Generale & Kleine Synode

Het initiatief hiertoe werd in de zomer van 2014 genomen door het moderamen van de generale synode. Gedurende een jaar werden tientallen gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van gemeenten, kerkenraden, brede moderamina van classicale vergaderingen, regionale en landelijke colleges en de dienstenorganisatie. Ook werden jongeren, (theologische) wetenschappers en leidende figuren uit het bedrijfsleven geconsulteerd.

Centraal stond daarbij de vraag hoe wij de Protestantse Kerk van de toekomst zien en wat daarvoor nodig is. Tweemaal discussieerde de synode over tussenrapportages van het moderamen. In het voorjaar van 2015 werd een landelijke enquête gehouden over de vraagstelling van Kerk2025, waarop meer dan 18.000 personen hebben gereageerd. Dit proces resulteerde in de bespreking en unanieme aanvaarding door de generale synode van de nota 'Kerk2025 – Waar een Woord is, is een weg' in november 2015. In klankbordgroepen van deskundige kerkleden en synodeafgevaardigden werden de daarin beschreven vijf beleidsthema’s voor de kerkordelijke herinrichting nader uitgewerkt.

Deze thema’s zijn:

• kerk zijn met elkaar,
• kerkelijke presentie,
• predikant en mobiliteit,
• vereenvoudiging van de kerkordelijke regelgeving en het beheer
• kerkelijke rechtspraak.

Het resultaat daarvan werd beschreven in de vervolgnota 'Kerk 2025: een stap verder' die in april 2016 door de synode wederom unaniem werd aanvaard. Vervolgens is gewerkt aan de kerkordelijke vertaling van de beleidsbeslissingen rond deze thema’s. De vijf thema’s werden in drie ronden van kerkordewijziging door de kerk behandeld. De gemeenten en classicale vergaderingen maakten daarbij in groten getale gebruik van het recht tot inspraak (consideratie) over de wijzigingsvoorstellen van de generale synode. Op 1 mei 2018 trad als gevolg daarvan een omvangrijk pakket van nieuwe kerkordelijke regelgeving in werking.

Als uitgangspunt voor de herinrichting de synode voor het ‘DNA’ van de Protestantse Kerk. 

Voor de inhoud van kerk-zijn betekent dit: het hoogste gezag in de kerk ligt bij Christus; de kerk leeft van genade; de kerk heeft een zending; de belijdenis van de drie-enige God en de Bijbel als bron. 

Voor de vorm houdt dit in: het presbyteriaal-synodaal kerkmodel, waarin gemeenteleden als gemeente samenkomen rond Woord en sacrament, omzien naar elkaar en geroepen zijn tot getuigenis en dienst; met als kern de gedoopten die geroepen en gerechtigd zijn om levend lidmaat te zijn; onder leiding van de ambten (kerkenraad) die erop toezien dat de gemeente christelijk blijft; in zelfstandige gemeenten die samen de kerk vormen en naar elkaar omzien en de gemeenschap met andere kerken zoeken in de oecumene.

De belangrijkste kerkordelijke wijzigingen per thema:

Samen kerk-zijn

• De vorming van 11 classes (in plaats van 74), met als hoofdtaken: stimuleren van de ontmoeting van gemeenten en toezien op gemeenten met het oog op de voortgang van de evangelieverkondiging en het welzijn van de geloofsgemeenschap.

• De benoeming en beroeping van een vrijgestelde classispredikant, met als hoofdtaken: het eenmaal per 4 jaar bezoeken van gemeenten en ambtsdragers voor gesprek over roeping, kernen van kerk-zijn en mobiliteit; het nemen van tijdelijke maatregelen en voeren van regie bij conflicten

• Ontmoeting van gemeenten als taak van gemeenten zelf en met het oog daarop de vorming van ringen van gemeenten;

• Deels vrijgestelde voorzitter visitatie met als hoofdtaken: leiding geven aan bijzondere visitatie (bij conflicten) en  bevorderen van ontmoeting van gemeenten

Kerkelijke presentie

• Territoriaal georganiseerde gemeenten en eenheid in verscheidenheid blijven uitgangspunten

• Opheffing van een gemeente is mogelijk waardoor open plekken ontstaan voor vorming van huisgemeenten of nieuwe vorm van kerk-zijn. Zie ook het thema 'Mozaïek van kerkplekken'

Mozaïek van kerkplekken

Vereenvoudiging regelgeving ,kerkorde en beheer

• Vereenvoudigde kerkorde met algemene kaderbepalingen en vereenvoudiging van de consideratieprocedure bij het wijzigen van de kerkorde

• Algemene kaders voor gemeenten over de ambten, minimum aantal leden kerkenraad en quorum, ambtstermijnen, gemeenten met wijkgemeenten; minder bemoeienis van classis

• Het beheer over bovenplaatselijke bemoeienis in noodgevallen, onderscheid gemeente – diaconie (met de diaconale rentmeester), vereenvoudiging en maatwerk  in het bovenplaatselijk toezicht

Mobiliteit en flexibiliteit

Bevordering van een cultuur van mobiliteit van predikanten en flexibiliteit van gemeenten door middel van:

• Toestemming vooraf van breed moderamen classicale vergadering voor aanvang van het beroepingswerk m.h.o. bevordering van formatieplaatsen van behoorlijke omvang 

• Verruiming van tijdelijke dienstverbanden

• Aanstelling van ambulante predikanten

Eerste ambulant predikant aan de slag: ds. Els Visser en Spijkenisse hebben de primeur

10 sep 2019

• Regeling voor gezamenlijk verzoek van kerkenraad en predikant om ontheffing ter plaatse na minimaal 12-jarige verbintenis met wachtgeld (12-jaarsregeling)

Synode stemt in met 'de 12jaarsregeling' voor predikanten

20 apr 2018

Kerkelijke rechtspraak

Aanvankelijke voorstellen voor vorming van één rechtsprekend orgaan voor opzicht en bezwaren en geschillen, vermindering van minimum aantal leden per zittingskamer van vijf naar drie, invoering van een vorm van regie bij complexe zaken en centrale administratieve ondersteuning werden door de synode na overleg met het veld aangehouden tot later order.

De classicale vergadering nieuwe stijl

De invoering van de classicale vergadering nieuwe stijl bracht een trendbreuk met zich mee in de wijze waarop de classicale vergadering  eeuwenlang is samengesteld. Tot 2018 was elke (wijk)kerkenraad vertegenwoordigd door een (of twee) afgevaardigde(n) uit zijn midden. Nu wordt de classicale vergadering gevormd door minimaal 20 en maximaal 30 ambtsdragers die uit en door de (wijk)kerkenraden worden verkozen.

Kort gezegd: het was tijd, het had al veel eerder moeten gebeuren. 

Eindelijk ligt hier een ‘Verklaring over erkenning van schuld en onze verantwoordelijkheid voor de toekomst’, gericht aan de Joodse gemeenschap in Nederland.

Niet eerder heeft de Protestantse Kerk (of een van haar voorlopers) zo volmondig schuld beleden, en de pijn en het verdriet erkend die de Shoah teweeg heeft gebracht bij de Joodse gemeenschap tot op de huidige dag. 

Wat al lang had moeten gebeuren, vindt nu plaats in het jaar waarin 75 jaar bevrijding wordt herdacht, 75 jaar na een periode van onvoorstelbare onderdrukking en vernietiging van levende Joodse gemeenschappen.

Een bevrijding die voor vele Joodse landgenoten een bittere nasmaak heeft gekregen door de zeer tekortschietende opvang van hen die na 1945 terugkeerden (problemen bij de terugkeer van oorlogspleegkinderen naar de Joodse gemeenschap en bij de restitutie van bezit).

Al vele jaren is, met golfbewegingen, door velen aan de kerk gevraagd schuld te belijden. De urgentie is al zo lang gevoeld. Er is geen excuus voor deze te late erkenning van schuld en verantwoordelijkheid. Juist in dit jaar van 75 jaar bevrijding is het belangrijk om een boodschap te sturen aan de Joodse gemeenschap over erkenning van schuld en over onze verantwoordelijkheid voor de toekomst.

De excuses die premier Rutte tijdens de Nationale Holocaust Herdenking op 26 januari 2020, namens de regering uitsprak voor het handelen van de overheid in de oorlogsjaren vormden mede de aanleiding tot een verdere bezinning binnen de Protestantse Kerk, maar was zeker niet de enige aanleiding.

Breed werd het besef gedeeld dat het nu de tijd was voor schuldbelijden. Tijdens de voorbereiding tot deze Verklaring is er nauw contact geweest met vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap, in het bijzonder het Centraal Joods Overleg.