Een bittere vrede
Na zes weken van oorlog en Russische bemiddeling hebben Armenië en Azerbeidzjaan een akkoord ondertekend. Armenië moet verschillende gebieden afstaan, niet alleen in Artsakh, zoals Nagorno- Karabach door de Armeniërs wordt genoemd, maar ook in Armenië zelf. Ik sprak hierover met een van onze studenten, Garen Yosolkanian. Hij is landbouwkundig ingenieur en aartsdiaken in de Armeense Orthodoxe Kerk.
“Dit is een drama voor alle Armeniërs,” vertelt Garen. “Dat geldt in het bijzonder voor de Armeniërs in de diaspora. Zij zagen Artsakh als hun beloofde land. We verloren deze oorlog omdat Azerbeidzjaan over superieure militaire technologie beschikte en hulp kreeg van Turkije. Vooral de Turkse drones maakten veel slachtoffers.”
Wereld keek toe
Artsakh wordt al eeuwenlang door Armeniërs bewoond. Het is ook al eeuwenlang een strijdtoneel van grootmachten. In deze oorlog heeft vooral Turkije zich laten gelden. Rusland liet zijn bondgenoot Armenië in de kou staan, maar was er na zes weken strijd wel als de kippen bij om de militaire invloedssfeer uit te breiden. De wereld keek toe hoe de Armeense inwoners van Artsakh het slachtoffer werden van deze machtsstrijd.
Het gebied dat nu overgedragen wordt, werd tijdens de oorlog van 1988-94 veroverd door het Armeense leger. Dat conflict leidde tot duizenden slachtoffers en vluchtelingen aan beide zijden. Nu zijn het alleen Armeniërs die moeten vertrekken. Het trauma van de genocide, de deportaties en de landonteigening van honderd jaar geleden komt weer in alle hevigheid boven.
Ook de kerk geraakt
“Het is moeilijk om je land hier door heen te zien gaan,” vertelt Garen. “Armenië is een kleine republiek en had zelfs na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie nooit volledige controle over het buitenlands beleid. De rol van Rusland in deze oorlog was zeer onduidelijk. We weten niet wat er achter de politieke coulissen is gebeurd. Wat we wel weten is dat veel Armeense soldaten zijn omgekomen. Officiële bronnen schatten dat het om 1.300 mensen gaat, maar ik geloof dat het aantal hoger ligt. Het leger wil dat misschien niet vrijgeven. Er worden nog steeds lichamen gevonden. Een medestudent heeft zijn zwager verloren. Een ver familielid van mij is ook gevallen en laat een gezin achter.”
Deze oorlog heeft ook de Armeense Kerk geraakt. De kathedraal van de stad Shushi is gebombardeerd en opzettelijk beschadigd. De azan, de islamitische oproep tot gebed, werd gereciteerd van de kerktoren. Een andere kerktoren werd ontdaan van het kruis en ook daar klonk de azan. Garen is hier ontzet over. “Ik ben al jarenlang betrokken bij de oecumenische beweging en interreligieuze dialoog. Het was een schok om deze berichten te ontvangen. Zo’n 85 christelijke heiligdommen komen nu in Azerbeidzjaans gebied te liggen.”
Onzekere toekomst
De Armeense geestelijken zijn vooral bezorgd over het Thaddeusklooster, Dadivank (ook wel Tatev genoemd). Het is een van de oudste Armeense kloosters en komt nu onder Azerbeidzjaanse
jurisdictie. Garen legt uit: “Volgens de overlevering stichtten de volgelingen van de Apostel Thaddeus hier in een grot de eerste Armeense christelijke gemeenschap. Later groeide deze door toedoen van Gregorius de Verlichter. De abt is op zijn post gebleven. De klokken die al verwijderd waren zijn al snel weer teruggehangen. De Armeense Apostolische Kerk heeft de UNESCO gevraagd het klooster een beschermde status te verlenen.”
De toekomst is onzeker. Het akkoord biedt geen duurzame oplossing en geen weg naar verzoening en wederopbouw. Rusland is de machtigste speler in de Kaukasus. Maar vanwege de natuurlijke
rijkdommen, zoals olie, goud, diamanten en water, is de aandacht van andere landen ook op Artsakh gevestigd. Rusland, Azerbeidzjaan en Turkije zijn niet de enige kapers op de kust.
Voor Garen staat het als een paal boven water dat de huidige Armeense regering het veld moet ruimen. Zij heeft het akkoord ondertekend en grondgebied weggegeven. “Als dat zonder sancties
blijft, dan blijft de deur open staan voor meer onderhandelingen over land. Het is tijd voor een nieuw team.”
Internationale erkenning
Hoe moet Armenië zich opstellen in de regionale machtsstrijd? Garen: “De band met Rusland is van levensbelang voor Armenië. Tegelijkertijd moet het land in mijn optiek open staan voor het westen en het verre oosten. Het grondgebied dat nu verloren is moeten we proberen terug te krijgen, niet met militaire middelen maar door nieuwe akkoorden.”
De Artsakh Armeniërs roepen, net as de Palestijnen, als jarenlang om internationale erkenning en zelfbestuur. Garen onderstreept dit: “Het is tijd dat Artsakh erkend wordt als onafhankelijke republiek. De Franse Senaat deed dat onlangs. Ik zou Nederlandse lezers willen vragen zich daarvoor sterk te maken.”
Lees ook:
