is de verantwoordelijkheid van de gemeente om daar met wijsheid mee om te gaan. Voorkomen moet worden dat de bevoegdheden in een gemeente berusten bij (de leden van) slechts enkele families.

Het is afhankelijk van wat plaatselijk is afgesproken in hoeverre de vergaderingen en stukken van de kerkenraad openbaar zijn. De kerkenraad besluit zelf in een wijze van werken over de openbaarmaking van zijn besluiten en de toelating van niet-leden van de kerkenraad tot zijn vergaderingen en het beheer van zijn archieven (ord. 4-8-7).

Plaatselijk kan men bijvoorbeeld afspreken per agendapunt te bepalen of het openbaar wordt behandeld of standaard in een vergadering een gesloten (comité)gedeelte te hebben en (vanaf een bepaalde tijd) een openbaar gedeelte. Men kan besluiten om bepaalde besluiten integraal en andere besluiten slechts beschrijvend aan de gemeente kenbaar te maken.

Bij het vaststellen van de wijze van werken heeft de kerkenraad te maken met de kerkelijke geheimhouding (ord. 4-5) en met bijvoorbeeld de algemene verordening gegevensbescherming (AVG).

In een kerkenraad zitten alle ambtsdragers van een gemeente. In een kerkenraad zitten ten minste 1 predikant, 2 ouderlingen, 2 ouderlingen-kerkrentmeesters en 2 diakenen (ord. 4-6-3). 

Gemeenten besluiten zelf in hun plaatselijke regeling of zij een kerkenraad van 7 personen hebben of van meer. Als in de plaatselijke regeling is besloten om meer dan het minimum van 7 te gebruiken, dan moet een kerkenraad uit ten minste zoveel mensen bestaan.

Mensen die geen ambtsdrager zijn in de gemeente zitten niet in de kerkenraad. In bepaalde gevallen kunnen bepaalde mensen worden uitgenodigd als vaste adviseur van de kerkenraad, maar de kerkenraad kan ook per geval mensen uitnodigen als adviseur. De kerkenraad besluit zelf in een wijze van werken over het bijeenroepen van zijn vergaderingen, de agendering, de openbaarmaking van zijn besluiten, de toelating van niet-leden van de kerkenraad tot zijn vergaderingen en het beheer van zijn archieven (ord. 4-8-7).

Meer lezen over hoeveel mensen er in een kerkenraad dienen te zitten? Lees het verdiepingsartikel:

Uit hoeveel leden moet een kerkenraad minimaal bestaan?

6 mrt 2019

Iemand mag maximaal 12 jaar aaneengesloten ambtsdrager zijn. Een ambtsdrager wordt benoemd voor een termijn van ten minste 2 jaar. Normaal duurt een ambtsperiode 4 jaar. Bij herverkiezing na de eerste periode is een ambtsdrager direct herkiesbaar voor een periode tussen de twee en vier jaar, totdat iemand 12 jaar aaneengesloten ambtsdrager is geweest. Nadat iemand 11 maanden geen ambtsdrager is geweest in een gemeente (de ambtsvrije periode), start de termijn opnieuw.

De regels voor de ambtstermijn zijn opgenomen om te voorkomen dat de gemeente telkens maar dezelfde leiding heeft en om de ambtsdragers die een taak hebben gedaan ook de ruimte te geven hun taak weer af te leggen. Indien het niet lukt nieuwe ambtsdragers te vinden en de ambtstermijnen (dreigen) te worden overschreden, is het advies om contact op te nemen met de classis om met elkaar te zoeken naar een oplossing.

Er zijn twee bijzondere situaties:

1. de ambtsdrager is afgevaardigd naar de classis en/of synode

Als een ambtsdrager is afgevaardigd in een meerdere vergadering (naar de classis en/of synode), dan mag de termijn van de ambtsdrager worden verlengd tot het einde van de termijn waarin de ambtsdrager bij de meerdere vergadering is benoemd.

2. als er geen opvolger is

Als in een gemeente het niet mogelijk is een vervanger voor de ambtsdrager te vinden, maar de ambtsdrager al aan de maximale termijn van 12 jaar zit, mag de ambtsdrager nog maximaal 6 maanden na het verloop van de termijn zitting blijven houden in de kerkenraad. De ambtsvrije periode van 11 maanden begint te lopen bij het formele aflopen van de termijn. Dat betekent dus dat na de 6 extra maanden omdat er geen vervanging is, de (afscheidnemende) ambtsdrager nog 5 maanden ambtsvrije periode heeft te gaan voordat de persoon weer benoemd/verkozen kan worden.

Ambtsdragers zijn predikanten, ouderlingen en diakenen. Om ambtsdrager te worden moet je aan bepaalde voorwaarden voldoen. Een predikant moet een speciale opleiding hebben gevolgd. Ouderlingen en diakenen moeten (in de regel) belijdende leden zijn van de gemeente. Ambtsdragers worden verkozen door de gemeente. Ambtsdragers vormen samen de kerkenraad en geven leiding aan de gemeente.

Staken de stemmen in de kerkenraad (dat wil zeggen dat zowel de voorstanders als de tegenstanders van het besluit geen meerderheid hebben)? Dan vindt herstemming plaats. Dat kan direct, maar ook in een volgende vergadering (na eventueel nieuw overleg).

Staken de stemmen dan weer? Dan is het voorstel (in de kerkenraad) verworpen.

Ja, een kerkenraad mag een gekwalificeerde meerderheid voorschrijven als die niet in de kerkorde staat. Dit is in lijn met de Nieuwe Toelichting op de kerkorde (p. 118) en de uitspraak van het RCBG Utrecht van 22 september 2012 (nummer 042).

De kerkorde schrijft voor dat besluiten steeds na gemeenschappelijk overleg en zo mogelijk met eenparige stemmen worden genomen. Blijkt eenparigheid niet mogelijk, dan worden besluiten genomen met een gewone meerderheid (de helft + 1) (ord. 4-5). In sommige gevallen staat er in de kerkorde zelf een gekwalificeerde meerderheid (bijvoorbeeld in ord. 3-4-7), dan gaat die specifieke regeling voor op de regeling van ord. 4-5. 

De kerkenraad kan vooraf besluiten (in principe met een gewone meerderheid) dat er voor een bepaald onderwerp/besluit een gekwalificeerde meerderheid moet zijn. Het past overigens terughoudend te zijn in deze zaken: het voorschrijven van een gekwalificeerde meerderheid kan toekomstige besluitvorming bemoeilijken.

Nee, een kerkenraad mag in principe niet via e-mail (of digitale weg) besluiten nemen. De kerkorde schrijft voor dat besluiten steeds na gemeenschappelijk overleg en zo mogelijk met eenparige stemmen worden genomen (ord. 4-5). Gemeenschappelijk overleg is onvoldoende mogelijk bij besluitvorming via e-mail (of digitale weg).

Als gemeenschappelijk overleg wel mogelijk is via de digitale weg, dan is het toegestaan. Denk hierbij aan bijvoorbeeld vergaderingen van kleinere groepen zoals het moderamen van de kerkenraad. De kerkorde voorziet in het afhandelen van tussentijdse (spoedeisende) zaken door het moderamen (ord. 4-8-3). Er kan dus altijd (ook op afstand) besluitvorming plaatsvinden als dat nodig is. Er is niets op tegen dat het moderamen daarbij de mening van de kerkenraadsleden (via digitale weg) peilt.

Nee, in een kerkenraad mag niet met volmachten worden gewerkt. De kerkorde schrijft voor dat besluiten steeds na gemeenschappelijk overleg en zo mogelijk met eenparige stemmen worden genomen. Blijkt dat eenparigheid niet bereikbaar is, dan wordt er besloten met meerderheid van de uitgebrachte stemmen, waarbij blanco stemmen niet meetellen (ord. 4-5).

Gemeenschappelijk overleg is niet mogelijk als iemand niet aanwezig is en zich door middel van een volmacht laat vertegenwoordigen.

Als dat in de plaatselijke regeling is vastgelegd, mogen gemeenteleden - bij ambtsdragersverkiezingen door de gemeente - wel gebruikmaken van volmachten. Een persoon mag maximaal 2 volmachten hebben (ord. 3-2).

Om een besluit te nemen moet de helft van het aantal leden van de betreffende vergadering aanwezig zijn, met een minimum van 3 personen. Dat heet het quorum. Is het quorum niet aanwezig? Dan mag op een volgende vergadering, die ten minste twee weken later is, het besluit ook worden genomen als er minder dan de helft van het aantal leden aanwezig is. Op die tweede vergadering moeten alsnog wel meer dan 3 personen aanwezig zijn.

Als er een vacature is voor een ambtsdrager of een lid, dan telt men de vacature mee in de berekening van het quorum.

De kerkorde schrijft voor dat besluiten steeds na gemeenschappelijk overleg en zo mogelijk met eenparige stemmen genomen worden. Als blijkt dat eenparigheid niet bereikbaar is, dan wordt besloten met meerderheid van de uitgebrachte stemmen, waarbij blanco stemmen niet meetellen.

Deze regels staan in ordinantie 4-5.

Een kerkenraad dient uit tenminste 1 predikant, 2 ouderlingen, 2 ouderlingen-kerkrentmeesters en 2 diakenen (dus uit tenminste 7 personen) te bestaan (ord. 4-6-3). 

Gemeenten besluiten zelf in hun plaatselijke regeling of zij een kerkenraad van 7 personen hebben of van meer. Als in de plaatselijke regeling is besloten om meer dan het minimum van 7 te gebruiken, dan moet een kerkenraad uit tenminste zoveel mensen bestaan.

Meer lezen over hoeveel mensen er in een kerkenraad dienen te zitten? Lees het verdiepingsartikel:

Uit hoeveel leden moet een kerkenraad minimaal bestaan?

6 mrt 2019

Het bestuur van de gemeente is opgedragen aan de kerkenraad. In de kerkenraad zitten alle ambtsdragers van de gemeente. Alle ambten moeten vertegenwoordigd zijn: ouderling, diaken en predikant. De ambtsdragers geven gezamenlijk leiding aan de gemeente en de ambten zijn gelijkwaardig aan elkaar. Ambtsdragers worden (in de regel) door de gemeente verkozen. Voor ouderlingen en diakenen geldt een andere procedure dan voor predikanten. Er geldt een minimale ambtstermijn van 2 jaar voor ambtsdragers om continuïteit in de gemeente te waarborgen.

De kerkenraad gaat over het algemene beleid in de gemeente en stelt de jaarrekening en de begroting vast. 

De zorg voor de vermogensrechtelijke zaken is toevertrouwd aan het college van kerkrentmeesters. In het college van kerkrentmeesters zitten ouderlingen-kerkrentmeesters die ook in de kerkenraad zitten, aangevuld met kerkrentmeesters die geen ambtsdrager zijn (en niet in de kerkenraad zitten).

De diaconie wordt bestuurd door het college van diakenen. Dit is een aparte rechtspersoon van de gemeente om te zorgen dat de gelden die door de gemeente zijn ingezameld voor de ‘zorg voor de wereld’ niet gebruikt worden voor de gemeente zelf. In het college van diakenen zitten de diakenen die ook in de kerkenraad zitten, aangevuld met diaconaal rentmeesters.

Ouderlingen hebben samen met de predikant specifiek de taak om het pastoraat en de herderlijke zorg in de gemeente vorm te geven. Diakenen richten zich speciaal op de zorg voor de wereld en helpen bij de viering van het avondmaal.

De kerkenraad kan op verschillende manieren haar werk doen. Sowieso is er een moderamen (een dagelijks bestuur) die de agenda van de kerkenraad en administratieve zaken afhandelt (ord. 4-8-2 en 3). De kerkenraad kan daarnaast werken door het instellen van een kleine kerkenraad (die bepaalde zaken afhandelt, terwijl de grote kerkenraad maar een paar keer per jaar samenkomt om het grote beleid te bespreken) (ord. 4-9). Ook kan de kerkenraad werken met werkgroepen. In de werkgroepen zitten dan ten minste één ambtsdrager samen met gemeenteleden. Werkgroepen kunnen dan het beleid bepalen, terwijl de kerkenraad uiteindelijk verantwoordelijk is (ord. 4-9). De kerkenraad kan ook commissies instellen. Die hebben iets minder bevoegdheden dan de werkgroepen (ord. 4-8-4).

In grotere gemeenten worden ook wel wijkgemeenten opgericht (ord. 2-4-7 ev). Vaak in gemeenten waar meerdere predikanten beroepen zijn. Wijkgemeenten hebben voor de inhoudelijke zaken hun eigen wijkkerkenraad (ord. 4-6-2). Voor het algemene beleid en de financiën is er een algemene kerkenraad (ord. 4-7-2). In een gemeente met wijkgemeenten is er op centraal niveau het college van kerkrentmeesters en de diaconie/het college van diakenen (ord. 11-3).

Download hier de belangrijkste wijzigingen in de kerkorde per 1 mei 2018, waar gemeenten mee te maken krijgen.

Daarnaast wordt sinds het voorjaar van dit jaar maandelijks een verdiepingsartikel over de kerkorde op deze website gepubliceerd onder de titel ‘De kerk op weg naar 2025’. In deze serie worden actuele onderwerpen uit de kerkorde behandeld die direct of indirect te maken hebben met het proces van Kerk 2025. Deze rubriek wordt beurtelings verzorgd door dr Leo Koffeman, emeritus hoogleraar kerkrecht van de PThU en ds. Lieuwe Giethoorn, projectleider van Kerk 2025.

Mozaïek van kerkplekken

Het belangrijkste thema op dit moment is de bezinning op de betekenis van nieuwe kerkplekken voor de bestaande praktijk van kerk-zijn. Naar aanleiding van het ontstaan  vanuit de Protestantse Kerk van circa 250 nieuwe vormen van kerk-zijn (pioniersplekken, kliederkerken, leefgemeenschappen en monastieke initiatieven) gaf de generale synode eind 2017 opdracht aan de dienstenorganisatie om de vragen en knelpunten rond deze nieuwe vormen van kerk-zijn te doordenken. Een belangrijk aspect daarbij is de vraag of en hoe nieuwe kerkplekken, die dat willen, als zelfstandig onderdeel kunnen worden opgenomen binnen onze bestaande kerkinrichting. Dit onderzoek leidde tot het rapport ‘Mozaïek van kerkplekken’ dat in het voorjaar van 2019 werd behandeld door de generale synode. De synode sprak uit, verheugd te zijn over het ontstaan van zoveel nieuwe kerkplekken en besloot in principe akkoord te gaan met het voorstel uit het rapport dat een nieuwe kerkplek als zelfstandige onderdeel - genaamd ‘kerngemeente’-  in de kerk kan worden opgenomen als ‘buitengewone gemeente’ zoals beschreven in ordinantie 2-5-2 van de kerkorde. De synode stelde ook een tiental concrete voorwaarden vast waaraan de nieuwe kerngemeente moet voldoen. Een uitgewerkt voorstel van een en ander zal worden behandeld in de synodevergadering van november 2019. 

Mozaïek van kerkplekken

Daarmee wordt invulling gegeven aan een belangrijk beleidsvoornemen vanuit Kerk 2025 om te investeren in ‘nieuwe vormen van kerk-zijn (fresh- expressions of church), die toegankelijk zijn voor tijdgenoten die zich om wat voor reden dan ook niet bij bestaande gemeenschappen voegen. Deze nieuwe vormen moeten niet onnodig belast worden met bestaande kerkelijke gewoonten, structuren en organisatie. Ze moeten de kans krijgen te ontstaan en te groeien op een wijze die recht doet aan mensen die er onderdeel vanuit maken.’ (Waar een Woord is, is een weg, 2015, p.9).

Hernieuwde bezinning over het ambt

De discussie in de synode over de nieuwe kerkplekken leidde ook tot het besluit om een werkgroep van deskundigen de opdracht te geven zich te bezinnen op het ambt in de Protestantse Kerk  en daarover een ambtsvisie te schrijven. Achtergrond van dit besluit was een voorstel in het rapport ‘Mozaïek van Kerkplekken’ over de wijze waarop de bediening van Woord en sacramenten in een toekomstige kerkplek zou moeten worden gewaarborgd. Naast de bekende mogelijkheden - door inzet van een predikant of een kerkelijk werker met bevoegdheden  van de predikant - zou ook een ‘pastor’ kunnen worden ingezet. Onder deze pastor wordt hier verstaan: een ouderling of diaken met de bevoegdheid om de ambtswerkzaamheid van een predikant te verrichten in de zin van ord. 2-6. Kandidaten voor deze nieuwe functie zouden aan de navolgende (opleidings)eisen moeten voldoen: een twee-jarige opleiding op HBO-niveau (Associate Degree), het doen een colloquium, aanwijzing van een predikant tot supervisor, deelname aan de permanente educatie en de leergemeenschap van kerngemeenten.                                                                                                                 

De synode vond dit voorstel echter te prematuur omdat op voorhand niet duidelijk is hoe deze nieuwe figuur van pastor past in een evenwichtige ambtsvisie voor de kerk in haar geheel. De synode meende dat wijziging van de ambtelijke bevoegdheden in de kerk niet alleen kan worden bepaald door ontwikkelingen van nieuwe kerkplekken. Daarin moet de context van de hele kerk worden meegenomen. De werkgroep die deze opdracht krijgt, zal in november 2019 rapporteren over de voortgang.

De positie van kleine gemeenten

Ook besloot de synode tot de vorming van een tweede werkgroep van deskundigen met de opdracht om (a) te laten onderzoeken welke mogelijkheden de huidige kerkorde kent voor kleine gemeenten om op een voor hen passende wijze te voldoen aan de kerkorde; (b) zonodig voorstellen te doen voor aanvulling van deze mogelijkheden. Ook deze werkgroep zal in november 2019 rapporteren aan de synode.                                                                             

De achtergrond voor dit besluit was dat tijdens de regionale bijeenkomsten over het ontwerp-rapport over de nieuwe kerkplekken, veelvuldig de vraag werd gesteld of kleine gemeenten niet aan dezelfde minimale eisen zouden moeten voldoen als die voor de nieuwe kerngemeenten zouden gaan gelden. De veronderstelling hierbij is dat de minimumeisen die door de kerkorde aan kleine gemeenten worden gesteld voor hun ambtelijke en bestuurlijke inrichting -ook na Kerk 2025- te zwaar zouden zijn en in elke geval zwaarder zijn dan die voor de kerngemeenten.

Het initiatief hiertoe werd in de zomer van 2014 genomen door het moderamen van de generale synode. Gedurende een jaar werden tientallen gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van gemeenten, kerkenraden, brede moderamina van classicale vergaderingen, regionale en landelijke colleges en de dienstenorganisatie. Ook werden jongeren, (theologische) wetenschappers en leidende figuren uit het bedrijfsleven geconsulteerd.

Centraal stond daarbij de vraag hoe wij de Protestantse Kerk van de toekomst zien en wat daarvoor nodig is. Tweemaal discussieerde de synode over tussenrapportages van het moderamen. In het voorjaar van 2015 werd een landelijke enquête gehouden over de vraagstelling van Kerk2025, waarop meer dan 18.000 personen hebben gereageerd. Dit proces resulteerde in de bespreking en unanieme aanvaarding door de generale synode van de nota 'Kerk2025 – Waar een Woord is, is een weg' in november 2015. In klankbordgroepen van deskundige kerkleden en synodeafgevaardigden werden de daarin beschreven vijf beleidsthema’s voor de kerkordelijke herinrichting nader uitgewerkt.

Deze thema’s zijn:

• kerk zijn met elkaar,
• kerkelijke presentie,
• predikant en mobiliteit,
• vereenvoudiging van de kerkordelijke regelgeving en het beheer
• kerkelijke rechtspraak.

Het resultaat daarvan werd beschreven in de vervolgnota 'Kerk 2025: een stap verder' die in april 2016 door de synode wederom unaniem werd aanvaard. Vervolgens is gewerkt aan de kerkordelijke vertaling van de beleidsbeslissingen rond deze thema’s. De vijf thema’s werden in drie ronden van kerkordewijziging door de kerk behandeld. De gemeenten en classicale vergaderingen maakten daarbij in groten getale gebruik van het recht tot inspraak (consideratie) over de wijzigingsvoorstellen van de generale synode. Op 1 mei 2018 trad als gevolg daarvan een omvangrijk pakket van nieuwe kerkordelijke regelgeving in werking.

Als uitgangspunt voor de herinrichting de synode voor het ‘DNA’ van de Protestantse Kerk. 

Voor de inhoud van kerk-zijn betekent dit: het hoogste gezag in de kerk ligt bij Christus; de kerk leeft van genade; de kerk heeft een zending; de belijdenis van de drie-enige God en de Bijbel als bron. 

Voor de vorm houdt dit in: het presbyteriaal-synodaal kerkmodel, waarin gemeenteleden als gemeente samenkomen rond Woord en sacrament, omzien naar elkaar en geroepen zijn tot getuigenis en dienst; met als kern de gedoopten die geroepen en gerechtigd zijn om levend lidmaat te zijn; onder leiding van de ambten (kerkenraad) die erop toezien dat de gemeente christelijk blijft; in zelfstandige gemeenten die samen de kerk vormen en naar elkaar omzien en de gemeenschap met andere kerken zoeken in de oecumene.

De belangrijkste kerkordelijke wijzigingen per thema:

Samen kerk-zijn

• De vorming van 11 classes (in plaats van 74), met als hoofdtaken: stimuleren van de ontmoeting van gemeenten en toezien op gemeenten met het oog op de voortgang van de evangelieverkondiging en het welzijn van de geloofsgemeenschap.

• De benoeming en beroeping van een vrijgestelde classispredikant, met als hoofdtaken: het eenmaal per 4 jaar bezoeken van gemeenten en ambtsdragers voor gesprek over roeping, kernen van kerk-zijn en mobiliteit; het nemen van tijdelijke maatregelen en voeren van regie bij conflicten

• Ontmoeting van gemeenten als taak van gemeenten zelf en met het oog daarop de vorming van ringen van gemeenten;

• Deels vrijgestelde voorzitter visitatie met als hoofdtaken: leiding geven aan bijzondere visitatie (bij conflicten) en  bevorderen van ontmoeting van gemeenten

Kerkelijke presentie

• Territoriaal georganiseerde gemeenten en eenheid in verscheidenheid blijven uitgangspunten

• Opheffing van een gemeente is mogelijk waardoor open plekken ontstaan voor vorming van huisgemeenten of nieuwe vorm van kerk-zijn. Zie ook het thema 'Mozaïek van kerkplekken'

Mozaïek van kerkplekken

Vereenvoudiging regelgeving ,kerkorde en beheer

• Vereenvoudigde kerkorde met algemene kaderbepalingen en vereenvoudiging van de consideratieprocedure bij het wijzigen van de kerkorde

• Algemene kaders voor gemeenten over de ambten, minimum aantal leden kerkenraad en quorum, ambtstermijnen, gemeenten met wijkgemeenten; minder bemoeienis van classis

• Het beheer over bovenplaatselijke bemoeienis in noodgevallen, onderscheid gemeente – diaconie (met de diaconale rentmeester), vereenvoudiging en maatwerk  in het bovenplaatselijk toezicht

Mobiliteit en flexibiliteit

Bevordering van een cultuur van mobiliteit van predikanten en flexibiliteit van gemeenten door middel van:

• Toestemming vooraf van breed moderamen classicale vergadering voor aanvang van het beroepingswerk m.h.o. bevordering van formatieplaatsen van behoorlijke omvang 

• Verruiming van tijdelijke dienstverbanden

• Aanstelling van ambulante predikanten

Eerste ambulant predikant aan de slag: ds. Els Visser en Spijkenisse hebben de primeur

10 sep 2019

• Regeling voor gezamenlijk verzoek van kerkenraad en predikant om ontheffing ter plaatse na minimaal 12-jarige verbintenis met wachtgeld (12-jaarsregeling)

Synode stemt in met 'de 12jaarsregeling' voor predikanten

20 apr 2018

Kerkelijke rechtspraak

Aanvankelijke voorstellen voor vorming van één rechtsprekend orgaan voor opzicht en bezwaren en geschillen, vermindering van minimum aantal leden per zittingskamer van vijf naar drie, invoering van een vorm van regie bij complexe zaken en centrale administratieve ondersteuning werden door de synode na overleg met het veld aangehouden tot later order.

De classicale vergadering nieuwe stijl

De invoering van de classicale vergadering nieuwe stijl bracht een trendbreuk met zich mee in de wijze waarop de classicale vergadering  eeuwenlang is samengesteld. Tot 2018 was elke (wijk)kerkenraad vertegenwoordigd door een (of twee) afgevaardigde(n) uit zijn midden. Nu wordt de classicale vergadering gevormd door minimaal 20 en maximaal 30 ambtsdragers die uit en door de (wijk)kerkenraden worden verkozen.

‘Kerk 2025’ is het motto van een breed opgezet beleidsproces voor de periode tot 2025, dat in 2014 werd opgestart. Als inspiratiebron diende de visienota ‘De hartslag van het leven’ uit 2012.

De kern van Kerk 2025 kan worden samengevat in de woorden ‘terug naar de kern’ (back to basics). In een krimpende kerk komt het aan op een krachtige concentratie op de kernen van kerk-zijn en het overboord gooien van bestuurlijke ballast die ons hindert om de vreugde van het evangelie te ervaren en met anderen te delen.

De organisatorische vereenvoudiging die daarmee gepaard gaat, moet daarom gericht zijn op transparantie (tot op de kern van kerk-zijn), ruimte (voor gemeenten om zelf hun organisatie te kiezen binnen algemene kaders) en eenvoud (realistischer, minder complexe structuur, passend bij wat aan gaven, mensen en middelen voor handen is). 

Kort gezegd: ‘van vergaderen naar ontmoeten’.

Vijf kerkenraden delen tips hoe ze meer tijd creëerden voor bezinning en minder tijd kwijt zijn aan vergaderen

28 aug 2019

In de kerkorde zijn verschillende regels opgenomen over het avondmaal met betrekking tot wanneer het gevierd wordt, door wie het avondmaal wordt geleid en wie er aan het avondmaal mogen. Deze regels staan in artikel IX van de kerkorde en in ordinantie 7.

In de Protestantse Kerk in Nederland mogen de volgende personen in principe aan het avondmaal:

• de belijdende leden van de gemeente;
• de doopleden van de gemeente (indien de kerkenraad, na beraad in de gemeente hiertoe heeft besloten);
• de belijdende (en indien dat voor de eigen gemeenteleden ook zo is, doop-)leden van andere gemeenten uit de Protestantse Kerk (en/of geassocieerde kerken);
• de leden van andere kerken, voor zover zij in hun eigen kerk ook aan het avondmaal gaan.

Anderen die in een gemeente aan het avondmaal willen, spreken hierover vooraf met de kerkenraad. De kerkenraad zal dan van geval tot geval, met oog voor bijzondere persoonlijke omstandigheden en op grond van pastorale overwegingen een beslissing nemen. (Zie CCBG Zuid-Holland 2019-222 en Prof. Dr J. Muis in ‘De maaltijd van de Heer.)

Het is de bedoeling van de kerkorde dat er in een kerkdienst ten minste één ouderling en één diaken aanwezig zijn. Dat blijkt uit ord. 3-10-1 (voor ouderlingen) en ord. 3-11-1 (voor diakenen). Dezelfde conclusie kan ook verbonden worden aan artikel V lid 3 van de kerkorde, terwijl ord. 5-1-5 spreekt over de ambtelijke aanwezigheid van leden (meervoud) van de kerkenraad in een kerkdienst.

Het feit echter, dat ord. 5-1-5 in het algemeen spreekt over leden, en niet over ‘ten minste één ouderling en één diaken’ geeft ruimte voor de uitleg, dat indien er in bijzondere gevallen niet voldoende ambtsdragers beschikbaar zijn (zoals bij rouw- en trouwdiensten) het mogelijk is te volstaan met één ambtsdrager naast de voorganger.

Elke kliederkerkbijeenkomst vraagt een eigen voorbereiding, maar een aantal materialen zijn handig om standaard op voorraad te hebben. Hieronder een lijst met tips en waar je de materialen kunt vinden:

• Naamstickers die op kleding blijven plakken én die de wasmachine overleven als je ze per ongeluk mee wast: Herma textiel etiket  of Avery zelfklevende naambadge
• Gebruik voor het schrijven op de textielbadge een stift met dunne punt, bijvoorbeeld edding 400 of stiften met dunne punt van BIC. 

• Lijstjes waarin je de ‘praatpapieren’, de instructie en vragen bij een activiteit, kunt neerzetten. Bijvoorbeeld: https://www.displaywinkel.nl/kaarthouders/

• Gekleurde parachutedoek voor tijdens het zingen van de zegen.  Zie: parachute foto

Handige verkooppunten:

https://www.circus-expert.nl/

https://www.heutink.nl/

https://www.janssen-fritsen.nl/search/?keywords=spelparachute

• Een kliederkerk paaskaars: deze kun je zelf maken of laten maken bij het bedrijf waar jullie paaskaars vandaan komt.
• Diverse knutselspullen, zoals lijm, potloden, gekleurd papier, scharen, plakband e.d.: Action, Xenos, Hema, enz. 
• Biologisch afbreekbaar wegwerpservies: 

https://www.natureko.nl/

https://www.disposables.bio/nl/

Eén van de kernwaarden van Kliederkerk is dat alle leeftijden erbij horen. Natuurlijk doen we er alles aan om ervoor te zorgen dat kinderen zichzelf kunnen zijn bij Kliederkerk, maar het is geen kinderkerk! Het is een gemeenschap van jong en oud die al kliederend wil ontdekken wat de Bijbelverhalen ons te zeggen hebben en wat het navolgen van Jezus betekent. Niet als verschillende generaties van elkaar gescheiden, maar door van elkaar te leren. Toch is dat een hele uitdaging. Hoe spreek je al die verschillende leeftijden aan? Deze tips helpen je om jouw Kliederkerk ‘alle-leeftijden-proof’ te maken.

1. Stop met denken in vrijwilligers en deelnemers.
   Zie Kliederkerk als plek om te groeien in je eigen gaven en in geloof. Dat geldt voor iedereen: voor de oudere dame die in de keuken bezig is, de tiener die een activiteit begeleidt, of het kind dat aan het kliederen is. Het gaat dus niet om hoeveel kinderen bij de activiteiten bezig zijn geweest, maar hoe een ieder binnen de gemeenschap kan groeien. Bekijk alle taken binnen Kliederkerk als een potentiële plek voor iemand om te groeien in gaven en geloof, ongeacht leeftijd of waar ze staan op hun geloofsweg.
2. Wees welkom voor iedereen.
   Het klinkt als een open deur, maar verwelkom je als Kliederkerk daadwerkelijk iedereen? Sta je bij de deur om de kinderen welkom te heten met een naambadge? Of geef je ook aandacht aan de volwassenen? En hoe ben je als kernteam? Verwelkom je elkaar als teamleden van alle leeftijden? Vraag je hoe het gaat met de ander?
3. Samen ontdekken: kijk door de ogen van jong en oud.
   Zorg dat de activiteiten voor alle leeftijden uitdagend zijn. Denk voor tieners en volwassenen aan activiteiten met meer uitdaging, zoals een groot mozaïek maken, iets in elkaar timmeren of bloemschikken. Jonge kinderen kunnen onder begeleiding ook hieraan meedoen.
4. Samen ontdekken: stel goede vragen.
   Er zijn genoeg vragen die uitdagend zijn voor jong en oud en die iedereen op zijn of haar eigen niveau kan beantwoorden. Stel bij een activiteit over een Bijbeltekst de vraag: ‘Wat zou Jezus hiermee bedoelen?’ of ‘Wat vind je mooi, moeilijk, of verrassend in dit verhaal?’ of ‘Hoe zie je dat in je eigen leven terug?’ Zo ontstaat er tijdens een activiteit niet alleen ruimte om te doen, maar ook om te praten en luisteren.
5. Samen vieren: kies variatie in de liederen.
   De viering is bij uitstek de plek om te benadrukken dat je een gemeenschap bent van jong en oud. Kies bijvoorbeeld niet alleen kinderliederen, maar ook liederen die volwassenen aanspreken. Kinderen zullen aan je lippen hangen als je ze vertelt wat het lied met jou als volwassene doet. Bovendien zullen volwassenen zich meer betrokken voelen bij het viermoment.
6. Samen vieren: bedenk rituelen waaraan iedereen mee kan doen.
   Er zijn genoeg rituelen die iedereen begrijpt en waar jong en oud op eigen niveau invulling aan kan geven. Laat bijvoorbeeld iedereen die wil een kaarsje aansteken voor iemand anders bij wijze van gebed. Zulke rituelen zijn betekenisvol voor kinderen én volwassenen.
7. Samen vieren: stel aan iedereen vragen
   Wanneer je in de viering vragen stelt over het verhaal, laat dan ook volwassenen antwoorden. Als dit te spannend is voor mensen die voor het eerst bij Kliederkerk zijn, laat dan eerst iemand uit je team antwoorden. Zo bouw je binnen je viering een cultuur op waarin jong en oud met elkaar deelt.
8. Samen eten: zorg ook goed voor de volwassenen.
   Broodjes knakworst, pannenkoeken, cupcakes: het is gemakkelijk om kinderen te verwennen met een lekkere maaltijd. Maar denk je ook aan de volwassenen bij de catering? Serveer bijvoorbeeld een lekker wijntje en zorg voor hartige hapjes.
9. Stel ‘vliegende keepers’ in.
   Maak een aantal mensen vrij om rond te lopen, mensen welkom te heten en erbij te betrekken. Kijk als ‘vliegende keeper’ actief naar bezoekers die zich verloren lijken te voelen. Misschien kunnen zij een tiener overhalen om spontaan bij te springen bij het klaarmaken van de maaltijd of weten ze die vader die wat ongemakkelijk bij de ingang staat voor te stellen aan een opa die ook van voetbal houdt.
10. Mystery guests.
    Vraag verschillende mensen (een tiener, een oudere, een single) om eens naar jouw Kliederkerk te komen als mystery guest. Vertel hen dat je graag wilt dat iedereen zich welkom voelt en vraag naar hun ervaringen en verbeterpunten. Natuurlijk moet je ook wat doen met hun feedback.
11. Neem de communicatie onder de loep.
    Kijk eens kritisch naar het woordgebruik in je persbericht, op Facebook en op je flyer. Noem je alleen kinderen en hun ouders/verzorgers of verwelkom je ook anderen? Op welke plekken hang je posters op? Laat een single of een vijftiger naar je publicaties kijken en vraag wanneer hij/zij zich aangesproken voelt.

Een gemeenschap van jong en oud vormen is een uitdaging. Het begint met het uitspreken van de intentie. Verwacht niet dat het meteen allemaal lukt. Samen groeien in geloof en als gemeenschap gaat nou eenmaal rommelig. Als dat ergens mag is dat bij Kliederkerk, waar je al kliederend vormgeeft aan geloof. Heb jij nog meer tips? Stuur ze naar info@kliederkerk.nl.

Door een warm welkom bij de deur. Het lijkt een overbodig iets. Uiteraard is iedereen welkom en mag iedereen binnenkomen, toch?

Tips voor een warm welkom bij een Kliederkerk:

• Iemand van de organisatie staat bij de deur en geeft iedereen een hand (en indien nodig uitleg over wat bij deze Kliederkerk de bedoeling is).
• Mensen/gezinnen die vaker komen staan bij de deur en geven een hand.
• Geef iedereen bij binnenkomst een sticker/naambordje, zodat ieders naam zichtbaar is tijdens de Kliederkerk.
• Kies voor verschillende kleuren stickers, zodat je tijdens je Kliederkerk op basis daarvan groepjes kunt maken. Op die manier stimuleer je de onderlinge contacten buiten de eigen vertrouwde groepjes om.
• Deel bij binnenkomst aan de volwassenen een opdrachtje uit of een bepaalde vraag (die slaat op het thema van de Kliederkerk). Maak voor deze vragen bijvoorbeeld gebruik van het spel ‘Kaarten op tafel’, een spel vol (kennismakings)vragen over hobby’s, interesses, diepere (geloofs)vragen.
• Deel bij binnenkomst (of bij vertrek) een flyer uit met de datum voor de volgende Kliederkerk.

Dat kan zeker! Iedereen is welkom om een kliederkerk te starten en aan te melden via https://www.protestantsekerk.nl/aanmeldformulier-kliederkerk/ Wel is het mogelijk dat voor trainingen en andere bijeenkomsten of materialen een bijdrage gevraagd wordt aan kerken die niet bij de Protestantse Kerk in Nederland horen. 

Creativiteit zit in het dna van Kliederkerk. Op allerlei manieren onderzoeken we een bijbelverhaal en ontdekken zo, door ons geklieder heen, waardevolle lessen van en over God. Nu denk je bij Kliederkerk wellicht aan knutselen, maar kliederen is veel meer dan dat! Het staat voor ontdekken en creativiteit met mensen van alle leeftijden en diverse interesses. Daarom negen tips om jou te helpen om van Kliederkerk geen knutselkerk te maken. 

• Beperk de knutsels. Bescherm jezelf en maak een limiet voor het aantal knutsels tijdens het Kliederuur. Bijv. maximaal vier knutselactiviteiten, minimaal twee ren- of competitiespellen, twee buitenactiviteiten en één denk-, praat of stiltehoekje.
• Zorg voor een divers team. Logisch dat je vooral aan knutselactiviteiten denkt als je alleen teamleden hebt die daar blij van worden. Zoek ook mensen in je team die op een heel andere manier creatief zijn. Zorg dus voor diversiteit: tieners, mannen of doeners kunnen een hele nieuwe dynamiek geven. En is het lastig om teamleden te vinden? Houd dan eens een ‘boys-stay-boys-brainstormsessie’. Organiseer een barbecue en nodig de jongens en mannen uit (vergeet de stoere meiden niet). Bedenk eens met elkaar vijftig leuke activiteiten die je met Kliederkerk zou kunnen doen. Een lijst waar je nog jaren uit kan putten! 
• Denk om je taal! Woorden doen veel: ze spreken aan of sluiten juist uit. Gechargeerd: het woord knutselen spreekt vooral meiden en jonge kinderen aan. Vermijd daarom dit woord en gebruik hiervoor in de plaats bijvoorbeeld activiteit, ontdekken of kliederen. Noem het op je flyer en andere communicatie ook als je gaat bouwen, rennen of timmeren.
• Maak gebruik van de verschillende intelligenties. De psycholoog Gardner beschreef met zijn theorie Meervoudige Intelligentie dat mensen op verschillende manieren leren en uitblinken, niet alleen bijvoorbeeld cognitief of creatief, maar ook via muziek, de natuur of beweging. Handig om te weten en toe te passen in Kliederkerk! Op www.migent.be vind je uitleg en een test om te ontdekken welke meervoudige intelligentie jij hebt. 
• Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Hoe ziet jullie flyer eruit? Welke foto’s laten jullie zien? Alleen van vrolijk knutselende kinderen of van ook pratende volwassenen, een race door de modder of een bordspel? Ennuh, dit is iets waar we bij Kliederkerk Nederland ook aan blijven werken...
• Doe proefjes! Spannend, leuk en ook interessant voor oudere kinderen. Op www.kliederkerk.nl/proefjes vind je handige tips en links. 
• Werk samen. Je hoeft niet alles zelf te bedenken! Organiseer je Kliederkerk eens in samenwerking met of bij een sportclub, de scouting of de buurtvereniging. Dit heeft meteeen effect op je activiteiten!
• Blijf kliederen! Het woord kliederen in Kliederkerk betekent zoveel meer dan knutselen. Het is door chaos heen met mensen van alle leeftijden bijbelverhalen ontdekken. Daar hoort rommel, herrie en viezigheid bij. Dit levert misschien meer denkwerk van tevoren en opruimwerk achteraf op, maar dit hoort echt bij Kliederkerk.

Sinds Kliederkerk bestaat, krijgen we reacties op de naam. Vooral veel positieve reacties, maar ook mensen die de combinatie kliederen en kerk wat vreemd of zelfs ongepast vinden. Goed om eens stil te staan bij de vraag: waarom de naam Kliederkerk? Waar staat het voor?

In de eerste plaats wordt er heel wat afgekliederd tijdens een Kliederkerk. Het creatief ontdekken van Bijbelverhalen door bijzondere knutsels, experimenten en spellen laat regelmatig (ook letterlijk!) hun sporen na bij de jonge en oudere bezoekers. Het leidt vaak tot hilariteit en geeft ontspanning. Er mag gekliederd en geknoeid worden bij Kliederkerk!

Maar we willen met de naam Kliederkerk veel meer zeggen. Een Kliederkerk gemeenschap bestaat niet uit perfecte mensen. In het (gezins)leven kunnen we er soms ook een kliederboel van maken. We worden door anderen bezeerd, of maken zelf fouten. Ondanks dat ziet God elk van ons als waardevol. Hij is juist gekomen voor mensen waarvoor het leven niet zo strak en vlekkeloos verloopt. Vanuit ons geklieder, deze chaos van het bestaan, creëert Hij iets moois.

Dat zien we telkens in de bijbelverhalen die centraal staan bij Kliederkerk én herkennen we in het leven van alledag. Zo hopen we dat Kliederkerk uitstraalt dat God juist in ons geklieder aanwezig is. Iedereen is welkom, hoe zijn of haar (geloofs)leven er op dat moment ook uitziet! Samen, als groep onvolmaakte mensen, al kliederend achter Jezus aan.

Leuk dat u overweegt om kliederkerk op te starten! Voor een vliegende start doorloopt u de volgende stappen: 

Stap 1 - Beschouwen

Bedenk of kliederkerk wat voor u en uw gemeente is. Samen met een kernteam geeft u antwoord op de volgende vragen: 

•  Waarom willen jullie met Kliederkerk starten?
•  Welke vorm van missionair kerk-zijn past bij uw gemeente?
•  Wat is kenmerkend voor de doelgroep in de context van de gemeente?

Ga aan de slag met deze vragen met behulp van de gratis te downloaden brochure ‘Start een kliederkerk - deel 1’.

Stap 2 - Bouwen

Heeft u de vragen uit de brochure beantwoord en staat u klaar om te beginnen?  Dan is het tijd om je kliederkerk aan te melden via dit formulier.

