Orde van dienst
Een kerkdienst verloopt volgens een vaste orde, de liturgie. In deze serie komen de verschillende elementen aan bod. Prof. dr. Marcel Barnard, hoogleraar Praktische Theologie/Liturgiewetenschap aan de PThU en aan de Universiteit van Stellenbosch, Zuid-Afrika, licht ze toe. Drie gemeenten vertellen over hun praktijk.
Een kerkdienst verloopt volgens een vaste orde: de liturgie. In deze serie komen de verschillende elementen aan bod. Marcel Barnard licht deze toe, drie gemeenten vertellen over hun praktijk. Deze keer: bemoediging en groet.
We gaan op naar Gods huis en betreden de kerk. Maar we zijn nog niet op God afgestemd, onze ziel is nog onrustig. Daarom heeft de kerkdienst een brede drempel, de Intrede. Stap voor stap gaan we de stem van de Heer verstaan.
De God die ons bijstaat is de Schepper van hemel en aarde, verzekert de bemoediging meteen met Psalm 124. De Synode van Dordrecht (1574) voegde eraan toe: deze Schepper-God is ook de God die trouw blijft en het werk van Zijn handen niet loslaat. Een warm en rustgevend welkom: ons leven rust in de hand van de Schepper die, als een vader en moeder tegelijk, ons innig liefheeft.
Niet verwonderlijk dat daarna het gebed van toenadering een mengeling van vreugde en schroom, schuld en vergeving verwoordt. Wie zijn wij, wie ben ik voor het aangezicht van deze Heilige van Israël? Wie ben ik voor mijn naaste? Maar zoals de bemoediging de moedeloosheid wegneemt, zo staat dit gebed gericht op de vergeving van de schuld: Gij zijt toch groter dan alle schuld?
Als de predikant de dienst vanaf het begin leidt, spreekt die na de bemoediging vaak een apostolische groet uit (1 Kor.1:3). Het is eigenlijk meer een zegen dan een groet; hij heft er ook vaak een hand bij op. Maar misschien ging tot hiertoe een gemeente- of kerkenraadslid voor, dat kan ook heel goed. Dan treedt de predikant, de man of vrouw die het hoge woord verkondigen moet, later naar voren. Die groet de gemeente, en zij groet terug: ‘Ook met u zij de Heer.’
We zijn de drempel over. Onze ziel is tot rust gekomen, de toon is gezet, de rollen zijn verdeeld. De Schrift kan open. Spreek, Heer, uw gemeente hoort.
Zie ook: Dienstboek, een proeve. Schrift, Maaltijd, Gebed, 771-777, 852, 862-865
“Groet en bemoediging zijn een toonzetting”
"De documentairefilm Ramses begint met een scène waarin de bejaarde zanger uitlegt hoe hij de aandacht van het publiek trekt aan het begin van een optreden. Vervolgens slaat hij één enkele lage toon aan op de toetsen van zijn vleugel. Dát is voor mij de groet en de bemoediging: het is een toonzetting. Ik ben voor de komende tijd even geen Sjoerd Muller meer, maar de verbinder die woorden spreekt namens God. De hele eredienst is in die groet en bemoediging samengevat: waar komt je hulp vandaan die je misschien zo hard nodig hebt? Van de Heer, en die Heer is trouw en laat je nooit los. En dan wordt er ook nog genade en vrede over je uitgesproken, waarbij ik altijd met mijn rechterhand een kruisgebaar maak, want voor mij is die vrede en genade onlosmakelijk met Christus verbonden. Alleen op dát fundament kan de rest van de viering gedragen worden."
Ds. Sjoerd Muller, missionaire geloofsgemeenschap De Fontein in Apeldoorn
“Uitspreken aan de tafel, in het midden van de gemeente”
"De inrichting van het kerkgebouw is van invloed op hóe je als gemeente samenkomt. In de Grote Kerk van ’s-Hertogenbosch zitten we tegenover elkaar in een kring. We zíen elkaar. De stoelen staan opgesteld rondom de tafel, want wij willen een gemeenschap van breken en delen zijn. De kring kom je binnen via het doopvont. Deze opstelling nodigt uit om het drempelgebed en kyriëgebed aan de tafel uit te
spreken, in het midden van de gemeente. De voorganger staat dan met de rug naar de ingang (de deur blijft overigens de hele tijd open) en het gezicht naar het licht en het kruis. Want: we komen van buiten naar binnen, en we leggen eerst voor God neer wat ons bezwaard en belast, voordat we ons openstellen voor de ontmoeting met God in Woord, in Brood en Wijn.
Pas bij de bemoediging staat de voorganger met het licht en het kruis in de rug. Zo gebeurt het ook met de voorbeden en de zegen. Met de blik naar buiten. Want dààr wonen en werken we en wordt het Evangelie geleefd."
Ds. Erica Scheenstra, Protestantse Gemeente ‘s-Hertogenbosch
“Bij ‘Onze hulp is in de naam van de Heer’ begint het”
“Voorafgaand aan de dienst gebeurt er vaak van alles. Er klinkt muziek voorafgaand aan de dienst, in de consistoriekamer zijn activiteiten, de klok wordt geluid, kinderen worden bij de crèche gebracht, bij de ingang klinken begroetingen, mensen nemen plaats in de kerk. Vervolgens voeren de mededelingen van de kerkenraad, inmiddels ook binnengekomen, de gedachten alle kanten op. Tal van onderwerpen vragen de aandacht. Er wordt een beroep gedaan op meeleven, meedoen en mededeelzaamheid. Daarop volgt een lied, een aanloop naar de stilte die dan - eindelijk - valt. In die stilte klinkt ‘Onze hulp is in de naam van de Heer’. Al het andere was voorbereiding, hier is het begin. Het votum voedt de verwachting en maakt afhankelijk. In de gemeente die ik dien, spreekt de voorganger meteen ook de groet uit. Daarin verwelkomt de Drie-ene Zijn gemeente. Het mooist vind ik de groet uit Openbaring 1, maar korter is krachtiger. Daarom spreek ik woorden van Paulus over genade en vrede – met één hand geheven, in de hoop dat iedereen hoort én ziet.”
Ds. Jan Boom, Hervormde Gemeente ‘s Gravenmoer
De vorige aflevering in deze serie ging over het consistoriegebed:
Illustratie: Linda Verholt