Elke startende kliederkerk krijgt het volgende:
- een handig startpakket met kliederkerkvlag, uitgebreide handleiding en een leuke verrassing!
- startbegeleiding: een kliederkerkprofessional komt langs bij uw eerste teamvergadering of eerste kliederkerk om mee te denken en te helpen bij een vliegende start,
- uitnodigingen voor regionale en landelijke trainingsbijeenkomsten,
- een vermelding op onze kerkzoeker, zodat iedere zoeker uw kliederkerk gemakkelijk kan vinden,
- toegang tot de besloten facebookgroep waar ideeën en ervaringen uitgewisseld worden. 

Na aanmelding via onderstaand formulier neemt onze startbegeleider zo snel mogelijk contact met u op voor het plannen van een startgesprek.

Stap 3 - Bestaan

Na stap 2 begint het echte werk pas! Gelukkig hoeft u het niet alleen te doen. Zoek ook eens contact met een kliederkerk bij u in de buurt of deel uw ideeën en stel uw vragen via facebook. 

Vragen of suggesties? Mail ons gerust! Zo krijgen wij gaandeweg ook steeds beter een beeld hoe wij plaatselijke kliederkerken kunnen ondersteunen. Veel zegen op jullie weg naar een kliederkerk in uw omgeving!

Samen met jong en oud op een creatieve manier de betekenis van bijbelverhalen ontdekken. Dat is kliederkerk. Een verrassende vorm van samen kerk-zijn met mensen die weinig of niets met kerk hebben én met meer betrokken kerkleden. De naam kliederkerk is niet voor niets gekozen. Het wijst op de chaos, het geklieder, van het dagelijkse bestaan waar we allemaal mee te maken hebben. God is aanwezig in ons geklieder en creëert iets goeds in en uit de chaos. De creativiteit van kliederkerk en de focus op ‘samen’, helpen kinderen en volwassenen om te leren in het voetspoor van Jezus te gaan.  

Missie kliederkerk

Kliederkerk wil mensen van alle leeftijden laten groeien in geloof, hoop en liefde, zodat zij in het voetspoor van Jezus gaan. Kliederkerk is een volwaardige vorm van kerk-zijn. Dit kan als activiteit van een kerkelijke gemeente, of als nieuwe kerkplek, bijvoorbeeld een pioniersplek. Iedereen kan meedoen met kliederkerk. Het is een bijzondere plek voor gezinnen, maar mensen van alle leeftijden zijn welkom. Er wordt rekening gehouden met deelnemers die zich niet (meer) verbonden voelen met kerk of geloof.

Een kliederkerkbijeenkomst bestaat uit drie onderdelen: samen ontdekken, samen vieren en samen eten. Daarbij staan bijbelverhalen centraal, groeit er een gemeenschap, zijn veel rand- en buitenkerkelijken betrokken, is de aanpak creatief en is er veel aandacht voor gezinnen met kinderen.

Kernwaarden kliederkerk

• Gastvrijheid - Kliederkerk is gastvrij en zet een sfeer neer waarin mensen zich welkom en veilig voelen, zodat er ruimte ontstaat waarin ze kunnen groeien. Dit wordt bijvoorbeeld zichtbaar in het samen eten en het warm welkom heten van mensen.
• Bijbelverhalen centraal -Tijdens kliederkerk staat een bijbelverhaal of bijbels thema centraal. Samen worden deze verhalen op creatieve wijze ontdekt en verwerkt. Dat is zichtbaar in de momenten van samen ontdekken en het samen vieren. Zo ontstaat er verdieping in de gemeenschap met elkaar en God en worden deelnemers uitgedaagd te ontdekken wat het volgen van Jezus Christus kan betekenen in hun dagelijks leven.
• Relaties - In een kliederkerk is relaties opbouwen van enorm belang. Hierdoor weten mensen zich gekend en kan er vertrouwen en openheid groeien. Dat vormt de basis om te ontdekken wat navolging praktisch inhoudt. Om relaties te laten groeien is het belangrijk dat er regelmatig kliederkerk is. Het is goed om ongeveer eens per maand bijeenkomsten te organiseren, maar ook na te denken over hoe daarbuiten relaties bevorderd kunnen worden.
• Alle leeftijden samen - Kliederkerk is er niet alleen voor kinderen, maar is een plek waar iedereen zich thuis mag voelen. De verschillende generaties kunnen van elkaar leren. Ouders, verzorgers en grootouders zijn voor het kind belangrijke voorbeeldfiguren. Maar iedere volwassene heeft een voorbeeldfunctie naar een kind. Daarnaast kunnen kinderen, tieners en jongeren verrassende inzichten geven en gesprekken verrassende wendingen geven. Zo zijn deelnemers als familie voor elkaar om elkaar verder te helpen in het ontdekken van wat geloven in God en het navolgen van Jezus Christus kan betekenen.
• Context - Kliederkerk Nederland zet de context van plaatselijke kliederkerken voorop. Kliederkerk gaat de uitdaging aan om aansluiting te zoeken bij de plaatselijke cultuur en gewoonten. Zo zal een kliederkerk in een groot stadscentrum anders zijn dan in een dorpsomgeving.
• Naar buiten gericht - Kliederkerk richt zich op mensen die zich niet (meer) verbonden voelen met kerk en/ of geloof. Hierdoor worden de vrijwilligers en deelnemers geprikkeld na te denken over hoe geloofsinhoud aan kan sluiten bij mensen die niet bekend zijn met kerkelijke gewoonten en taal.
• Creatief - Bij Kliederkerk is door alles heen creativiteit te ontdekken. In het kliederuurtje, de vieringen en ook met het eten wordt er gezocht naar creatieve manieren om het Bijbelverhaal te ontdekken.

Messy Church

Kliederkerk is geïnspireerd door Messy Church. De Protestantse Kerk heeft een samenwerkingsovereenkomst met het Engelse Messy Church en maakt daardoor deel uit van een wereldwijde en groeiende beweging.

Kliederkerk bestaat uit drie onderdelen:

1. Samen ontdekken
2. Samen vieren
3. Samen eten

Samen ontdekken

Samen op creatieve wijze een bijbelverhaal ontdekken. Daar begint elke kliederkerk mee. Per kliederkerk kan het vormgeven van dit deel verschillen. Zo zijn er kliederkerken die ervoor kiezen ongeveer vier workshops aan te bieden die elk wat meer tijd innemen of andere kliederkerken die tien diverse verwerkingsvormen aanbieden. Om te zorgen dat echt íedereen kan ontdekken, zijn de volgende vragen en tips leidend: 

• Zijn de verwerkingsactiviteiten aansprekend voor alle doelgroepen? (0 t/m 12 jaar, jongeren en ook voor volwassenen).
• Is er een diversiteit aan soorten activiteiten, bijvoorbeeld: knutselen, iets met eten, iets competitiefs, een spel, gebedsvorm of puzzel, iets individueels of met een groep, enzovoort.
• Is bij alle activiteiten duidelijk wat de link naar het bijbelverhaal is? 
• Wat is de achterliggende gedachte die je in de viering centraal wil stellen? Komt die ook voldoende terug in de activiteiten?
• Houd ongeveer de verhouding aan van één activiteit op drie kinderen, met minimaal vier activiteiten per kind.
• Wees creatief.

Inspiratie nodig voor de invulling van het moment van ‘Samen ontdekken’? Kijk dan bij het onderdeel ‘ontdekken’ in de kant-en-klare programma’s die voor kliederkerk ontwikkeld zijn.

Samen vieren

Dit tweede deel duurt ongeveer een kwartier tot twintig minuten. Het ontdekte verhaal komt altijd terug in de viering. Hier krijgen elementen als gebed en lied een plek. Het kan zijn dat het bijbelverhaal wordt verteld n.a.v. wat er tijdens het ‘Samen ontdekken’ is gemaakt. Er zijn tal van creatieve manieren om het verhaal of de kern van het verhaal te vertellen. Ook om gebed ruimte te geven in de viering kun je tal van creatieve vormen vinden. Laat je hiervoor inspireren via deze programma’s. Wat liederen betreft is het goed om kritisch te kijken of een lied aansluit bij mensen die zich niet of niet meer verbonden voelen met kerk of geloof.

Probeer bij het vormgeven van de vieringen na te denken welke elementen je steeds weer terug laat komen. Zo ontstaat er gaandeweg herkenbaarheid bij de kinderen. Zo eindigen veel kliederkerken hun viering met een zegenlied onder een parachutedoek. 

Samen eten

Bij kliederkerk is samen eten belangrijk. Het is een natuurlijk moment waarin je elkaar beter leert kennen. Bovendien geven deelnemers aan dat het voelt als een uitje voor iedereen als ze een keer niet hoeven te koken. Het samen eten kan door een simpele maaltijd of high tea, maar er mag ook uitgebreid gegeten worden. Veel kliederkerken leggen in de maaltijden een link met het bijbelverhaal, bijvoorbeeld door te kiezen voor bepaalde gerechten of aankleding van de maaltijd.

Hier vindt u meer informatie om zelf aan de slag te gaan met uw kliederkerk. Er zijn meerdere mogelijkheden om inspiratie op te doen:

• In de werkvormendatabase vindt u complete programma’s boordevol creatieve ideeën. 
• Op de hoogte blijven van de laatste Kliederkerk-ontwikkelingen, like dan de facebookpagina van kliederkerk of wordt lid van de besloten facebookgroep. 
• Behoefte aan een persoonlijk gesprek? Neem dan contact op via: info@protestantsekerk.nl of  (030) 880 1880 en vraag naar Iris Goudkamp.

Het is vanuit de kerkorde niet verplicht een begraafboek bij te houden. Het mag wel; de gemeente moet dan zelf keuzes maken op welke wijze zij verschillende zaken registreert. Op overleden personen is de AVG niet van toepassing.

Een gemeente die een begraafplaats heeft, dient natuurlijk wel (wettelijk) voorgeschreven administratie bij te houden. 

Het bijhouden van een trouwboek is facultatief (ord. 5-3-7). Als er een trouwboek is, heeft het college van kerkrentmeesters de zorg voor het bijhouden en bewaren van het trouwboek (ord. 11-2-7 en 3-10-2).

Het is aan te bevelen om gebruik te maken van een fysiek trouwboek: de gegevens blijven dan goed bewaard, terwijl (indien men de huwelijksinzegeningen chronologisch opneemt) de AVG buiten toepassing blijft omdat het boek niet structureel doorzoekbaar is. Daarnaast wordt de kerkelijke status van een lid bijgehouden in de ledenregistratie.

Het bijhouden van een belijdenisboek is verplicht (ord. 9-5-8). Het college van kerkrentmeesters heeft de zorg voor het bijhouden en bewaren van het belijdenisboek (ord. 11-2-7 en 3-10-2). De kerkenraad draagt er zorg voor dat de namen van hen die in de gemeente zijn en belijdenis hebben gedaan, in het belijdenisboek van de gemeente worden ingeschreven.

Het is aan te bevelen om gebruik te maken van een fysiek belijdenisboek: de gegevens blijven dan goed bewaard, terwijl (indien men de belijdenis chronologisch opneemt) de AVG buiten toepassing blijft omdat het boek niet structureel doorzoekbaar is. Daarnaast wordt de kerkelijke status van een lid bijgehouden in de ledenregistratie.

Het bijhouden van een doopboek is verplicht (ord. 6-4-1). Het college van kerkrentmeesters heeft de zorg voor het bijhouden en bewaren van het doopboek (ord. 11-2-7 en 3-10-2). Het doopboek valt onder de verantwoordelijkheid van de kerkenraad (ord. 6-4-1). De kerkenraad draagt er zorg voor dat de namen van hen die in de gemeente zijn gedoopt, in het doopboek van de gemeente worden ingeschreven.

Het is aan te bevelen om gebruik te maken van een fysiek doopboek: de gegevens blijven dan goed bewaard, terwijl (indien men de doop chronologisch opneemt) de AVG buiten toepassing blijft omdat het boek niet structureel doorzoekbaar is. Daarnaast wordt de kerkelijke status van een lid bijgehouden in de ledenregistratie.

Gastleden worden in veel gevallen hetzelfde behandeld als (eigen) leden van de gemeente. 

Gastleden hebben niet het recht om mee te doen aan ambtsdragersverkiezingen (niet het recht om te stemmen en niet het recht om verkozen te worden. Alleen als de kerkenraad het recht heeft verleend aan gastleden (gr. 3-6-4) of als het gastlid komt uit de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten, de Gereja Kristen Indonesia Nederland of de Presbyterian Church of Ghana mag het gastlid wel meedoen aan de verkiezingen.

Gastleden zijn leden van een ander kerkgenootschap, die naast het lidmaatschap bij dat kerkgenootschap, ook (gast)lid zijn van een gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland. Gastlidmaatschap wordt door de kerkenraad verleend nadat zij een gesprek heeft gehad met de betrokkene en zich heeft verstaan met de eigen gemeente van de betrokkene. Binnen 30 dagen na verlening van het gastlidmaatschap kunnen leden van de gemeente tegen dat besluit bezwaar maken.

Gastlid kan men alleen onder bepaalde omstandigheden worden. Deze zijn geregeld in ord. 2-2-1 en gr. 3 (gastlidmaatschap).

Om in aanmerking te komen gastlid te worden dient men afkomstig te zijn uit een van de volgende kerkgenootschappen:

• de Bond van Vrije Evangelische gemeenten;
• de Gereja Kristen Indonesia Nederland;
• de Presbyterian Church of Ghana;
• de Evangelische Broedergemeente;
• de Remonstrantse Broederschap;
• het Genootschap van Vrienden (de Quakers);
• de Christelijke Gereformeerde Kerken;
• de Gereformeerde Gemeenten;
• de (Vrijgemaakt) Gereformeerde Kerken;
• de Unie van Baptisten-gemeenten;
• een van de lidkerken van de Raad van Kerken in Nederland;
• de partnerkerk(en) in een oecumenische gemeente.

Daarnaast dient men op een zodanige afstand wonen van hun eigen kerk dat geregelde deelname aan de eredienst en aan het kerkelijk leven daar voor hen niet wel mogelijk is en/of door huwelijk of een andere levensverbintenis met een lid van de betrokken gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland verbonden zijn. Deze voorwaarden gelden niet voor doopleden van: 

• de Evangelische Broedergemeente;
• de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten;
• de Remonstrantse Broederschap;
• het Genootschap van Vrienden (de zgn. Quakers).

Die doopleden kunnen zonder meer gastlid worden.

In een gemeente kunnen vrienden verschillende rechten hebben. Welke rechten vrienden hebben is afhankelijk van de vriend en van wat de gemeente hierover heeft besloten. In onderstaand schema worden de meest in het oog springende rechten en de voorwaarden daarvoor opgesomd.

Vrienden behoren tot de gemeenschap van de gemeente. Het zijn mensen die zich bij de gemeente hebben aangemeld om vriend te worden en als zodanig door de gemeente zijn opgenomen. Vroeger noemden we deze categorie ook wel ‘blijkgevers (van verbondenheid)’. Vrienden kunnen lid zijn van een andere gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland, van een ander kerkgenootschap, maar kunnen ook helemaal geen (andere) kerkelijke band hebben. 

Om vriend te worden stelt de kerkorde enkel de eisen dat: a) iemand aangeeft vriend te willen worden (‘blijk geeft van verbondenheid’) en b) dat de gemeente iemand als zodanig op heeft genomen. De gemeente neemt een bepaalde pastorale verantwoordelijkheid op voor de vrienden.

Vrienden worden als zodanig geregistreerd in de ledenadministratie.

Uitschrijven kan door een ondertekende brief aan de kerkenraad van de desbetreffende gemeente te schrijven. Lidmaatschap is namelijk verbonden aan een plaatselijke gemeente. Vaak bent u ingeschreven bij de plaatselijke gemeente waar u woont.

Het lidmaatschap is verbonden aan een plaatselijke gemeente. Iemand kan niet lid worden van de landelijke kerk alleen. Iemand is lid van de landelijke kerk omdat men lid is van een gemeente. 

Er zijn verschillende soorten van lidmaatschap en verbondenheid aan de gemeente. Hoe wordt iemand lid?

1. Leden doordat iemand zich laat dopen (dooplid) of belijdenis van het geloof doet (belijdend lid) bij een gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland.
2. Gastleden doordat iemand lid is van een bepaalde andere kerk en zich als gastlid heeft aangemeld. Niet in alle gevallen kan iemand gastlid worden; zie de vraag ‘wie zijn gastleden’ verderop op deze pagina.
3. Niet-gedoopte kinderen van doopleden, worden automatisch geregistreerd bij de kerk, tenzij de ouders/wettelijk vertegenwoordigers daartegen bezwaar maken.
4. Vrienden, door je aan te melden als vriend bij een gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland. 

Als iemand al lid is van een ander kerkgenootschap zou die persoon ook kunnen overkomen. Daarmee eindigt zijn/haar lidmaatschap bij de andere kerk en wordt men lid van de Protestantse Kerk in Nederland. 

Voor doopleden uit andere kerken geldt dat indien een gedoopte, van wie de doop is erkend of door de kerkenraad wordt erkend, als lid wenst te worden opgenomen in een gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland, de kerkenraad een onderzoek instelt naar de beweegredenen en de kerkenraad beslist of betrokkene opgenomen wordt als lid van de gemeente. (ord. 6-5)

Voor belijdende leden uit andere kerken geldt dat indien een lid van een andere kerk verlangt als belijdend lid opgenomen te worden in een gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland, de kerkenraad nagaat wat de beweegredenen zijn om lid te willen worden en de kerkenraad beslist op grond van hetgeen destijds door betrokkene beleden werd op welke wijze de betrokkene onder de belijdende leden van de gemeente wordt opgenomen. (ord. 9-5-7)

Bij het onderzoek naar de beweegreden van overkomst kan de kerkenraad betrekken of bijvoorbeeld de overkomst is ingegeven door een tuchtmaatregel in de eigen kerk.

Meer lezen over lidmaatschap? Lees het verdiepingsartikel over:

Leden, gastleden en vrienden. Wie horen erbij – en wie niet?

12 aug 2019

Wie er lid zijn van de kerk/een gemeente is afhankelijk van de situatie. De kerkorde kent verschillende vormen van ‘lidmaatschap’ van de kerk. De kerkorde kent als leden ‘doopleden’ en ‘belijdende leden’. ‘Gastleden’ zijn lid van een ander kerkgenootschap en kunnen onder voorwaarden meeleven in de gemeente als ware zij ‘gewone’ leden. Daarnaast kent de kerkorde nog enkele andere vormen van verbondenheid met de kerk, namelijk: niet-gedoopte kinderen van doopleden en vrienden.

Het lidmaatschap is verbonden aan een plaatselijke gemeente. Iemand kan niet lid worden van de landelijke kerk alleen. Iemand is lid van de landelijke kerk omdat men lid is van een gemeente. Alleen in uitzonderlijke gevallen, als bijvoorbeeld de gemeente waarvan iemand lid was is opgeheven, kan men lid zijn van de landelijke kerk zonder lid te zijn van een plaatselijke gemeente.

Bij de verhuur van een kerkgebouw aan een internationale kerk (migrantenkerk) is het van belang om bewust te zijn dat het om medechristenen gaat en daar ook de huur op af te stemmen.

Houd rekening met de cultuurverschillen die er zijn. 

Op basis hiervan de volgende tips:

• Ontmoet elkaar eerst in de te verhuren ruimte onder het genot van een bakje koffie of thee en bespreek elkaars verwachtingen. 
• Bezoek elkaars kerkdiensten wanneer men helemaal vreemd voor elkaar is
• Spreek met elkaar een kennismakingsperiode van een maand of kwartaal af, waarna je met elkaar opnieuw bespreekt of je doorgaat van beiden kanten.
• Zorg dat er één contactpersoon is per geloofsgemeenschap, waar waardering en klachten tegen gezegd worden. Deze twee overleggen geregeld met elkaar en komen tot (nadere) afspraken
• Bedenk dat er veel internationale kerken zijn die weinig financiële draagkracht hebben. Bedenk dat kan worden bijdragen in natura als schoonmaak en onderhoud.
• Wees een betrouwbare partner zowel voor als na de huurovereenkomst.

In het boek Kerken delen van SKIN Rotterdam staat een duidelijke checklist.

Geloof in kerkruimte

18 mei 2017

Het kan heel verrijkend zijn om als lid van de Protestantse Kerk Nederland of groep gemeenteleden kennis te maken met een interculturele kerk. Zeker wanneer je in je eigen woonplaats hebt kennisgemaakt met een christenmigrant die lid is van een interculturele kerk. Van belang is om het eerste doel niet te laten zijn een gezamenlijke viering, daarmee overvraag je je eigen kerk en de interculturele kerk, die ook gesteld is op de eigenheid.

De volgende tips kunnen helpend zijn:

Ga eerst naar de interculturele kerk toe

• Ga eerst eens op bezoek bij een interculturele kerk. Wellicht dat een mede gemeentelid geregeld naar een kerkdienst gaat in de moedertaal. Vraag om met hem of haar mee te gaan. Anders zelf op zoek op www.interculturelekerken.nl
• Ga liefst met twee of drie mensen, dan kunt u na afloop ervaringen delen. Van belang is om open vragen te gaan stellen en een eigen oordeel over vreemde ervaringen uit te stellen.
• Leg van tevoren contact. Liefst telefonisch contact. Eventueel via facebook of app. Vraag wanneer en waar de kerkdienst gehouden wordt en of er vertaling aanwezig is.
• Neem de tijd voor uw bezoek. Houd er rekening mee dat diensten in interculturele kerken soms langer duren dan in een gemiddelde Nederlandse kerk, soms wel drie uur. Waar men in Nederlandse gemeenten elkaar ontmoet en koffie drinkt na de kerkdienst, wordt er in
  migrantenkerken vaak ook met elkaar gegeten na de kerkdienst. Het is vaak een feest van
  ontmoeting van mensen, die van heinde en ver komen.
• De gastvrijheid is dikwijls heel groot bij interculturele kerken. Bovendien waarderen zij het zeer wanneer er aandacht en interesse is voor het eigene en unieke van hun geloofsgemeenschap.
• In sommige interculturele kerken is het vanzelfsprekend dat een gast het woord krijgt om een getuigenis te geven vanuit de Bijbel. Dit doet men dikwijls om de gast te eren. Je hoeft het niet te doen. Stel jezelf kort voor en maak duidelijk waarom je komt, waarbij eenvoudige belangstelling om medechristenen beter te leren kennen voldoende is. Geen grote verwachtingen uitspreken of wekken.
• Een eenmalig bezoek wordt over het algemeen evenzeer op prijs gesteld als meerdere keren met verschillende groepen, bespreek het met elkaar;

Nodig hen uit in uw eigen kerk

• U kunt hen daarna uitnodigen om uw kerkdienst eens te bezoeken. Als u weet wanneer men komt, kunt u ervoor zorgen dat ze zich extra welkom voelen.
• Spreek een kwartier voordat de kerkdienst begint af, zodat er de tijd is om te wennen of wanneer er gezocht moet worden dat men toch op tijd is;
• Laat de predikant hen welkom heten, want in niet Westerse culturen wordt de leider dikwijls met meer ontzag bejegend en een welkom van zijn kant kan als zeer erend ervaren worden.
• Misschien is het nodig dat iemand de dienst voor hen vertaalt.
• Zorg dat ze de lezingen in hun eigen Bijbel kunnen meelezen.
• Misschien willen ze iets vertellen tijdens of na de dienst over hun eigen gemeente of land van herkomst. Bespreek dit vooraf.
• Misschien willen ze een lied zingen. Zorg dan voor een vertaling of toelichting.
• Als u eerst bij hen op bezoek bent geweest, zult u zich meer bewust zijn van de verschillen. U kunt hier uitleg over geven.
• Neem de tijd om na afloop na te praten, minstens met een kop koffie erbij.

Het contact verdiepen

• Als u het contact wilt verdiepen, zou u met een groepje gemeenteleden van de eigen en de andere gemeente samen kunnen eten. Tijdens de maaltijd kunt u elkaar beter leren kennen. Spreek over alledaagse dingen (wonen, werken, gezondheid, familie). Zorg voor een warme sfeer en pak even lekker uit met wat extra verwennerij. Juist gastvrijheid is zo belangrijk. De ander zich welkom voelt door de inzet van de gastheer en –vrouw.
• Doe een eenvoudige gezamenlijke activiteit: Voedselbank, ondersteunen statushouders, naar AZC
• Als u een gezamenlijke viering wilt organiseren, kies dan voor een zangdienst, waarin de liederen toegelicht worden. Dat is voldoende. Een gezamenlijke viering hoeft niet het einddoel te zijn. Vaak blijkt samen vieren toch lastig.
• U kunt er ook voor kiezen dat in beide kerken eenzelfde lezing wordt gehouden, eenzelfde lied wordt gezongen, of dat er een voorwerp wordt uitgewisseld die de verbondenheid tussen beide gemeenten benadrukt (bijvoorbeeld een kaars).
• Of organiseer een jongerendienst met veel muziek, waar jongeren uit beide gemeenten voor worden uitgenodigd.
• Ook kunt u een zanggroep uitwisselen.
• Richt u niet in de eerste plaats op zondagse vieringen, maar denk ook aan andere bijeenkomsten.
• Het gaat vooral om aandacht voor elkaar en meeleven met elkaar.
• Hou er rekening mee dat er ook hulpvragen kunnen komen. Laat merken dat je bereid bent te helpen ook al zou je nog niet goed weten hoe je dat zou moeten doen. Van belang is om te laten merken dat je de relatie met de ander belangrijk vindt.
  
  Omgaan met verschillen:
• Heb respect voor elkaar: sta open voor andere gewoontes en denkbeelden, veroordeel niet,
  accepteer dat de ander zichzelf mag zijn.
• Wees uzelf: u hoeft uw eigen gewoontes en denkbeelden niet weg te cijferen, maar integendeel vertel er openhartig over, dat geeft ook de ruimte aan het volgende:
• Wees nieuwsgierig naar de ander: durf vragen te stellen. Stel vooral open vragen en stel uw
  oordeel over de ander uit.
• Wees bescheiden in uw verwachtingen en geef het contact niet te gauw op.

In december 2018 verscheen het rapport 'Christenen in Nederland' van het Sociaal Cultureel Planbureau  onder andere over christenmigranten in Nederland. Volgens dit rapport wonen er ongeveer 1,2 miljoen christenmigranten in Nederland. Zij komen samen in ongeveer tweeduizend verschillende geloofsgemeenschappen. Reeds 600 geloofsgemeenschappen zijn te vinden op de volgende website: www.migrantenkerken.nl.  

Dit rapport schrijft dat dit slechts schattingen zijn. Ook de definitie van de migrantenkerk is niet eenduidig. We nemen de verkorte versie uit dit rapport over:

Een migrantenkerk is een christelijke geloofsgemeenschap die haar geloof belijdt in een vreemd land op een manier die in ieder geval deels overeenkomst met die van het land van herkomst (grotendeels zijn dit monoculturele kerken).

Deze term is niet onomstreden. Dit komt omdat zowel het woord ‘migrant’ als het woord ‘kerk’ moeilijk af te bakenen zijn en veel mensen uit deze geloofsgemeenschappen zich geen migrant meer voelen en de term als discriminerend ervaren. Iedere geloofsgemeenschap viert in de taal van de nationaliteit waaruit men voortkomt. Internationale kerken is daarom een term waaraan we de voorkeur geven. Iedere geloofsgemeenschap kent wel een eigen culturele achtergrond, maar tegelijk is het onderdeel van de Nederlandse cultuur. Hieruit is de term interculturele kerk (tussen de culturen) ontstaan. 

Mede naar aanleiding van dit rapport heeft de NOS het volgende inzichtgevend filmpje over interculturele kerken gemaakt.

Een kerkdienst op zondagochtend, hoe goed dat ook is, past daardoor niet bij iedereen. Door te pionieren ontstaan er nu meer vormen van kerk-zijn. Nieuwe vormen, waardoor mensen op hun eigen manier meer kunnen ontdekken van het Christelijk geloof.

Bij pionieren vragen we van mensen niet om zich aan te passen aan onze kerkelijke gewoonten, maar gaan we naast mensen staan en passen wij ons aan. Om vervolgens samen te ontdekken hoe het Evangelie van betekenis kan zijn in onze levens. We hopen en bidden dat zo meer mensen ontdekken wat de waarde is van het Christelijk geloof.

Bij pionieren gaat het niet om zomaar een leuke activiteit organiseren, maar om het zoeken (en vinden) van een nieuwe vorm van kerk-zijn. Zo’n nieuwe vorm kan zich in de loop van enkele jaren ontwikkelen. Schematisch ziet dit er ongeveer als volgt uit:

Ondertussen zijn er zo’n 100 pioniersplekken gestart, dan wel in voorbereiding. Meer weten over pionieren? Lees onderstaande brochure of laat u eens inspireren op een verkendag.

Pionieren vanuit de Protestantse Kerk - voor mensen die overwegen een pioniersplek te starten

25 jul 2018

Loopt u al met plannen rond om een pioniersplek te beginnen? Lees dan dit artikel: 

De eerste stappen richting pionieren. Wat is belangrijk bij de voorbereiding van een pioniersplek?

25 jul 2019

Of neem contact op met de Protestantse Kerk in Nederland. Zij kunnen u verder helpen met informatie en in contact brengen met één van de startbegeleiders van pioniersplekken.

Missionair-zijn kan op vele manieren. Wij maken een onderscheid naar drie vormen van missionair werk, namelijk: verwelkomen, opzoeken en uitzenden. Alle drie zijn het waardevolle manieren van missionair-zijn, de ene vorm is niet beter dan de andere. Het is wel goed om u bewust te zijn waarvoor u kiest. Is uw doel dat mensen onderdeel gaan uitmaken van de bestaande gemeente (‘verwelkomen’ en ‘opzoeken’) of hoopt u dat er een nieuwe gemeenschap gaat ontstaan (‘uitzenden’ ofwel ‘pionieren’) met deze mensen?

Verwelkomen

Bij verwelkomen nodigt een gemeente mensen uit om naar bestaande activiteiten van de gemeente te komen. Wanneer er nieuwe mensen komen, geef je deze mensen een gastvrij en warm welkom. Je zorgt er bijvoorbeeld voor dat je een gastvrouw of gastheer hebt die voor of na een dienst nieuwe mensen aanspreekt. Of je past je taalgebruik in je activiteiten zodanig aan, dat ook mensen zonder kerkelijke achtergrond kunnen begrijpen wat er gecommuniceerd wordt. Of je organiseert speciale diensten voor gasten, jongeren of kinderen. Denk bijvoorbeeld aan een kerkproeverij of top-2000 kerkdienst. Op deze en andere manieren probeer je gastvrij te zijn naar nieuwkomers, zodat ze zich gezien, begrepen en welkom voelen. Mensen die via deze weg met het Christelijk geloof kennis maken, kunnen voor verdieping aansluiten bij bestaande activiteiten in de gemeente.  

Opzoeken

Bij opzoeken bouwt een gemeente via gerichte, nieuwe activiteiten contacten op met mensen die eerder niet in de kerk kwamen. Het zijn activiteiten die zich dus op het snijvlak bevinden van de kerk en de samenleving. Je kunt bijvoorbeeld denken aan een Alpha-cursus. Of dat je als gemeente meedoet aan burendag en contact maakt met de wijk waarin de kerk staat. Als er mensen zijn die meer willen weten over het christelijk geloof, kunnen ze daarna aansluiten bij bestaande activiteiten van de gemeente.

Uitzenden

Bij uitzenden geeft een gemeente een groepje mensen ruimte en steun om een nieuwe geloofsgemeenschap te vormen, naast de bestaande kerk. Niet in plaats van de bestaande kerk, maar als aanvulling op de reguliere kerkdiensten. Mensen die bij de nieuwe geloofsgemeenschap betrokken raken, worden dan (meestal) niet verwezen naar de bestaande gemeente. Er ontstaan nieuwe activiteiten, passend bij deze mensen en hun behoeften. Dat kan bijvoorbeeld uitmonden in bijeenkomsten in een schoolgebouw, een cafe, of bij mensen thuis. Er ontstaat zo een nieuwe gemeenschap, met vormen en taal die passen bij deze mensen. Zo’n nieuwe geloofsgemeenschap kan vorm en steun krijgen als een pioniersplek.

In veel gemeenten leeft deze vraag. Voordat u direct aan de slag gaat met het organiseren van activiteiten, is het goed te starten met bezinning op een aantal kernvragen. Hieronder vindt u een aantal vragen die u helpen in het bezinningsproces. Bespreek ze bijvoorbeeld in uw kerkenraad of een missionair team.

1. Wat verstaan we onder missionair; hoe zouden we het woord, onze missie willen omschrijven? 
2. Hoe laten we ons inspireren door de wegen die de Geest ons wijst? Hoe zijn we op zoek naar wat God van ons vraagt in onze situatie? 
3. Welke relaties hebben we met mensen om ons heen? Wat inspireert hen en wat zijn hun noden? 
4. Wat doen we al? Hoe zijn we al van betekenis voor onze omgeving? 
5. Hoe ziet onze context eruit? Wat gebeurt er in onze stad, wijk, dorp? 
6. Wat doen andere kerken, andere organisaties? Is samenwerking mogelijk? Kunnen we ergens aanhaken?  
7. Wat is onze unieke rol? 

Wanneer u deze vragen bespreekt krijgt u vanzelf bouwstenen in handen voor het vormen van een missie en een visie op missionair werk. Daarin kunt u verwoorden waarom u missionair wilt zijn en wat u graag wilt betekenen voor mensen en met hen wilt delen. Ook kunt u daarin opnemen op welke doelgroep u zich wilt gaan richten en met wie u samen wilt werken.

De verleiding is groot om dit vervolgens meteen om te gaan zetten in concrete activiteiten.  Maar we we willen u uitdagen om eerst te gaan luisteren. Luisteren naar mensen in uw omgeving, naar hoe zij in het leven staan en welke vragen en verlangens ze hebben. En luisteren naar signalen van de Geest van God, en naar uw eigen gemeente. De vruchten van het luisteren kunnen u vervolgens helpen bij het bijstellen van uw visie en het ontwikkelen van concrete activiteiten.

Missionair zijn kan op allerlei manieren. Het starten van een pioniersplek is één manier. De synode van de Protestantse Kerk besloot in 2012 om ruimte te geven aan nieuwe vormen van kerkzijn. In de praktijk zijn nu ruim honderd initiatieven ontstaan.

Kerkzoeker

Een pioniersplek is een nieuwe vorm van kerkzijn, voor mensen die niet naar een kerk gaan. Daarbij worden drie uitgangspunten gehanteerd:

• Afstemming op de context (door te luisteren naar wat er speelt)
• Werken vanuit gedeeld geloof (om te beginnen binnen het pioniersteam)
• Duurzame gemeenschapsvorming (gericht op de langere termijn)

Pioniersplekken kunnen allerlei vormen hebben. In een café verhalen uit de Bijbel bespreken; een kledingruilwinkel; ouders die samen met hun kinderen zingen en knutselen; een klooster nieuwe stijl; een netwerk van jongeren. Het kan allemaal! Tegelijk hebben al die pioniersplekken eenzelfde verlangen: een netwerk of gemeenschap vormen waar mensen kunnen ontdekken dat God liefde is en nabij wil zijn. Zonder het mensen op te dringen gunnen wij het hen de waarde van het christelijk geloof te ontdekken. Wanneer je meer informatie wilt over pionieren, lees dan hier verder, of neem contact op met de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland.

Het lijkt zo vanzelfsprekend. In een pioniersplek van de Protestantse Kerk voel je je veilig. Aanwezigen behandelen elkaar met respect. Mensen met speciale taken en opdrachten maken geen gebruik van hun machtspositie ten koste van anderen. Kinderen en jongeren kunnen ongestoord meedoen.

Helaas gaat dat niet altijd en overal op. Ongewenste intimiteiten en situaties van misbruik kunnen ook in pioniersplekken voorkomen. Creëer een veilige pioniersplek. Op de themapagina 'Veilige gemeente' is goede informatie over dit onderwerp te vinden. 

Kerken of mensen zijn missionair als ze door Jezus Christus in beweging worden gebracht om liefdevol betrokken te zijn op mensen en situaties in hun omgeving. Het is een liefdevolle betrokkenheid die zichtbaar wordt in hoe ze met mensen omgaan, wat ze doen en wat ze zeggen.

Jezus Christus inspireert tot een liefdevolle betrokkenheid op anderen. Een missionaire gemeente (kerk) zal dus niet alleen de belangen van haar eigen leden op het oog hebben, maar ook die van de mensen in haar omgeving. Vanuit een vertrouwen op de vernieuwing die God brengt wil zij liefde tonen, ook als mensen in de omgeving echt anders zijn, bijvoorbeeld qua cultuur, religie of overtuigingen. Deze liefdevolle betrokkenheid is niet automatisch in ons aanwezig, maar kan in ons groeien onder invloed van het goede nieuws over Jezus en de invloed van Zijn Geest.   

Deze betrokkenheid wordt zichtbaar in hoe we met mensen omgaan. We luisteren naar anderen en leren van hen, we zijn gastvrij en openen ons hart. We zetten ons in - ieder met zijn of haar eigen gave - voor hen die het moeilijk hebben en ten bate van een wereld vol rechtvaardigheid en shalom. We bidden ‘Uw koninkrijk kome’ en vertrouwen dat God al aan het werk is om moeilijke situaties te veranderen. Als de mogelijkheden zich voordoen spreken we op een respectvolle manier over Jezus Christus en de liefdevolle God die hij openbaart, zodat mensen zelf het geheim van het goede leven kunnen ontdekken.

Vorige jaren stuurde u als gemeente(leden) zelf de paaskaarten naar de gevangenissen. Dat is dit jaar anders. Vanuit de penitentiaire inrichtingen kwam de vraag of dit niet anders georganiseerd kan worden. Waar de ene gevangenis overspoeld werd met kaarten, kreeg de andere er bijna geen. 

U kunt als gemeente nu de paasgroetenkaarten, nadat gemeenteleden er een groet op hebben geschreven, verzamelen en in een envelop sturen naar het dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Utrecht. De kaarten worden daar gesorteerd en verdeeld over gevangenissen en tbs-klinieken in Nederland en in het buitenland. Op deze manier krijgen zoveel mogelijk gedetineerden een paasgroet.

De verzending naar de penitentiaire inrichtingen komt voor rekening van de Protestantse Kerk. De paasgroetenkaarten kunnen tot uiterlijk 5 april 2020 naar dit centrale adres worden gestuurd. 

In 2020 worden er geen kaarten uit de Paasgroetenactie gestuurd naar mensenrechtenactivisten die gevangen zitten in het buitenland. De reden hiervoor is dat deze groep gedetineerden geen kaarten met een religieuze tekst mag ontvangen. Deze kaarten worden tegengehouden en komen nooit bij hen aan. Op de website van Amnesty kunt u kijken wat u wel voor hen kunt doen. Ook kunt u hen gedenken in uw gebed. 

Suggesties om als groet op de paasgroetenkaart te schrijven:

• U bent in onze gedachten. Houd moed, wees sterk, u wordt niet
  vergeten.
• Onze beste wensen, ook voor de toekomst. Verlies de hoop niet.
• Vandaag hebben we voor u gebeden.
• Wij houden van u met de liefde van de Heer.
• De Heer is uw Herder en Hij zal bij u zijn.
• Ik bid dat u de armen van onze God om u heen zult voelen.
• Vertrouw altijd op de Heer, alleen op Hem, want de Heer is een rots
  sinds mensenheugenis. - Jesaja 26:4
• Leef in vertrouwen op God; wat komen gaat is nog niet zichtbaar. –
  2 Kor. 5:7
• Beter te schuilen bij de Heer dan te vertrouwen op mensen. –
  Psalm 118:8
• Toch ziet de Heer de pijn en het verdriet, Hij merkt het op en weegt het in Zijn hand. Op Hem vertrouwen weerloze mensen, Hij komt hen te hulp. - Psalm 10:14
• Allen die uw hoop vestigt op de Heer: wees sterk en houd goede moed. - Psalm 31:25
• Zoek je geluk bij de Heer, Hij zal geven wat je hart verlangt. Leg je leven in de handen van de Heer, vertrouw op Hem. – Psalm 37: 4 – 5a
• De Heer zal alle tranen uit hun ogen wissen. - Openbaring 21:4a
• Al gaat mijn weg door een donker dal, ik vrees geen gevaar, want U bent bij mij. Uw stok en Uw staf, zij geven mij moed. - Psalm 23:4
• De Heer is uw herder en Hij zal bij u zijn. – Psalm 23: 1
• Christenen over de hele wereld staan naast u.
• Ik wens u Gods zegen.

We vragen u om uw adres niet op de paasgroetenkaarten te schrijven omdat een gedetineerde zich daar schuldig door kan voelen, zo antwoordde ds. Joop Spoor (Epafras). ‘Iemand zei me: nu zetten deze mensen hun adres erop, en nu moet ik eigenlijk terugschrijven, maar ik heb daarvoor geen postzegels. Dat is wel onbeleefd, terwijl zij juist zo aardig zijn!’

Uw adres kan echter ook gedetineerden – en dat geldt vooral voor Nederlandse gedetineerden in het buitenland - in verleiding brengen om u verdere steun te vragen: een slaapplaats, een baan, geld… In het buitenland zijn de adressen van afzenders van kaarten heel geliefd, soms worden ze zelfs verruild of gestolen.

In Nederlandse gevangenissen geldt zelfs de regel dat paasgroetenkaarten met naam en adres van afzenders niet aan de gevangenen mogen worden gegeven.

Er zijn drie soorten kaarten:

1. Dubbele Nederlandse kaarten, voor gedetineerden in Nederland. 
2. Enkele Nederlandse kaarten, voor Nederlandse gedetineerden in buitenlandse gevangenissen.
3. Enkele Engelse kaarten, voor gevangenissen in Nederland waar Engelstalige gedetineerden verblijven.

Dubbele Nederlandse kaarten

De dubbele kaarten gaan naar gedetineerden in Nederlandse gevangenissen. Niet alleen de gedetineerden zelf, maar ook hun familieleden zijn erg blij met de hartelijke belangstelling die van deze paasgroet uitgaat. Op de bovenste kaart kunt u een gedicht of groet aan de gevangene schrijven, en uw naam. Zonder naam is het geen hartelijke groet. Adres en/of woonplaats mag u niet vermelden. Kaarten met adres of woonplaats en kaarten zonder naam worden niet doorgegeven.

De onderste kaart kan de gedetineerde zelf naar iemand sturen, dus daar moet niets op geschreven worden. Het is wel fijn als u daar een postzegel op plakt. Dit is een foto, geen paasgroet, zodat gedetineerden deze op elk moment van het jaar kunnen sturen. Justitiepredikanten wijzen ons steeds op het belang hiervan, zo kunnen de gedetineerden toch ook wat contact houden met hun gezin en familie. Dat betekent veel voor hen.

Enkele kaarten met Nederlandse tekst (gratis bij uw bestelling)

Deze gaan via Kerk in Actie en Stichting Epafras naar Nederlandse gedetineerden in het buitenland. Ook hier kunt u zelf iets schrijven en ook hier mag u geen adres of woonplaats vermelden, maar wel uw naam. Deze kaart gaat naar Nederlanders, u kunt dus gewoon in het Nederlands schrijven. Deze kaarten gaan tijdig mee met Comeback, een tijdschrift voor gedetineerden in het buitenland. Kaarten die niet meer mee kunnen, bewaren we voor volgend jaar. 

Voor dit jaar kunnen er slechts 5000 gestuurd worden. Daarom hebben we besloten, dat we deze kaarten niet meer verkopen, maar bij elke bestelling krijgt ieder er 10 bij, zonder verdere kosten. Zo kan elke gemeente toch ook kaarten naar deze gevangenen sturen.

De kaarten kunnen (liefst in een verzamelenvelop) gestuurd worden naar het dienstencentrum van de Protestantse Kerk. Daar worden de kaarten gesorteerd en verdeeld over de penitentiaire inrichtingen. 

Enkele kaarten met Engelse tekst

Deze kaarten gaan naar gevangenissen in Nederland waar Engelstalige gedetineerden verblijven. 

Hieronder enkele teksten ter bemoediging:

U bent in onze gedachten. Heb moed, u wordt niet vergeten.

Engels: Our thoughts are with you. Have courage, you are not forgotten

Onze beste wensen, ook voor de toekomst. Verlies de hoop niet.

Engels: Our good wishes, for now and the future, are with you. Do not lose hope.

1. Zelf gemaakte kaarten worden niet doorgegeven
   In Nederland geven de gevangenispredikanten liever de dubbele kaart, dan kunnen de gedetineerden zelf ook een kaart sturen naar iemand. De kaarten voor Nederlanders in het buitenland gaan mee met een tijdschrift. Omdat dit soort post streng wordt gecontroleerd, moeten alle pakketjes met tijdschrift en kaarten exact hetzelfde zijn, anders worden ze niet aan de gedetineerden gegeven. Afwijkende kaarten kunnen dus niet meegestuurd worden.
2. Let erop, dat mensen wel hun naam op de kaarten zetten
   Het zal u misschien verbazen, maar een van de meest gemaakte fouten is, dat gemeenteleden wel een groet, maar geen naam op de kaart zetten. Zonder naam is het geen hartelijke groet; kaarten zonder naam worden mogelijk niet uitgedeeld in de gevangenissen hier, en ze worden niet doorgestuurd naar gevangenen in het buitenland. Het is dus van belang, dat u uw gemeenteleden erop wijst, dat zij geen adres of woonplaats, maar wel hun naam op de kaart schrijven.
3. Informeer uw gemeenteleden met Tips voor de afzender
   Naast de informatie in uw kerkblad e.d. is het prettig voor gemeenteleden om de ‘Tips voor de afzender’ mee naar huis te kunnen nemen. Dat voorkomt veel fouten.

U kunt de kaarten in sets bestellen. Er zijn diverse mogelijkheden:

• Engels enkel, 1-3 sets, prijs per set € 4,60
• Engels enkel, 4-10 sets, prijs per set € 4,25
• Engels enkel, meer dan 10 sets, prijs per set € 3,40
• Nederlands dubbel, 1-3 sets, prijs per set € 7,40
• Nederlands dubbel, 4-10 sets , prijs per set € 6,90
• Nederlands dubbel, meer dan 10 sets, prijs per set € 5,70

Verzendkosten 

Bij alle bestellingen wordt een bedrag van € 1,99 aan verzendkosten berekend. 

De kaarten worden alleen in sets van 10 ex. geleverd. Bij elke bestelling ontvangt u 10 kaarten voor Nederlanders in buitenlandse gevangenissen, en bij bestellingen van € 17,50 of meer ontvangt u gratis de Poster Paasgroetenactie 2020.

• Op de kaarten nooit een adres of woonplaats schrijven, maar wel altijd uw naam. Kaarten met adres en/of woonplaats en kaarten zonder naam worden niet doorgegeven.

• Op de kaarten voor Nederlandse gedetineerden in het buitenland – dat zijn de enkele Nederlandstalige kaarten - wordt vaak in het Engels geschreven. Dat is niet nodig.

• De dubbele kaart gaat naar gedetineerden in Nederland. U kunt uw groet en uw naam schrijven achterop de bovenste kaart. Op de onderste kaart schrijft u niets, deze kaart kan de gedetineerde zelf versturen. Daarmee kan hij zijn contact met de buitenwereld in stand houden. Dat dat voor hem of haar mogelijk wordt gemaakt, doet extra goed, aldus vele justitiepredikanten. Plakt u wel een postzegel op deze kaart.

• Hieronder enkele teksten ter bemoediging:

- U bent in onze gedachten. Heb moed, u wordt niet vergeten. (Engels: Our thoughts are with you. Have courage, you are not forgotten)

- Onze beste wensen, ook voor de toekomst. Verlies de hoop niet. (Engels: Our good wishes, for now and the future, are with you. Do not lose hope)

De dubbele kaarten gaan naar gedetineerden in Nederlandse gevangenissen. Niet alleen de gedetineerden zelf, maar ook hun familieleden zijn erg blij met de hartelijke belangstelling die van deze paasgroet uitgaat.

Op de bovenste kaart schrijft u een gedicht of groet aan de gedetineerde, en uw naam. Zonder naam is het geen hartelijke groet. Adres en/of woonplaats mag u niet vermelden. Kaarten met adres of woonplaats en kaarten zonder naam worden niet doorgegeven.

De onderste kaart kan de gedetineerde zelf sturen, dus daar moet niets op geschreven worden. Het is fijn als u daar wel een postzegel op plakt. Dit is een foto, geen Paasgroet, zodat gedetineerden deze op elk moment van het jaar kunnen sturen. De gevangenispredikanten wijzen ons steeds op het belang hiervan, zo kunnen de gedetineerden toch ook wat contact houden met hun gezin en familie. Dat betekent veel voor hen.

Het is de bedoeling dat u uw naam op de kaart zet. Zonder naam is het geen hartelijke groet; kaarten zonder naam worden mogelijk niet uitgedeeld in de gevangenissen hier, en ze worden niet doorgestuurd naar gevangenen in het buitenland. Het is dus van belang, dat u uw gemeenteleden erop wijst, dat zij geen adres of woonplaats, maar wel hun naam op de kaart schrijven.

Zelfgemaakte kaarten worden niet doorgegeven. In Nederland geven de justitiepredikanten liever de dubbele kaart, dan kunnen de gedetineerden de tweede kaart zelf verzenden.

De kaarten voor Nederlanders in het buitenland gaan mee met een tijdschrift. Omdat dit soort post streng wordt gecontroleerd, moeten alle pakketjes met tijdschrift en kaarten exact hetzelfde zijn, anders worden ze niet aan de gedetineerden gegeven. Afwijkende kaarten kunnen dus niet meegestuurd worden.

De drie partners van Kerk in Actie organiseren verschillende activiteiten waarmee u gevangenen kunt ondersteunen. Via hun websites kunt u die mogelijkheden bekijken en u daarvoor opgeven, individueel of als gemeente.

Een paar mogelijkheden:

• Stichting Epafras
• Protestants Justitiepastoraat
• Amnesty International: schrijfacties, bliksemacties.

We vragen u om uw adres niet op de paasgroetenkaarten te schrijven omdat een gevangene zich daar schuldig door kan voelen, zo antwoordde ds. Joop Spoor (Epafras). "Iemand zei me: nu zetten deze mensen hun adres erop, en moet ik eigenlijk terugschrijven, maar ik heb daarvoor geen postzegels. Dat is wel onbeleefd, terwijl zij juist zo aardig zijn!"

Uw adres kan echter ook gevangenen – en dat geldt vooral voor Nederlandse gevangenen in het buitenland - in verleiding brengen om u verdere steun te vragen: een slaapplaats, een baan, geld… In het buitenland zijn de adressen van afzenders van kaarten heel geliefd, soms worden ze zelfs verruild of gestolen.

In Nederlandse gevangenissen geldt zelfs de regel dat paasgroetenkaarten met naam en adres van afzenders niet aan de gevangenen mogen worden gegeven.

In de oude regeling werd gewerkt met een 6-traps puntensysteem. Daarbij is ervoor gekozen dat dit niemand minder uren zou opleveren dan men recht op had. Consequentie was dat daardoor mensen met de kleinste werkomvang in een range meer uren toebedeeld kregen dan waar men recht op had. Nu het puntensysteem is losgelaten en er slechts sprake is van een variatie van één tot drie aangestuurde cursussen, is dit niet langer uitvoerbaar. Om die reden is een rekenmodule ontwikkeld waarin het daadwerkelijke percentage voor de werkomvang wordt berekend. Hierdoor verdwijnen de uren die eerder bovenmatig waren en wijzigt in een aantal gevallen de verhouding tussen de twee delen.

Dat klopt. De punten die u invoert bij een opleiding of cursus worden opgenomen in de totaaltelling nadat de invoer is gecontroleerd en verwerkt. Dit gebeurt ongeveer 1 x per 2 maanden

Het is, met uitzondering van promoties of erkende specialisaties, niet mogelijk om studietijd te gebruiken voor een andere cyclus. Alle meeruren binnen een cyclus dienen in eigen tijd en voor eigen rekening gevolgd te worden. Indien meer studietijd toegestaan zou worden in een cyclus, dan wordt de huidige gemeente met meer studietijd belast dan afgesproken.

Indien een predikant of kerkelijk werker tijdens het volgen van primaire of voortgezette nascholing door beëindiging van de verbinding aan de gemeente of de werkgever niet meer aan de voorwaarden voor het volgen van de permanente educatie voldoet, heeft deze het recht nog gedurende maximaal een jaar de lopende studieactiviteiten af te ronden. Dit recht wordt verleend met het oog op de kansen van betrokkene op de arbeidsmarkt en de verplichtingen bij latere herintreding.

Het recht op voortzetting van de permanente educatie bij werkloosheid geldt voor de onderdelen van de primaire en voortgezette nascholing, waarvoor de predikant of kerkelijk werker niet zelf een factuur krijgt. Na afloop van de verbinding aan de gemeente of de werkgever bestaat geen recht meer op vergoeding van de onkosten, die bij de verbinding aan de gemeente deels of geheel vergoed worden.

In bijzondere gevallen kan een predikant of kerkelijk werker verzoeken tot opschorting van de termijn(en), waarbinnen het mentoraat, de primaire nascholing en de voortgezette nascholing moet zijn afgerond. Bij bijzondere gevallen moet gedacht worden aan onder meer langdurige ziekte, zwangerschap en mantelzorg. De predikant of kerkelijk werker dient een schriftelijk en gemotiveerd verzoek in bij de Commissie Permanente Educatie. De Commissie Permanente Educatie beslist van geval tot geval over de opschorting en de duur ervan en geeft daarvan schriftelijk bericht aan de predikant of kerkelijk werker. Zie de Uitvoeringsbepalingen PE.

U kunt inloggen in het register van predikanten en kerkelijk werkers via Extranet.
U vult uw emailadres in en klikt aan ‘nieuw wachtwoord aanmaken’. Dan ontvangt u een wachtwoord in uw email. Daarmee kunt u inloggen en vervolgens een eigen wachtwoord aanmaken. Heeft u geen toegang tot het register stuurt u dan een e-mail naar pcte@protestantsekerk.nl.

Ja, u kunt het aantal uren van meerdere aanstellingen als kerkelijk werker optellen. Spreek wel met de betrokken kerkenraden af hoe zij met elkaar het voor u mogelijk maken om het scholingsplan uit te kunnen voeren.

Conform de kerkorde kan iemand die in kerkelijke dienst werkzaam is, in de bediening worden gesteld (zie KO, Ordinantie 3, artikel 12 vanaf lid 8).

In de regel zijn kerkelijk werkers, werkzaam in pastorale dienst in een gemeente, in het ambt gesteld, eventueel in de bediening gesteld. Is dit in uw geval niet gebeurd, dan kunt u de kerkenraad alsnog wijzen op deze mogelijkheid. Alleen kerkelijk werkers die in het ambt of in de bediening zijn gesteld en verder voldoen aan de voorwaarden voor wat betreft functieomvang (1/3) en duur arbeidsovereenkomst (minimaal 1 jaar), vallen onder de regeling voor permanente educatie.

Ja, hoe groter de aanstelling, hoe meer PE-verlof. U kunt uw verlof berekenen met de rekenmodule.

Er zijn fondsen waar u financiële ondersteuning kunt aanvragen. Een overzicht hiervan vindt u op de website van de PThU.

De gehele studietijd (aangestuurd en onder eigen regie) kan ingezet worden voor een promotie of het volgen van een erkende specialisatie. Vrijstelling van het aangestuurde deel dient te worden aangevraagd bij de commissie. Er is de mogelijkheid de aangestuurde studietijd van twee cycli van PE te benutten (totaal 10 jaar). Zie voor mogelijkheden en het aanvragen de betreffende pagina.

Het is in ieder geval mogelijk opleidingen te volgen binnen het studieverlof onder eigen regie. Of een opleiding ook voor het aangestuurde deel erkend kan worden is ter beoordeling van de Commissie. Het gaat dan om een specialisatie of promotie. Zie voor mogelijkheden en het aanvragen de betreffende pagina.

U kunt de invulling van de permanente educatie, in overleg met uw kerkenraad, spreiden over de hele periode van vijf jaar. U heeft 10 extra vrije zondagen in relatie tot de permanente educatie, bijvoorbeeld een vrije zondag aansluitend aan een studieweek. De kerkenraad zal dan op een andere wijze in het voorgaan van de dienst moeten voorzien. De permanente educatie heeft als gevolg dat de studietijd verdeeld over verschillende perioden in het tijdvak van vijf jaar zal plaatsvinden. Van niet alle studieactiviteiten zijn de data langer dan een jaar van te voren bekend. Qua planning vraagt dit wel enige flexibiliteit, zowel van de predikant en kerkelijk werker als van de kerkenraad en de preekvoorzieners.

Ja. Naast de bestaande regeling voor de vrije zondagen hebben fulltime predikanten recht hebben op 10 extra vrije zondagen in één PE cyclus. Voor deeltijdpredikanten verwijzen wij u voor het bepalen van het aantal vrije zondagen naar de uitvoeringsbepalingen rechtspositie predikanten.

Het mentoraat, de primaire en de voortgezette nascholing worden in werktijd gevolgd.

Voor predikanten is de permanente educatie opgenomen in de uitvoeringsbepalingen van de Generale regeling rechtspositie predikanten.

Voor kerkelijk werkers is de permanente educatie een nadere invulling van de 'Regeling Studiefaciliteiten' binnen de 'Arbeidsvoorwaardenregeling voor kerkelijke medewerkers'. Daarin staat in artikel 5 dat ´indien zowel in diensttijd als daarbuiten de studie in opdracht van de werkgever wordt gevolgd, de voor de lessen benodigde tijd als werktijd aangemerkt worden´.

De nascholing is verplicht. Daarom mag de kerkelijk werker ook de studietijd buiten de lessen om in werktijd doen tot een maximum van de toegestane tijd voor PE.

Bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd (AOW-leeftijd) gaan predikanten in de regel met emeritaat. Emeritaat is geregeld in ord. 3-25. Emeritaat moet in alle gevallen worden aangevraagd bij de kleine synode (kleinesynode@protestantsekerk.nl). Emeritaat moet tevens worden doorgegeven aan de centrale kas predikantstraktementen (via https://www.protestantsekerk.nl/arbeidsvoorwaarden-predikant/formulieren/)

Het is mogelijk om de datum te vervroegen of uit te stellen tot uiterlijk de zeventigste verjaardag. Bij uitstel moet de kerkenraad het ermee eens zijn. In een gemeente met wijkgemeenten geldt dit voor zowel de wijkkerkenraad als de algemene kerkenraad.

Stap 1: De vacature van predikant/geestelijk verzorger: overleg met de instelling 

De vacature voor een predikant of geestelijk verzorger in een instelling zal vaak door de instelling zelf worden geregeld. Het is mogelijk dat de kerkenraad al in een vroegtijdig proces wordt betrokken, maar vaak zal de kerkenraad pas betrokken worden als er al een kandidaat is. De kerkenraad treedt in overleg met de instelling (en als die al aanwezig is, ook met de begeleidingscommissie) en beproeft of het verlenen van een zending (bijzondere opdracht) op zijn plaats is en wat bijvoorbeeld de taakstelling van de predikant gaat worden. In dit eerste overleg kan ook al melding worden gemaakt van de vervolgstappen en de benodigde overeenkomst tussen kerkenraad en instelling.

Stap 2: Het besluit van de kerkenraad om tot een bijzondere opdracht te komen

Nadat het eerste contact is geweest met de instelling is het goed om als kerkenraad een besluit te nemen of de gemeente kan voorzien in de bijzondere opdracht. Daarbij kunnen veel overwegingen meespelen, zoals: past het in het beleid van de gemeente, is er draagvlak in de gemeente, passen de werkzaamheden die de predikant/geestelijk-verzorger gaat doen bij het ambt, is de eventuele kandidaat wel bevoegd, is er voldoende bestuurskracht om de begeleidingscommissie te vormen?

Bij het beroepen van een predikant met een bijzondere opdracht is het niet nodig om een verkiezing in de gemeente te houden of de gemeente op een andere wijze te betrekken (tenzij u dit in uw plaatselijke regeling heeft opgenomen).

Stap 3: Het (laten) toetsen van de werkzaamheden en bevoegdheden

Het oordeel dat de werkzaamheden passen bij het ambt van predikant(-geestelijk verzorger) moet de kerkenraad laten toetsen door of vanwege de kleine synode. 

In de vacature kan worden gevraagd naar een predikant of naar een predikant-geestelijk verzorger. Dit zijn verschillende functies met verschillende (vereiste) vooropleidingen. Tot predikant zijn beroepbaar beroepbare predikanten of proponenten van de kerk; tot predikant-geestelijk verzorgers zijn beroepbaar zij die daarvoor de specifieke opleiding hebben gehad en beroepbaar zijn. Pas na aanvullende opleiding of met ontheffing van de kleine synode kan een predikant als predikant-geestelijk verzorger worden beroepen, en een predikant-geestelijk verzorger als predikant. Ook een kerkelijk werker kan een bijzondere opdracht krijgen.

De kerkorde gaat ervan uit dat de predikant(-geestelijk verzorger) een arbeidsovereenkomst krijgt met de instelling. Wil de instelling en/of de predikant de aanstelling op een andere basis vormgeven (bijvoorbeeld op basis van een zzp-constructie)? Dan is het raadzaam contact op te nemen met de dienstenorganisatie.

Stap 4: Het instellen van een begeleidingscommissie

De kerkorde verplicht tot het instellen van een begeleidingscommissie. Het is mogelijk deze al in een eerder stadium in te stellen, of pas in een later stadium. Hoe eerder de begeleidingscommissie wordt betrokken, hoe meer (voorbereidende) werkzaamheden deze kan verrichten bij de beroeping. De kans is echter aanwezig dat een begeleidingscommissie aan het werk gaat en er in het proces blijkt dat de kerkenraad toch niet in staat is een bijzondere opdracht te verlenen; dan kunnen de leden van de begeleidingscommissie natuurlijk het idee hebben voor niks te zijn benoemd in de commissie. 

Voor de begeleidingscommissie is een model taakomschrijving beschikbaar.

Stap 5: Het sluiten van de overeenkomst met de instelling

De kerkorde verplicht de kerkenraad tot het sluiten van een overeenkomst met de instelling waarin geregeld wordt dat de kerkenraad verantwoordelijk is voor het ambtelijke deel (waaronder evt. kerkdiensten, maar ook het feit dat de kerk opzicht en tucht uitoefent over de predikant) en de instelling voor de rechtspositie en het salaris (waaronder dus ook bijv. schorsing, vakantie, etc).

Voor deze overeenkomsten zijn modellen beschikbaar afhankelijk van welke ambtelijke vergadering de predikant beroept (kerkenraad of classicale vergadering): 

a - modelovereenkomst tussen instelling en kerkenraad

b - modelovereenkomst tussen instelling en classicale vergadering  

Lees tevens de aandachtspunten bij deze regelingen:

a - aandachtspunten rondom de taken;

b - aandachtspunten voor de verdeling van verantwoordelijkheden tussen kerkenraad en instelling.

Stap 6: Toetsing door het breed moderamen van de classicale vergadering 

Als het een kerkenraad is die een predikant met bijzondere opdracht beroept, toetst het breed moderamen van de classicale vergadering of de (in stap 5) beschreven overeenkomst tussen kerkenraad en instelling (afdoende) is getroffen.

Voor deze beoordeling zijn aandachtspunten beschikbaar:

a - aandachtspunten rondom de taken;

b - aandachtspunten voor de verdeling van verantwoordelijkheden tussen kerkenraad en instelling.

Stap 7: De beroepingsbrief, de datum van bevestiging/verbintenis en de bevestigings-/verbintenisdienst

Als het breed moderamen van de classicale vergadering zich ervan heeft vergewist dat er een afdoende regeling tussen de kerkenraad en de instelling is gesloten, dan kan de beroeping plaatsvinden.

De kerkenraad stelt de predikant een beroepingsbrief ter hand (zie model hiervoor) waarin (nogmaals) duidelijk wordt gemaakt dat de rechtspositie van de predikant(-geestelijk verzorger) bij de instelling rust.

De kerkenraad en de predikant komen een datum overeen wanneer de bevestiging/verbintenis ingaat. Deze datum zal overeenkomen met de datum van de bevestigings-/verbintenisdienst.

De bevestigings-/verbintenisdienst vindt plaats in een gemeente waarbinnen de predikant(-geestelijk verzorger) werkzaam is. Het is ook mogelijk de kerkdienst te houden in de instelling.

Predikanten met een bijzondere opdracht zijn predikanten die werken in en vanuit een instelling (bijvoorbeeld in een ziekenhuis, een verzorgingstehuis of bijvoorbeeld bij defensie). De kerk verleent de ‘zending’ (de kerkorde gebruikt de term ‘bijzondere opdracht’) voor het werk. De kerk kan dat doen vanuit een kerkenraad, een classicale vergadering, de evangelisch-lutherse synode of de generale synode; voor de leesbaarheid gebruiken we hier verder de term kerkenraad.   

De kerkenraad en de instelling maken met elkaar afspraken dat de aanstelling en rechtspositie de verantwoordelijkheid van de instelling is en dat de kerkenraad op het ambtelijke gedeelte toeziet. De kerkenraad zorgt voor een begeleidingscommissie voor de predikant met een bijzondere opdracht.

Voor het beroepen van een predikant met een bijzondere opdracht is een stappenplan en zijn diverse modeldocumenten door de dienstenorganisatie opgesteld.

Twee of meer gemeenten kunnen door samen te werken samen een predikant beroepen. Zij maken dan gebruik van een samenwerking zoals beschreven in ordinantie 2-7 en generale regeling 1.

Hoe een predikant beroepen wordt en op welke wijze u dat proces kan aangaan staat op de thema-pagina over het beroepingwerk. Op die pagina kunt u ook de gids voor het beroepingswerk downloaden.

Wilt u meer lezen over de rol van de classis bij het beroepen van een predikant? Lees het verdiepingsartikel:

De classis en het beroepen van een predikant

21 jun 2019

In de kerkorde staan verschillende soorten predikanten. 

De meest algemene term is de term predikanten van de kerk. Predikanten van de kerk zijn de dienstdoende predikanten, de emeritus-predikanten en predikanten buiten vaste bediening.

Onder dienstdoende predikanten vallen predikanten, bevestigd als predikant voor gewone werkzaamheden, dan wel als predikant in algemene dienst of als predikant met een bijzondere opdracht; en predikanten-geestelijk verzorger, bevestigd als predikant in algemene dienst dan wel als predikant met een bijzondere opdracht.

Een predikant-geestelijk verzorger heeft een speciale opleiding gedaan. Predikanten kunnen ook in de geestelijke verzorging werkzaam zijn als zij aanvullende scholing hebben gehad. En predikant-geestelijk verzorgers kunnen ook in een gemeente werkzaam zijn als zij aanvullende scholing hebben gehad. 

Emeritus-predikanten zijn predikanten die met pensioen zijn. Een predikant buiten vaste bediening heeft op dat moment geen baan. Emeriti en predikanten buiten vaste bediening blijven bevoegd tot de bediening van Woord en Sacrament.

Een predikant kan beroepbaar of niet-beroepbaar zijn. Als een predikant beroepbaar is kan hij/zij een beroep aannemen in een nieuwe gemeente. Of men beroepbaar is, is afhankelijk van de situatie. Een predikant verbonden aan een gemeente moet langer dan 4 jaar verbonden zijn aan de gemeente om beroepbaar te zijn. Predikanten buiten vaste bediening zijn standaard voor een periode van 4 jaar beroepbaar, tenzij zij hebben aangegeven niet beroepbaar te willen zijn. Als een predikant niet beroepbaar is kan hij (in de regel) de kleine synode vragen hem/haar beroepbaar te stellen.

Proponenten zijn de personen die predikant kunnen worden. Zij hebben hun studie met goed gevolg afgelegd en zijn geschikt bevonden. Op het moment dat een proponent beroepen wordt, wordt de proponent predikant.

De gemeente of diaconie (verwerkingsverantwoordelijke) is verantwoordelijk voor het navolgende:

• dat er een verwerkingsovereenkomst is;
• na te gaan of de verwerker beveiligingsmaatregelen heeft getroffen;
• (financiële) schade ten aanzien van de betrokkene als er iets misgaat met de persoonsgegevens.

De verwerker is verantwoordelijk voor het navolgende:

• dat de verwerker de gegevens niet verder gebruikt dan nodig is voor de levering van de dienst;
• dat de gegevens goed beveiligd zijn;
• het bijhouden van een register van de verwerkingen die in het kader van de overeenkomst worden gedaan;
• geheimhouding van de gegevens;
• het doen van een melding binnen 24 uur aan de gemeente of diaconie als er sprake is van een datalek;
• het meewerken aan verzoeken van de gemeente of de diaconie;
• financiële schade ten aanzien van de gemeente als er iets misgaat met de persoonsgegevens.

In de model-verwerkersovereenkomst zijn alle bepalingen opgenomen die op grond van de AVG verplicht zijn. U kunt dit model gebruiken bij iedere opdracht waarbij de verwerking van persoonsgegevens is of wordt uitbesteed aan een andere instelling. De AVG verwacht van iedere gemeente (of andere kerkelijke instelling) dat wordt geïnventariseerd welke opdrachten voor verwerking van persoonsgegevens aan andere instellingen gegeven zijn. Ook verwacht de AVG van iedere gemeente (of andere kerkelijke instelling) dat aan iedere opdracht een verwerkersovereenkomst ten grondslag ligt die aan de AVG voldoet. Om deze reden hebben we dit model voor u opgesteld. 
Het wordt aangeraden niets aan dit model te wijzigen, omdat de verwerkersovereenkomst bij wijziging mogelijk niet meer aan de eisen voldoet die de AVG stelt. U kunt in de bijlagen steeds per geval de specifieke details van iedere verwerkingsovereenkomst invullen. 
Het kan zijn dat u van een leverancier of dienstverlening al een andere verwerkersovereenkomst krijgt om te ondertekenen. U bent vrij om deze te gebruiken. Let wel op dat u weet wat u afspreekt en dat de verwerkersovereenkomst voldoet aan bovenstaande eisen.

In een verwerkersovereenkomst worden de afspraken vastgelegd die zijn gemaakt tussen een gemeente (of andere kerkelijke instelling) als “verwerkersverantwoordelijke” en de “verwerker”. Volgens de AVG moeten met name de volgende onderwerpen duidelijk opgenomen worden in de verwerkersovereenkomst:

- Het onderwerp van de verwerking (bijvoorbeeld: salarisadministratie)
- Het doel van de verwerking 
- De soorten persoonsgegevens die worden verwerkt
- De verwerker handelt in opdracht van de verwerkingsverantwoordelijke en mag niet op eigen initiatief persoonsgegevens verwerken voor een ander doel
- Een opsomming van de beveiligingsmaatregelen die de verwerker heeft genomen
- Het recht van de verwerkingsverantwoordelijke om audits uit te voeren
- De verwerker mag niet zonder toestemming van de verwerkingsverantwoordelijke derden inschakelen voor de verwerking van de persoonsgegevens en mag deze niet zonder toestemming van de verwerkingsverantwoordelijke aan derden buiten de Europese Economische Ruimte doorsturen 
- Hoe om te gaan met datalekken

De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) legt verplichtingen op aan een instelling die persoonsgegevens verwerkt. Een instelling die persoonsgegevens verwerkt wordt door de AVG “verwerkingsverantwoordelijke” genoemd. Deze verwerkingsverantwoordelijke moet er voor zorgen dat de persoonsgegevens die worden verwerkt goed worden beschermd en dat de privacy van de betrokken personen wordt gewaarborgd. De gemeenten (en andere kerkinstellingen) zijn “verwerkingsverantwoordelijke” in de zin van de AVG wanneer ze bijvoorbeeld persoonsgegevens van werknemers en leden verwerken. 

Het komt voor dat gemeenten (en andere kerkinstellingen) de verwerking van bepaalde persoonsgegevens uitbesteden aan andere instellingen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer de salarisadministratie of het versturen van de mailings wordt uitbesteed. Bij een dergelijke uitbesteding blijft de gemeente (of andere kerkinstelling) de verwerkingsverantwoordelijke. De gemeente (of andere kerkinstelling) bepaalt namelijk wat met de persoonsgegevens moet of mag worden gedaan, wanneer, op welke wijze en met welk doel. De AVG omschrijft dit als “doel en middelen bepalen”. 
De instelling die de persoonsgegevens in opdracht van de verwerkingsverantwoordelijke verwerkt wordt in de AVG de “verwerker” genoemd. De verwerker handelt in opdracht van de verwerkingsverantwoordelijke en moet de instructies van de verwerkingsverantwoordelijke opvolgen. De verwerker mag niet op eigen initiatief de persoonsgegevens verwerken voor een ander doel. 

De AVG legt aan iedere verwerkingsverantwoordelijke de verplichting op met de verwerker afspraken te maken wat betreft de beveiliging van de persoonsgegevens en de waarborgen ter bescherming van de privacy van de betrokken personen. Deze afspraken moeten op grond van de AVG schriftelijk worden vastgelegd. De verwerkingsverantwoordelijke moet er op toezien dat de verwerker in overeenstemming met de verwerkersovereenkomst handelt.

U kunt voor het gebruiken en verwerken van persoonsgegevens gebruik maken van toestemming als grondslag. Onder de AVG zijn er aan toestemming echter strengere regels verbonden dan eerst: de toestemming moet vrij en expliciet zijn gegeven en u moet kunnen bewijzen dat de toestemming gegeven is (en dat u de gegevens hebt gebruikt voor het vooraf - specifiek - afgesproken doel waarvoor de toestemming is gegeven). Daarnaast mag iemand altijd zijn toestemming weer intrekken. En als u eenmaal heeft gekozen om ‘toestemming’ als grondslag te gebruiken, dan kunt u niet meer terugvallen op een andere grondslag (zoals bijvoorbeeld ‘gerechtvaardigd belang’). Wees dus terughoudend in het vragen van toestemming en doe dat alleen als het niet anders kan (bijvoorbeeld bij het publiceren van foto’s op de openbare website van de kerk).

Het model-privacystatement is een belangrijk middel voor een kerkenraad om na te gaan welke gegevens zij op welke manier verwerkt en wat daar de (wettelijke en kerkordelijke) grondslagen voor zijn.

Door het invullen van het model-privacystatement kunnen kerkenraden nagaan op welke grondslagen zij gegevens verwerken en of er nog nadere acties nodig zijn voor het verwerken van de gegevens. Het model-privacystatement kan vervolgens worden gepubliceerd zodat belanghebbenden kunnen weten hoe de kerkgemeente omgaat met persoonsgegevens.

Gemeenten van de Protestantse Kerk in Nederland verwerken niet op grote schaal gegevens en hoeven daarom als gemeente geen functionaris gegevensbescherming aan te stellen. Als een gemeente besluit vrijwillig een functionaris gegevensbescherming (DPO’er) aan te stellen moet zij zich goed realiseren dat alle wettelijke regels rondom die aanstelling moeten worden gevolgd: het feit dat het gaat om een vrijwillige aanstelling of een vrijwilliger maakt niet uit. Het aanstellen van een functionaris privacy betekent trouwens ook niet dat deze functionaris verantwoordelijk is voor alle privacy-zaken in de gemeente: privacy is een verantwoordelijkheid van iedereen. Het is natuurlijk wel handig als iemand de zaken coördineert of de informatie naar iedereen doorstuurt. In dat kader is het goed denkbaar dat een persoon als coördinator rondom privacy-zaken optreedt.

Ja, u mag data (bijvoorbeeld gegevens uit de ledenadministratie) waarover u de beschikking heeft ‘verder verwerken’ door deze ten behoeve van rapportage te verrijken met gegevens die u heeft ontvangen vanwege de Actie Kerkbalans. U moet wel kunnen aangeven waarom u denkt dat er voldoende verband is tussen gegevens en de doelen waarvoor deze zijn verzameld en de op te maken rapportage, een afweging hebben gemaakt tussen het opmaken van de rapportage en de privacybelangen van de betrokken personen en passende waarborgen en maatregelen nemen.

Afhankelijk van het doel van de rapportage moet u rekening houden met de volgende maatregelen:

Is uw doel bijvoorbeeld om herinneringen te versturen aan leden die nog niet op de oproep van actie kerkbalans hebben gereageerd? Dan mag u natuurlijk de rapportage zo opmaken dat er naar een persoon (of pastorale eenheid) een brief of iets dergelijks kan worden gestuurd. U zult in een dergelijk geval wel maatregelen moeten treffen dat als de herinneringen zijn verstuurd, de rapportage weer vernietigd wordt.

Is uw doel om een beleidsmatige rapportage te maken? Bijvoorbeeld een rapportage over het geefgedrag van verschillende (leeftijds)groepen in uw gemeente? Dan is het niet nodig dat in die rapportage de informatie is te herleiden naar een bepaalde persoon (of pastorale eenheid). U zult dan maatregelen moeten treffen om de gegevens te anonimiseren.

Iedereen mag aan een organisatie vragen of, en zo ja, welke gegevens deze organisatie van deze persoon heeft. Er mag alleen gevraagd worden naar gegevens van iemand zelf, niet naar gegevens van iemand anders. Wat u moet doen en hoe een dergelijk inzageverzoek werkt leest u op de website van de Autoriteit Persoonsgegevens.

De ledenregistratie (LRP) voldoet aan de huidige eisen van de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Wat betreft de techniek, de inhoud en de toegang van de gegevens kunt u ervan op aan dat het systeem veilig is en u niet meer gegevens kan invullen dan onder de wetgeving is toegestaan. U bent als plaatselijke gemeente zelf verantwoordelijk voor de ledenadministratie, waaronder het actueel houden van de gegevens, en het verlenen van toegang aan de juiste personen. Uit LRP kunt u diverse data exporteren (bijvoorbeeld naar Excel). Een dergelijke export is een volledige eigen plaatselijke verantwoordelijkheid en mag alleen als dit in overeenstemming met de wetgeving is. Wees hierin dus zeer terughoudend.

Kerken mogen gegevens rondom geloofsovertuiging van hun leden registreren. Dit is expliciet in de wetgeving voorzien.

Alles wat te herleiden is direct of indirect tot een of meer personen, dus ook telefoonnummers, postcodes, of bepaalde persoonskenmerken.

Privacy is een verantwoordelijkheid van iedereen. In principe is de gemeente of diaconie als rechtspersoon aanspreekbaar. Iedereen die vanuit een functie in de kerk persoonsgegevens verwerkt, moet dat veilig en vertrouwelijk doen. Als er toch iets fout gaat en er sprake is van een datalek, moet er melding worden gemaakt aan de Autoriteit Persoonsgegevens.

De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) legt verplichtingen op aan een instelling die persoonsgegevens verwerkt. Een instelling die persoonsgegevens verwerkt wordt door de AVG “verwerkingsverantwoordelijke” genoemd. Deze verwerkingsverantwoordelijke moet er voor zorgen dat de persoonsgegevens die worden verwerkt goed worden beschermd en dat de privacy van de betrokken personen wordt gewaarborgd. De gemeenten (en andere kerkinstellingen) zijn “verwerkingsverantwoordelijke” in de zin van de AVG wanneer ze bijvoorbeeld persoonsgegevens van werknemers en leden verwerken. 

Het komt voor dat gemeenten (en andere kerkinstellingen) de verwerking van bepaalde persoonsgegevens uitbesteden aan andere instellingen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer de salarisadministratie of het versturen van de mailings wordt uitbesteed. Bij een dergelijke uitbesteding blijft de gemeente (of andere kerkinstelling) de verwerkingsverantwoordelijke. De gemeente (of andere kerkinstelling) bepaalt namelijk wat met de persoonsgegevens moet of mag worden gedaan, wanneer, op welke wijze en met welk doel. De AVG omschrijft dit als “doel en middelen bepalen”.
De instelling die de persoonsgegevens in opdracht van de verwerkingsverantwoordelijke verwerkt wordt in de AVG de “verwerker” genoemd. De verwerker handelt in opdracht van de verwerkingsverantwoordelijke en moet de instructies van de verwerkingsverantwoordelijke opvolgen. De verwerker mag niet op eigen initiatief de persoonsgegevens verwerken voor een ander doel. 

De AVG legt aan iedere verwerkingsverantwoordelijke de verplichting op met de verwerker afspraken te maken wat betreft de beveiliging van de persoonsgegevens en de waarborgen ter bescherming van de privacy van de betrokken personen. Deze afspraken moeten op grond van de AVG schriftelijk worden vastgelegd. De verwerkingsverantwoordelijke moet er op toezien dat de verwerker in overeenstemming met de verwerkersovereenkomst handelt.

In alle classes zijn ringen van gemeenten inmiddels actief geworden. Omdat gemeenten het zelf moeten oppakken, is het nog wel even zoeken om dit nieuwe netwerk van gemeenten op poten te krijgen. Werkgemeenschappen van predikanten helpen meestal een handje mee.  Inmiddels zijn alle voorzitters van de regionale colleges voor de visitatie benoemd en aan het werk gegaan. Zij gaan een stimulerende rol vervullen bij het ontwikkelen van de ringen.                                                                                                                                         

Een kleine greep uit de activiteiten tot dusver: een kerkendag waarin gemeenten van een ring elkaar beter konden leren kennen; een themabijeenkomst over het werken met en voor jeugd en jongeren; behandeling van het rapport ‘Mozaïek van kerkplekken’ dat dit jaar door de generale synode wordt behandeld; bezinning over het geloofsgesprek aan de hand van het boekje ‘De Bijbel in het midden’ van dr. Maarten Wisse (Boekencentrum, 2019), of over de liturgie met ‘Tot Gods eer’ van Marcel Barnard (Boekencentrum, 2018), een handreiking voor gesprekken over liturgie. Beide thema’s werden in de afgelopen twee jaar behandeld door de generale synode.

In 2018 startte het project ’Kerkenraad 2025’. Door een viertal bijeenkomsten in het land, contact met classispredikanten, tientallen gesprekken met moderaminaleden van kerkenraden in 2018 en 2019 én het opmerkelijk hoge aantal lezers van de interviews met kerkenraden en artikelen op www.protestantsekerk.nl blijkt dat veel kerkenraden een veranderingsslag willen doorvoeren. Deze veranderingsslag bestaat uit: 

• meer tijd nemen voor bezinning en ontmoeting
• efficienter vergaderen (minder tijd steken in vergaderingen)
• de stijl van dienend leiderschap kiezen  
• na te denken over de functie van de kerkenraad (bestuur, leiding geven of lerende kerkenraad) en de roeping en invulling van het ambt, incl. imago
• de vergadercultuur veranderen t.b.v. de wensen en mogelijkheden van jongere gemeenteleden. De ‘klassieke’ vergadercultuur blijkt nl. een blokkade voor veel jonge gemeenteleden te zijn om ambtsdrager te worden en/of betrokken te zijn bij het kerkenraadswerk (en voor oudere gemeenteleden om het vol te houden) 

Vijf kerkenraden delen tips hoe ze meer tijd creëerden voor bezinning en minder tijd kwijt zijn aan vergaderen

28 aug 2019

Interessant is om een parallel te trekken met de stijl van leidinggeven en de organisatie van pioniersplekken en nieuwe vormen van kerk-zijn.

De ringen zijn door het college voor de kerkorde geïntroduceerd als een lichte hulpstructuur voor de organisatie van de ontmoeting van de gemeenten. Het college achtte het niet doenlijk voor de visitatoren om de organisatie van de ontmoetingen op zich te nemen, zoals door Kerk 2025 werd voorgesteld. Elke gemeente is dus door de classicale vergadering ingedeeld in een ring. Gemeenten kunnen aan de classicale vergadering ook zelf aangeven tot welke ring zij willen behoren.

Binnen deze ring krijgen de ontmoeting van gemeenten en de onderlinge samenwerking vorm. De werkgemeenschap van predikanten, die samenvalt met de ring, heeft de taak om bij te dragen aan de ontmoeting binnen hun ring. De invulling en organisatie van de ontmoeting binnen de ring wordt verder aan de kerkenraden en werkgemeenschap overgelaten. Het ligt voor de hand dat zij gezamenlijk een regeling vaststellen voor de werkzaamheden die daarmee gemoeid zijn. Daarvoor is een model regeling beschikbaar gesteld. 

De classicale visitatoren - en met name de voorzitter - hebben volgens de kerkorde de taak om de ontmoeting van gemeenten te bevorderen. In de praktijk zal dat betekenen dat de visitatoren hulp en advies geven aan de ringen en werkgemeenschappen bij het vormgeven van de ontmoeting of daaraan zelf een inhoudelijke bijdrage leveren. Zo nodig zal de visitatie de ring en werkgemeenschappen op hun verantwoordelijkheid wijzen, indien deze het organiseren van de ontmoeting te lichtvaardig opvatten. De ontmoeting van gemeenten is een onmisbaar element in een presbyteriaal-synodale kerk als de onze. Daarom is deze bij kerkorde geregeld.

Om geen gat te laten vallen is bij de inwerkingtreden van de nieuwe regelgeving (1 mei 2018) met een overgangsbepaling bepaald dat elke voormalige classis vanaf die datum geacht wordt een ring van gemeenten te zijn. Daardoor kon de ontmoeting zoals die voorheen in de classicale vergadering gebruikelijk was, ongehinderd voortgang vinden. 

Op den duur kan in overleg met de classicale vergadering kan tot een herindeling van ringen worden overgegaan.

De rol van de classispredikant bij de ontmoeting van gemeenten laat zich het best omschrijven als inspirator en aanjager van het kerkelijk gesprek. Daarmee wordt inhoud gegeven aan de taak van de classicale vergadering om de ontmoeting van de gemeenten te bevorderen. Deze rol vervult de classispredikant in nauwe samenwerking met de voorzitter van de visitatie.

Samengevat:

• De ring van gemeenten (kerkenraden) en de werkgemeenschappen organiseren de ontmoeting
• De visitatoren bevorderen de ontmoeting van gemeenten en bewaken de kwaliteit ervan
• De classispredikant fungeert als inspirator en aanjager van de ontmoeting, in samenwerking met de voorzitter van de visitatie.

De financiering van de activiteiten van de ring kan geschieden via de classis -uit de voormalige reserves van de voormalige classes- en/of via een omslag van de kosten over de gemeenten van de ring.

De dienstenorganisatie heeft de reeds ingevoerde RSIN-nummers in LRP meegeleverd aan de Belastingdienst.

Goede doelen met een ANBI-status hebben van de Belastingdienst een beschikking ontvangen met daarin een uniek nummer: het Rechtspersonen Samenwerkingsverbanden Informatie Nummer, kortweg RSIN. Goede doelen hebben dit nummer onder andere nodig bij het invullen van diverse gegevens voor de Belastingdienst. Het is ook nodig bij onderhandse akten voor een periodieke schenking, bijvoorbeeld van gemeenteleden in het kader van de Actie Kerkbalans.
Gemeenten en diaconieën van de Protestantse Kerk vallen onder de groepsbeschikking ANBI van deze kerk. Inmiddels hebben alle gemeenten en diaconieën een eigen RSIN ontvangen. Dit is te vinden in het ANBI-register van de Belastingdienst en dient ook vermeld te worden bij uw transparantiegegevens.

Als er sprake is van een strafbaar feit (er zijn bijvoorbeeld minderjarigen bij betrokken of er is sprake van geweld), dan is het verstandig contact met de politie te zoeken. SMPR kan hierover adviseren.

U vindt de contactgegevens van SMPR hier.

De coördinator van SMPR houdt bij met wie waarover contact is geweest. Die informatie wordt met niemand gedeeld en alleen overgedragen naar eventuele opvolgers.

SMPR is er voor om u bij die afweging te helpen. U kunt SMPR om een vertrouwenspersoon vragen en samen nadenken over eventuele volgende stappen.

Als gemeentelid, als ambtsdrager, als lid van een werkgroep, als tiener op de tienerclub of tijdens catechisatie: op alle ‘posities’ in de kerk moeten mensen zich veilig voelen. Juíst in de kerk. Als er dan iets gebeurt wat als onveilig wordt ervaren - een arm om je heen die heel onprettig voelt, een intimiderende houding, een seksuele toespeling of zelfs handeling - is het mis.

Hoe kom je erachter?

Mensen komen niet snel uit zichzelf met hun gevoelens van onveiligheid of seksueel misbruik. Als ze het al aandurven om er iets over te vertellen, bijvoorbeeld in een pastoraal gesprek, dan weet de predikant of pastoraal vrijwilliger niet altijd goed te reageren. Het gemeentelid voelt zich niet gehoord, niet begrepen en niet erkend en zal niet gauw opnieuw iemand in vertrouwen nemen. Hoe kom je er dan achter of mensen in onveilige situaties zitten? Dat vraagt grote fijngevoeligheid en afstemmen op de ander. En het vraagt soms om zelf het gesprek te openen.

Signalen

In de gemeente kan een ‘niet-pluisgevoel’ ontstaan bij een gemeentelid of ambtsdrager. Een paar voorbeelden:

• Iemand is stiller in bepaald gezelschap dan gebruikelijk.
• Iemand is schichtig of angstig in het gezelschap van een specifieke ander.
• Iemand wil niet meer met een activiteit meedoen en wil niet aangeven waarom.
• Iemand wil niet meer met een persoon te maken hebben en wil niet aangeven waarom.
• Iemand krijgt erg veel aandacht van iemand met een specifieke taak in de gemeente.
• Iemand zondert zich regelmatig af met een ander gemeentelid.
• Iemand wil graag alleen de crèche of een andere kinderactiviteit leiden.

Dit kunnen signalen zijn dat er grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt of heeft plaatsgevonden. Het kan ook iets anders betekenen.

Hulpmiddel signalen

Als het gaat om signalen van huiselijk en/of seksueel geweld is het goed deze website te bekijken:

• Signaleren huiselijk geweld: signalenkaart.nl
• Signaleren seksueel geweld: seksueelgeweld.nl/signalen

Deze websites bieden een handreiking om zo vroeg mogelijk signalen voor huiselijk en seksueel geweld te onderkennen. Signaleren is mensenwerk. Signaleren van wat er niet pluis is, vraagt oog en hart van mensen.

Benoem vertrouwenspersonen

Benoem twee vertrouwenspersonen in de gemeente, een man en een vrouw. Gemeenteleden kunnen bij hen terecht met hun vragen, vermoedens en meldingen. Vertrouwenspersonen kunnen bij vermoedens van misbruik binnen de gemeente zelf proactief iemand benaderen. 
Bekijk de veelgestelde vragen over dit onderwerp

Pastorale zorg

Blijvende pastorale aandacht is nodig. Voor pastoraal betrokkenen is het van belang te beseffen wat de impact van misbruik kan zijn: je hebt levenslang. Voor veel slachtoffers is het ‘doodzwijgen’ haast nog pijnlijker dan het misbruik zelf. Net als overigens de vraag ‘Zit je er nu nog mee?’ Jij moet in therapie, terwijl de ander rustig verder leeft.

• Gesprekshandleiding bij een melding over grensoverschrijdend gedrag waar minderjarigen bij betrokken zijn (pdf)
• Protocol dat beschrijft wat te doen bij seksueel misbruik van een gemeentelid door een ambtsdrager, te bestellen in de webwinkel van de Protestantse Kerk
• Handreiking met do’s en don'ts in de communicatie na een melding in de gemeente (pdf)

Omgangsregels zijn afspraken in een groep over hoe je met elkaar omgaat. Die maak je met elkaar en je houdt elkaar eraan. Het maken van omgangsregels is een activiteit die heel goed aan het begin van het seizoen of bij het starten van een groep gedaan kan worden. Die activiteit helpt de groepsleden zich bewust te worden van de verantwoordelijkheid naar elkaar en respectvol omgaan met elkaar. Als de groep van samenstelling is veranderd, ben je toe aan een update.

• Algemene omgangsregels voor alle leden van de Hervormde Gemeente Barneveld
• Tips voor het bespreken en implementeren van omgangsregels van de Vereniging NOV

Als gemeente ben je blij met iedereen die zich voor het kerkenwerk wil inzetten. Maar kies zorgvuldig wie je inzet, zeker in het jeugdwerk. Liever één vrijwilliger te weinig dan de verkeerde. Een zorgvuldige selectie laat zien dat de gemeente het vrijwilligerswerk en het werken met minderjarigen en kwetsbare mensen in de gemeente serieus neemt. Durf ook nee tegen iemand te zeggen.
 
Dit werkt het beste als je uitdraagt dat iedereen hetzelfde wordt behandeld: de waarde van beleid. Het opstellen daarvan is een taak van de kerkenraad.

In het aanstellingsbeleid wordt opgenomen:

• criteria voor elke vrijwilliger (verwachtingen, kennis, ervaring)
• de opmerking dat elke vrijwilliger de gedragscode moet ondertekenen
• [eventueel de opmerking dat elke vrijwilliger een recente Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) moet overhandigen; dit is een keuze]
• een alinea over een jaarlijks gesprek met vrijwilligers waarin ook de veiligheid in de gemeente besproken wordt en het naleven van de gedragscode
• het naleven van bovenstaande punten met een verantwoordelijke hiervoor.

Download hier de Routekaart voor plaatselijke vertrouwenspersonen (pdf)

In een gedragscode staat wat de kerkenraad van de vrijwilligers en beroepskrachten verwacht, welk gedrag wel en welk gedrag niet geaccepteerd wordt. Een gedragscode is een officieel document dat door vrijwilligers en beroepskrachten bij de start van hun werk ondertekend wordt. Het verschil met omgangsregels is dat een gedragscode een vaste set regels is voor iemand met verantwoordelijkheid voor anderen: een jeugdleider, een pastoraal vrijwilliger, een crècheleidster.

Voorbeelden van gedragscodes en omgangsregels

• Gedragscode van de Protestantse Gemeente Borger
• Gedragscodes en omgangsregels van de hervormde Grote Kerk Alblasserdam
• Gedragscode voor vrijwilligers in het jeugdwerk in de Protestantse Gemeente Oisterwijk
• Gedragscode Protestantse wijkgemeente Zoetermeer-Noord

Ga naar de vertrouwenspersoon in de gemeente. Als die er niet is, ga dan naar een kerkenraadslid dat u vertrouwt. Ook kunt u contact opnemen met SMPR, meldpunt seksueel misbruik in de kerk: (030) 303 85 90, info@smpr.nl. U kunt rekenen op vertrouwelijkheid.

SMPR is er ook voor situaties waar minderjarigen bij betrokken zijn. Wat u niet moet doen is hierover met anderen, die geen bevoegdheid hebben in te grijpen, praten. Of het goed is contact te zoeken met de vermoedelijke pleger of het slachtoffer hangt af van de situatie. Bij strafbaar gedrag (bijvoorbeeld als er een minderjarige bij betrokken is) moet aangifte gedaan worden.

Onder de gemeenteleden zijn zowel slachtoffers als daders, van welk misdrijf en/of fout gedrag dan ook. Slachtoffers zijn degenen die zouden kunnen vergeven. Dat kan de kerk niet buiten het slachtoffer om doen. Het is de vraag of het slachtoffer daar ooit toe in staat zal zijn. Er is vaak zorg om de gemeente als geheel. Iedereen - ook een slachtoffer - wil natuurlijk het liefst dat het weer wordt zoals vroeger. Maar dat kan niet door van het slachtoffer te vragen zich ter wille van de vrede wat weg te cijferen of om helemaal weg te blijven. Slachtoffers verlaten de kerk (en verliezen soms zelfs hun geloof) als ze zich niet meer thuis voelen. Bijvoorbeeld als de dader de hand boven het hoofd wordt gehouden. Pastorale zorg voor zowel slachtoffers als daders is nodig. Houd daarbij voor ogen dat het belang van de dader niet gaat prevaleren boven dat van het slachtoffer. Blijf in gesprek en let vooral op het belang van het slachtoffer. Stel steeds de vraag of dat belang gediend is.

Het hoeven niet altijd twee volwassenen te zijn, een volwassene en een jongere kan ook. Ook hoeven de twee personen niet altijd in dezelfde ruimte te zijn wanneer de toegang tot de ruimtes maar open zijn (ramen, glas in of naast de deur, deur open). Dit is bijvoorbeeld van toepassing op de kindernevendienst.

Het is goed om te toetsen of iemand zich bewust is van machtsverschillen, gezagsrelaties en grensoverschrijdend gedrag, en weet hoe grensoverschrijdend gedrag bij zichzelf te voorkomen.

Het is altijd goed een gesprek te hebben met iemand die als vrijwilliger aan het werk gaat. Wat zijn de motieven, welke specifieke kennis en vaardigheden heeft iemand in huis? Welke verwachtingen zijn er over en weer? U kunt dan ook de mogelijke risico’s van grensoverschrijdend gedrag inschatten.

Dat is heel begrijpelijk. U kunt zich afvragen of u een vrijwilliger die de gedragscode niet wil ondertekenen wel in uw gemeente aan het werk moet laten gaan.

Zoek contact met hulpverlenende instanties in uw omgeving, bijvoorbeeld Veilig Thuis of maatschappelijk werk. Met hen kunt u afspreken hoe u samenwerkt. Doe geen werk waar anderen in gespecialiseerd zijn (waarheidsvinding, therapie) en juist wel waar u goed in bent (pastoraat, diaconale hulp).

eHerkenning is een digitaal hulpmiddel om veilig met de overheid te kunnen communiceren. 

Om eHerkenning aan te kunnen vragen dient de gemeente of diaconie geregistreerd te staan bij de Kamer van Koophandel. Via de dienstenorganisatie/LRP kunt u deze inschrijving het makkelijkst regelen.

Een gemeente of diaconie heeft eHerkenning nodig om via internet zaken te doen met de overheid. Denk bijvoorbeeld aan het digitaal aanvragen van VOG’s voor werknemers. 

eHerkenning is een digitaal hulpmiddel om veilig met de overheid te kunnen communiceren via internet. eHerkenning is nodig als u bepaalde wijzigingen op een internetpagina of -portal met bijvoorbeeld de Belastingdienst, het UWV of de gemeente wil regelen. 

Een UBO verwijst naar een 'ultimate beneficial owner' of  een uiteindelijk belanghebbende en is een term uit de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering terrorisme 2018. Banken en financiële instellingen zijn verplicht hiernaar te vragen.

Gemeenten en diaconieën van de Protestantse Kerk in Nederland hebben een zogeheten ‘pseudo-UBO’ omdat er niet een natuurlijk persoon is aan te wijzen die uiteindelijke belanghebbende is als het gaat om de ‘eigendom’ en het ‘zeggenschap’ binnen de gemeente of diaconie. 

Pseudo-UBO zijn de natuurlijke personen die als bestuurder staan vermeld in het eigen statuut, of zo mogelijk als bestuurder staan genoemd in de documenten van de kerkelijke organisatie. Concreet betekent dat:

Voor de gemeente: de voorzitter en secretaris van het college van kerkrentmeesters.

Voor de diaconie: de voorzitter en secretaris van het college van diakenen.

Overige informatie die u nodig kunt hebben bij het invullen van het formulier:

Een gemeente en diaconie kunnen worden geregistreerd (in het handelsregister) bij de Kamer van Koophandel (KvK). Een gemeente en/of diaconie worden dan als rechtspersoon ingeschreven. De bestuurders van religieuze organisaties (kunnen) niet (worden ingeschreven). 

Voor 2019 was het beleid van de Protestantse Kerk in Nederland om gemeenten en diaconieën niet bij de KvK in te schrijven, maar gelet op maatschappelijke ontwikkelingen (zoals eHerkenning) is besloten alsnog alle gemeenten en diaconieën in te (laten) schrijven. 

De inschrijving bij de KvK kan een gemeente of diaconie het beste via de dienstenorganisatie/LRP regelen. Dit om te voorkomen dat er problemen ontstaan met (de nummering van) de ANBI-regeling. Voor inschrijving is bepaalde informatie nodig zoals een bezoekadres. In het gemeentedossier van LRP is daarom onder tabblad Bestuurlijke gegevens hiervoor ruimte gemaakt. De lokaal beheerder en de ledenadministrateur kunnen als bezoekadressen van de colleges van kerkrentmeesters en diaconie één van de in LRP opgenomen kerkgebouwen aanwijzen. De keus is bewust beperkt tot kerkgebouwen, omdat bezoekadressen niet naar natuurlijke personen mogen leiden.

Als een gemeente of een diaconie een onderneming drijft, kan het zijn dat er aanvullende inschrijvingsvereisten in de KvK gelden.

Het oprichten van een stichting is gebonden aan regels uit de generale regeling 13. Uitgangspunt is dat alleen in uitzonderlijke gevallen een gemeente een stichting opricht.

Een gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland kent (over het algemeen) twee rechtspersonen: de gemeente en de diaconie. 

De gemeente wordt door de voorzitter en secretaris van het college van kerkrentmeesters vertegenwoordigd. De diaconie wordt door de voorzitter en secretaris van het college van diakenen vertegenwoordigd.

Vanuit het verleden zijn er soms wijkgemeenten van bijzondere aard die rechtspersoonlijkheid hebben. In omstandigheden is het mogelijk dat een gemeente een stichting opricht. Zo'n stichting is gebonden aan regels uit de generale regeling 13 (stichtingen).

Zie de routekaart voor plaatselijke vertrouwenspersonen (pdf).

Een meldprotocol geeft inzicht in wat de vertrouwenspersoon kan doen als zij of hij zich zorgen maakt over een situatie in de gemeente. Het geeft suggesties voor vervolgstappen.

Routekaart voor plaatselijke vertrouwenspersonen (pdf)

Dit model geeft een profielschets, maakt inzichtelijk binnen welke context de vertrouwenspersonen werken en wat hun taken zijn.

Dat hoeft niet. Het gaat om iemand die op genoeg afstand staat van de leiding in de kerk, maar de kerk wel van binnenuit kent. Dit om de context te kunnen begrijpen. De kerkenraad moet met de personen akkoord gaan.

Een mooi begin! We adviseren twee vertrouwenspersonen per gemeente - een vrouw en een man -, zodat zij kunnen samenwerken. Vertrouwenspersonen zijn er voor als het mis is gegaan. Zij kunnen ook het initiatief nemen tot preventie en dit aan de kerkenraad voorleggen.

We bevelen deze training aan van het Meldpunt Misbruik.

De veiligheid in en om het kerkgebouw is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de kerkrentmeesters van de gemeente. Heeft u als gemeentelid een vraag over de veiligheid van uw kerkgebouw, neemt u dan contact met hen op.

Landelijk is de vereniging van kerkrentmeesters een logische instantie voor tips en adviezen. De Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) heeft een website/kennisbank waar veel tips over veiligheid op staan. Ook geven ze een blad uit (Kerkbeheer) dat regelmatig aandacht geeft aan veiligheid in en om het kerkgebouw. 

Kerkgebouwen zijn als het goed is verzekerd. Ook verzekeraars kunnen tips geven over de veiligheid van kerkgebouwen. Dit gaat dan vooral over zaken als brandveiligheid en maatregelen om inbraak en vernielingen tegen te gaan. 

Tenslotte: 31 kerkgenootschappen werken samen in het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO). CIO overlegt regelmatig met de landelijke overheid over kerkelijke gebouwen. CIO heeft een factsheet "kerk en veiligheid" beschikbaar. Het geeft een beknopt overzicht van de zaken die te maken hebben met Kerk en Veiligheid.

Het is verstandig om contact te houden met de lokale politie en brandweer: Met de brandweer om te checken of uw kerkgebouw aan alle veiligheidsvoorschriften voldoet. Met de politie (wijkagent!) om onderling contact te houden over veiligheidrisico's. Het kan bijvoorbeeld zin hebben om uw externe jaaragenda met de wijkagent te delen. Ook kan de lokale politie u tips geven voor het optimaliseren van uw veiligheidsplan. De landelijke overheid heeft alle burgemeesters in 2018 informatie gegeven over de veiligheidsrisico's voor religieuze gebouwen, met het voorstel daarover met geloofsgemeenschappen ter plaatse te overleggen. Mocht u zelf behoefte hebben aan zo'n gesprek, neemt u dan contact op met het gemeentehuis in uw woonplaats.

Ook kan het zin hebben om uw ervaringen en vragen te delen met andere kerken en geloofsgemeenschappen in uw gemeente. Welke ervaring hebben zij met onveilige situaties? Welke tips hebben zij? Zo leert u elkaar meteen beter kennen.

Aandacht voor de veiligheid in en rond een kerkgebouw is belangrijk. Tegelijk levert al te nadrukkelijke aandacht voor veiligheid een aantal risico's op:

• Voor de eigen gemeente: aandacht voor allerlei maatregelen kan juist een gevoel van onveiligheid oproepen ('waar rook is, daar is vuur'). Daarom is de interne communicatie in de gemeente extra belangrijk. Het is essentieel dat de veiligheid 'achter de schermen' goed geregeld is, maar zonder dat de maatregelen afbreuk doen aan uw gemeente-zijn of onnodig angst of paniek oproepen.
• Voor gasten/bezoekers: kerkdeuren die gesloten zijn, beveiligingscamera's, eventueel zelfs beveiligers, dat draagt allemaal niet bij aan een gastvrij beeld dat we ook graag van de kerk willen neerzetten ("vindplaats van geloof, hoop en liefde"). Het is belangrijk dat u bij het invullen van een veiligheidsplan een goede afweging maakt, die past bij de situatie van uw gemeente: het doel moet de middelen heiligen.

Belangrijk is ook dat u als gemeente in contact blijft met de samenleving. Al is dat soms best lastig. Heeft uw gemeente last van baldadige jongeren? Het werkt het beste om contact met hen te leggen en hen uit te nodigen de kerk eens van binnen te komen bekijken en uit te leggen wat daar gebeurt? Zijn er in uw (burgerlijke) gemeente spanningen tussen bevolkingsgroepen? Probeer dan een bijdrage te leveren om met elkaar in gesprek te gaan. Leg bijvoorbeeld zelf als kerkenraad contact met een moskee in de buurt. Elkaar kennen en begrijpen draagt veel bij aan het wegnemen van vooroordelen.

Wat u het beste kunt doen wanneer zich een onveilige situatie voordoet, hangt natuurlijk sterk af van de aard van de situatie. Is er bijvoorbeeld sprake van een industrieel ongeluk bij u in de regio of buurt, dan is het vooral belangrijk om de aanwijzingen van de regionale of plaatselijke overheid op te volgen. Komt een verward persoon tijdens de dienst uw kerk binnen, dan komt het vooral aan op persoonlijke tact van bijvoorbeeld de koster of een kerkenraadslid.

In het algemeen gelden de volgende tips:

• Allereerst: blijf rustig, voorkom paniek
• Probeer zonodig te de-escaleren (zinvol bij verwarde personen, inbrekers, vandalen)
• Zorg ervoor dat iemand (predikant, kerkenraadslid) meteen de leiding neemt en aangeeft wat er moet gebeuren
• Zorg voor een snelle, kalme ontruiming bij bijvoorbeeld brand; zorg dat helder is wie daarvan de leiding heeft/hebben. Denk daarbij ook en vooral aan gemeenteleden/kinderen die zich in andere ruimtes bevinden. Spreek af dat bij een ontruiming de kinderen door de leiding van de creche of kindernevendienst naar buiten worden gebracht.

Het heeft zin om bij het maken of actueel houden van een veiligheidsplan in beeld te brengen wat in uw kerkgebouw eventueel risico's oplevert met het oog op veiligheid. Let daarbij op de volgende onderwerpen:

• zijn de uitgangen (vluchtroutes) van de kerk / de nevenruimtes duidelijk aangegeven?
• zijn deze uitgangen bereikbaar? (geen obstakels)
• zijn de deuren van de kerk tijdens de eredienst te openen, van binnen en van buiten (dus niet afgesloten)
• is de kerkzaal makkelijk te ontruimen?
• zijn de stoelen volgens de brandweervoorschriften gekoppeld?
• kan het branden van kaarsen veilig plaatsvinden?
• technisch: is de blusinstallatie in orde?
• technisch: is de elektrische bedrading in orde? De bliksemafleiders?
• Idem: de AED? Is er een lijst beschikbaar (op een goed zichtbare plek) van gemeenteleden die de AED kunnen hanteren i.c. met een EHBO-diploma?
• is het hang- en sluitwerk in orde?
• Zijn er inbraak-werende maatregelen?
• Is er zicht op parkeerplaats, fietstenstalling?

Tip: loop uw kerkgebouw eens door met iemand van de brandweer of de wijkagent.

(Zie verder de onderdelen van Vraag 2 om een veiligheidsscan zoveel mogelijk af te stemmen op de situatie van uw gemeente.)

Het heeft zin om voorbereid te zijn op onveilige situaties in en om een kerkgebouw. Daarvoor kun je als gemeente het beste een veiligheidsplan maken. In een veiligheidsplan staat het volgende:

• Een inventarisatie van mogelijke veiligheidsrisico's. Het is dan handig om het lijstje langs te lopen van punt 1. Het ene risico zal voor uw gemeente veel urgenter zijn dan het andere.
• De afspraken die u als gemeente (kerkenraad / kerkrentmeesters) hebt gemaakt om 1) de kans op onveilige situaties te verkleinen (preventie) en 2) te weten hoe u moet handelen wanneer zich een onveilige situatie dreigt voor te doen of voordoet. Maak daarvoor eventueel een routekaart: Wie moet wat wanneer doen? En wie is waarvoor verantwoordelijk?
• Een communicatie-paragraaf: Onderwerpen: 1) wat doet u om de gemeente vertrouwd te maken met het onderwerp veiligheidsbeleid, 2) wat is de regelmaat waarin oefeningen worden gehouden (brandoefening, ontruimingsoefening); 3) wie is verantwoordelijk voor de interne communicatie, mocht zich daadwerkelijk een onveilige situatie voordoen, en wie voor de externe communicatie? Vraag u als kerkenraad ook af hoe uw veiligheidsbeleid zich verhoudt tot de wens om gastvrij te zijn, open voor gasten en belangstellenden.

In dat veiligheidsplan kunnen verder een hoop praktische zaken worden opgenomen:

• Waar zijn blusmiddelen? Hoe werken ze? Door wie worden ze onderhouden? Hoe vaak? Download hier de poster: Maak uw Kerk Brandbewust.
• Waar is de dichtst bij zijnde AED? Wie kunnen er reanimeren, hebben er een EHBO-diploma? Eventueel kunt u gemeenteleden / kerkenraadsleden verzoeken om zo' diploma te halen.
• Wat zijn de vluchtroutes? In welke ruimtes zijn standaard mensen/kinderen aanwezig? Wie waarschuwt hen, zorgt dat zij op een ordelijke wijze het gebouw verlaten als dat aan de orde is.
• Is er een lijst met nood/alarmnummers? En waar is die te vinden? Wie houdt de lijst actueel?
• Wat is er geregeld om in de kerkzaal de veiligheid optimaal te houden? Denk aan: een duidelijke vluchtroute, gekoppelde stoelen (per rij; verplicht bij meer dan 100 zitplaatsen); gebruik van en toezicht op branden van kaarsen.
• Zijn er voorzieningen om inbraak / vernieling zoveel mogelijk te voorkomen?
• Hoe is het toezicht op de ingang/uitgang van de kerk geregeld? Is het deurenbeleid helder (welke deuren open/gesloten tijdens een kerkdienst). Is er een welkomstcomite? En welke instructie hebben zij?
• Mocht u camera's bij/rond uw kerkgebouw hebben: Wie beheert de beelden? Hoe zorgt u ervoor geen inbreuk te maken op de privacy?
• Wat is het sleutelbeleid? Wie hebben er een sleutel van het kerkgebouw? Wie heeft de bevoegdheid om zonodig sleutels bij te maken?
• Zijn / voelen vrijwilligers zich voldoende toegerust om om te gaan met een onveilige situatie? Denk daarbij ook aan leiding van kindernevendienst, zondagschool, creche.

Denk verder nog aan het volgende:

• Bespreek het (concept) veiligheidsplan in het college van kerkrentmeesters en daarna in de kerkenraad
• deel de hoofdlijnen van het veiligheidsplan met de gemeente; laat de gemeente zonodig ook meedenken; dat vergroot het draagvlak en het bewustzijn
• controleer elk jaar of het veiligheidsplan nog actueel is en pas het zonodig aan

Zie voor meer informatie ook de publicaties van de VKB (www.kerkrentmeester.nl)

Een ongeluk zit in een klein hoekje. De kans op brand, inbraak, stormschade of andere onveilige situaties in een kerkelijke omgeving, die kans is maar klein. Toch is het verstandig om preventief een aantal zaken te regelen. Want liever onnodig iets geregeld dan met een mond vol tanden staan als er wel iets vervelends gebeurt.

Aan welke veiligheidsricico's moet je als kerkelijke gemeente zoal denken? Het is handig om een onderscheid te maken tussen:

• Risico's op materiële schade (lopen het kerkgebouw, andere bezittingen van de gemeente kans op beschadiging / ontvreemding?)
• Persoonlijke risico's van kerkgangers, bezoekers van een kerkgebouw. Welk gevaar lopen zij op persoonlijke, psychische of materiële schade?

Bij een inventarisatie van veiligheidsrisico's kun je aan het volgende denken:

• Overlast (brand, overstromingen) door mankementen aan de eigen installaties van een kerkgebouw. Denk aan meterkasten, elektrische bedrading, bliksemafleiders, waterleiding e.d.
• Lokale en regionale (industriële) ongelukken (brand, smog-alarm, ongelukken met kerncentrales)
• Natuurgeweld  (overstromingen, storm, aardbeving e.d.)
• Inbraak, vernieling (aan kerkgebouw of bezittingen van de gemeente en gemeenteleden)
• Verstoring door verwarde personen, baldadigheid
• Bewuste aanval/aanslag door personen op kerkgebouw, gemeente en voorgangers.
• En als gevolg van het optreden van genoemde zaken: angst, paniek, met als nieuw risico: mensen/kinderen die in het gedrang komen bij het ontruimen van een gebouw of ruimte.
• Onvolkomenheden van/bij het kerkgebouw: brokstenen van een kerktoren die naar beneden vallen, stoeptegels die scheef liggen (struikelgevaar), gevaarlijke afstapjes.

De vraag is uiteraard: Hoe groot is de kans dat deze risico's zich echt voordoen? Want onnodige focus op veiligheidsrisico's leidt juist zelf weer makkelijk tot het gevoel van onveiligheid en veroorzaakt ook makkelijker onnodig paniek.

• Om maar meteen met het heetste hangijzer te beginnen: De kans op aanslagen: bewust gebruik van geweld door personen gericht op een kerkgebouw en haar bezoekers. Dit is een risico waar de landelijke overheid veel toezicht op houdt. Al geruime tijd geldt voor heel Nederland een veiligheidsrisico van nivo 4 (nivo 5 geeft het grootste risico aan.) De NCTV (Nationaal Coordinator Terrorisme en Veiligheid) geeft echter aan dat het risico van een aanslag op een kerk erg klein is. Dus geen paniek. Niettemin is het goed om toch op het ergste voorbereid te zijn. We komen daar later op terug.
• De kans op natuurgeweld. Ook hier is de kans klein, maar niet denkbeeldig. Denk aan het gevaar van aardbevingen in Groningen of een zware storm  in de kuststreek.
• Gifwolken en grote industriële branden kwamen in de afgelopen jaren enkele malen voor. In principe word je dan gewaarschuwd via een NL.alert. Is er net een kerkdienst aan de gang, dan moet je weten wat je het beste kunt doen. Maar ook kan in een kerk zelf brand ontstaan. Door blikseminslag, brandende kaarsen, fouten bij het herstellen van een dak. Dit soort situaties zijn in principe te voorkomen.
• Kans op vandalisme, diefstal, inbraak, insluiping. Dit komt toch geregeld voor. De totale schade zal meevallen, maar de impact op een gemeente kan groot zijn.
• Verwarde personen. De kans hierop is in de ene gemeente groter dan de andere. Het is handig om te weten hoe je het beste met zo'n situatie om kunt gaan.
• Onvolkomenheden van/bij het kerkgebouw: met goed onderhoud kun je onveilige situaties zo veel mogelijk voorkomen. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar het is goed om hier aandacht voor te houden.

Ja, als iemand genoemd wordt in het visitatieverslag (bij naam of door middel van andere gegevens) heeft iemand in principe recht op inzage in het visitatieverslag door middel van een afschrift. Dit is geen kerkordelijke regel, maar een regel uit de algemene verordening gegevensbescherming (AVG).

Beperken van de inzage

Als rechten van anderen worden geschaad door het geven van een afschrift van het verslag aan een betrokkene, mag het inzagerecht worden beperkt. Bijvoorbeeld omdat er ook andere persoonsgegevens in de stukken staan.

Het doel van het inzagerecht is dat iemand kan weten welke informatie er over hem/haar bij een bepaalde instantie bekend is. Het is niet bedoeld om inzage te krijgen in het (verdere) verslag. Men zou dus het inzagerecht kunnen beperken door gedeelten van het visitatieverslag onleesbaar te maken of door een zakelijke weergave van de in het stuk voorkomende passages betreffende de persoon in kwestie. In het uiterste geval kan inzage helemaal worden afgewezen op grond van de rechten van anderen.

Wilt u inzage? Dan kunt u de kerkenraad of het college van visitatie hierom vragen.

Vraagt iemand om inzage? Dan kunt u aan de hand van bovenstaande informatie handelen. Als u nog vragen heeft kunt u contact opnemen met de dienstenorganisatie.

In het visitatieverslag komen persoonsgegevens voor. Soms in de vorm van namen, maar soms ook doordat de gegevens in het verslag te herleiden zijn tot bepaalde personen (bv. de organist van de gemeente). In de kerk is de algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van toepassing als het gaat om privacy. Hoe verhoudt de AVG zich met het visitatieverslag?

De visitatie staat beschreven in de kerkorde. Het behoort tot het normaal functioneren van de kerk (het toezien op de gemeenten). Het visitatieverslag wordt dan ook (in termen van de AVG) gemaakt in het kader van gerechtvaardigde activiteiten (art. 9 AVG) op basis van gerechtvaardigd belang (art. 6-1-f AVG). 

Omdat er gebruik wordt gemaakt van de grondslag ‘gerechtvaardigd belang’ moet bij het opstellen en het verspreiden van het visitatieverslag een belangenafweging plaatsvinden tussen het belang van de betrokken personen en het belang van de kerk bij de visitatie. Vaak zal het noemen van persoonsgegeven nodig zijn voor een goed werkende visitatie. Waar mogelijk zullen de visitatoren het noemen van namen of andere persoonsgegevens beperken.

Het visitatieverslag mag niet zonder toestemming van de betrokkenen ‘buiten de instantie’ van de kerk worden gebracht. Een visitatieverslag waar persoonsgegevens (gegevens herleidbaar tot een persoon) in staan mag niet zonder toestemming (openbaar) op de website van een gemeente worden geplaatst of in een kerkblad/uitgave die ook aan niet tot de gemeente behorende leden wordt verstrekt (bv. als de kerkbode ook in de bibliotheek ligt).

Als iemand genoemd wordt in het visitatieverslag (bij naam of door middel van andere gegevens) heeft iemand in principe recht op inzage in het visitatieverslag door middel van een afschrift. Dit is geen kerkordelijke regel, maar een regel uit de algemene verordening gegevensbescherming (AVG).

U kunt hier meer over lezen in de vraag:

Heeft iemand recht op inzage in het visitatieverslag?

Nee, de visitatoren leveren hun visitatieverslag in bij het college voor de visitatie. Dit college deelt het verslag met de betrokken kerkenraad (ord. 10-5-10).

De kerkenraad kan vervolgens besluiten dat de gemeente ook op de hoogte moet zijn van de inhoud van het visitatieverslag. 

Gaat de kerkenraad de bevindingen van het college delen met de gemeente en hoe?
Soms betreft de visitatie alleen de kerkenraad inclusief predikant en weet de gemeente er niet van, vaker betreft zij de gehele gemeente. In het laatste geval is in principe informatie aan de gemeente geboden, in het eerste geval kan de kerkenraad besluiten dit niet te doen.

Delen met de gemeente kan in de vorm van een samenvatting of een mondelinge toelichting. Verstrekken van het gehele rapport is meestal niet wijs en is ook niet verplicht. Het visitatierapport is geen openbaar stuk. Het dient zeker niet buiten de kring van de gemeente te worden verspreid (dus ook geen plaatsing op de openbare website of in het kerkblad als de ook bij de bibliotheek ligt). Steeds moet de kerkenraad rekening houden met de privacy van alle betrokkenen. 

Lees over het visitatieverslag en privacy meer in de vraag:

Hoe zit het met het visitatieverslag en privacy?

Nee, de visitatie kan zelf besluiten of zij de gemeenteleden wil horen (ord. 10-5-7).

De colleges voor de visitatie hebben tot taak te bemiddelen in geval van moeilijkheden in een gemeente. In het bijzonder als de moeilijkheden zich voordoen in en tussen ambtelijke vergaderingen (dus bijvoorbeeld moeilijkheden in een kerkenraad). Het bemiddelen doet een college voor de visitatie door het voeren van overleg, het geven van gevraagd en ongevraagd advies en het aanbevelen van mediation. De visitatie is geregeld in ordinantie 10, artikelen 2 tot en met 5.

Het gaat bij de visitatie om het geestelijk leven van de gemeente, de roeping van de gemeente en de vervulling van ambten en diensten in een gemeente. Financiële kwesties over de begroting en de jaarrekening behoren in principe niet bij visitatie, maar bij het classicaal college voor de behandeling van beheerszaken. Overigens staat een geschil niet op zichzelf en kunnen ook financiële kwesties aanleiding geven voor visitatie.   

De colleges voor visitatie kunnen, na overleg met de classispredikant, naar aanleiding van feiten en omstandigheden tot visitatie overgaan (ord. 10-5-2). Die ‘feiten en omstandigheden’ kunnen van alles zijn: een vraag van de classispredikant na zijn/haar bezoek aan de gemeente,  een verzoek van de kerkenraad ,maar ook een bericht in de krant. Soms is visitatie betrokken omdat de kerkordelijke procedure dat voorschrijft (bijvoorbeeld de losmaking van een predikant wegen spanningen zoals in ord. 3-20, maar ook in het protocol SMPR, Seksueel Misbruik in een Pastorale Relatie heeft visitatie een rol). 

Het college van visitatie heeft naast de bemiddeling bij moeilijkheden ook een taak in de ontmoeting tussen gemeenten (ord.4-14-1). 

Wilt u meer lezen over de visitatie en de rol van de classispredikant? Lees dan het verdiepingsartikel: Visite of visitatie: wat doet de classispredikant?

Visite of visitatie: wat doet de classispredikant?

7 okt 2019

Gemeenten van de Protestantse Kerk kunnen gratis VOG’s aanvragen voor een deel van hun vrijwilligers. Het gaat om vrijwilligers die in direct contact werken met personen in een afhankelijkheidssituatie en in een kwetsbare positie, zoals pastorale vrijwilligers, diaconale vrijwilligers en ouderenbezoekers. Ook mensen die leidinggeven aan groepen in de gemeente met deelnemers van jong tot ouder kunnen gratis een VOG aanvragen. De definitie wordt door het ministerie van VWS breed gehanteerd.

De regeling is een uitwerking van het regeerakkoord uit 2017. Eerder was de gratis VOG alleen aan te vragen voor vrijwilligers die met minderjarigen en mensen met een verstandelijke beperking werken.

Voorwaarden voor de aanvraag

Om in aanmerking te komen voor gratis VOG’s zijn er enkele voorwaarden.

• De gemeente heeft een vastgesteld preventief beleid ter voorkoming van grensoverschrijdend gedrag en handhaaft deze.
• Het beleid is op de website van de gemeente te vinden óf moet opgestuurd worden naar de dienstenorganisatie via po-services@protestantsekerk.nl.
• De vrijwilligers, die moeten beschikken over een Digid, hebben schriftelijk toestemming gegeven voor het gebruik van hun persoonsgegevens t.b.v. een VOG bij de Protestantse Kerk en het ministerie van VWS.

Werkwijze

Gemeenten kunnen de aanvraag niet rechtstreeks doen. De landelijke kerk heeft met het ministerie een voorziening kunnen treffen. De aanvraag gaat via dit aanvraagformulier.
Het is handig vast af te spreken wie in uw gemeente de aanvragen gaat coördineren en de administratie van de VOG's gaat bijhouden. Deze persoon moet de vrijwilligers één voor één invoeren via het formulier. Nodig per vrijwilliger: voorletters, naam en e-mailadres. De vrijwilliger krijgt daarna een e-mail, waarbij hij/zij moet inloggen met DigiD en wachtwoord. De vrijwilliger krijgt de VOG opgestuurd via de dienst CBIG van het ministerie van VWS (de dienstenorganisatie krijgt hierover niets te horen). De vrijwilliger levert de VOG in bij de contactpersoon van de kerk.

Het is vooral belangrijk voor vrijwilligers en beroepskrachten die met kwetsbare groepen werken (minderjarigen, verstandelijk beperkten, mensen in een afhankelijkheidssituatie); een-op-eencontacten hebben; met vertrouwelijke gegevens (persoonsregistratie) omgaan; met financiën omgaan. Voor de meeste vrijwilligers in het kerkenwerk zijn de VOG’s gratis. Gebruik daarvoor dit formulier.

Een VOG geeft geen garantie dat iemand geen fout gedrag heeft vertoond of zal vertonen. Iemand kan een strafbaar feit hebben gepleegd waarover geen aangifte bij de politie is gedaan. Of: een strafbaar feit heeft niet tot een veroordeling door de strafrechter geleid. Dan krijgt die persoon toch een VOG. Een VOG wordt aan ongeveer twee op de duizend personen geweigerd. Dus helemaal voor niets is het niet. Bovendien creëert het feit dat om een VOG wordt gevraagd bij de betrokkenen een moment van bewustwording: iemand gaat met kwetsbare mensen werken.

Een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) is een verklaring waaruit blijkt dat gedrag in het verleden geen bezwaar vormt voor het vervullen van een specifieke taak of functie in de samenleving. De aanvrager wordt gescreend op het hebben gepleegd van strafbare feiten.

Een gedragscode wordt door de kerkenraad opgesteld en moet door mensen met een specifieke taak in de kerk worden ondertekend. Wie dat zijn wordt door de kerkenraad bepaald. Je belooft je aan deze regels te houden. De kerkenraad grijpt in als ze worden overschreden.