De rechtspositie van de predikanten voor gewone werkzaamheden is vastgelegd in de Generale Regeling Rechtspositie Predikanten.
Deze Regeling is mede gebaseerd op wat in de Kerkorde wordt gezegd over ambt en rechtspositie (ordinantie 3), over consulent en vervanging (ordinantie 4), over opzicht (ordinantie 10) en over opleiding en vorming (ordinantie 13).
Kerkelijke rechtspositie en het karakter daarvan
De rechtspositie van een predikant voor gewone werkzaamheden is vanuit het burgerlijk recht gezien een positie van eigen aard. De predikant is niet als werknemer werkzaam in dienst van een werkgever op basis van een 'arbeidsovereenkomst'. Hij is ook geen zelfstandig ondernemer die tegen eigen tarieven ambtelijke diensten verkoopt aan de gemeente in de vorm van een 'overeenkomst van opdracht'.
De predikant verricht als geestelijke ambtelijke werkzaamheden voor een kerkgenootschap op basis van een overeenkomst die volledig wordt geregeerd door het kerkelijk recht. Deze aparte overeenkomst is mogelijk dankzij de scheiding van kerk en staat en de inrichtingsvrijheid van kerkgenootschappen volgens artikel 2:2 van het Burgerlijk Wetboek.
De kerkelijk rechtspositie kenmerkt zich door a) de vrijheid van de gemeente om een beroep uit te brengen op een gewenste predikant, b) de vrijheid van de predikant om een uitgebracht beroep al dan niet te aanvaarden, c) het anti-hierarchische principe dat het ene ambt niet heerst over het andere en d) de vrijheid van het ambt. Bij het aanvaarden van een beroep accepteert de predikant al hetgeen de kerk heeft geregeld met betrekking tot de uitoefening van het ambt. Daartoe behoren de doctrinaire ruimte, de kerkorde, de kerkelijke rechtspraak, de visitatie, de inhoud van het werk (ordinantie 3-9 en 4-10), de bepalingen voor de eredienst en de bediening van de sacramenten, de gedragscode, de arbeidsvoorwaarden en de regelingen voor ziekte, arbeidsongeschiktheid en ontslag.
Daarnaast is de predikant gebonden aan het beleidsplan van de gemeente en aan de afspraken die worden gemaakt in het jaargesprek. Binnen deze ruimte is er sprake van de vrijheid van het ambt. (Ordinantie 3-5-2)
De predikant is vrij - en moet zich ook vrij kunnen voelen - om in de bediening van het Woord zo nodig haaks op in de gemeente (en de kerkenraad) heersende opvattingen en levenswijzen te staan. Hij kan op grond van exegese en meditatie tot een verkondiging moeten komen die kritisch is op het leven van mensen, het leven van de gemeente en mogelijk ook het beleid van de kerkenraad. De principes van anti-hierarchie en vrijheid van het ambt sluiten werkgeversgedrag van de gemeente uit.
Qua rechtsbescherming heeft de kerk een uitgebreid eigen systeem voor rechtspraak (opzicht, bezwaren en geschillen, ambtsontheffing en geschillenbeslechting predikantstraktementen). Uitspraken van kerkelijke rechters kunnen desgewenst ter marginale toetsing worden voorgelegd aan een burgerlijke rechter.
Generale regeling rechtspositie predikanten en Uitvoeringsbepalingen
De rechtspositieregeling zelf is vastgelegd in de generale regeling rechtspositie predikanten en bevat regelingen voor het traktement, de secundaire arbeidsvoorwaarden, de uitbetaling en de centrale kas, de wachtgelden (= werkloosheidsuitkeringen) en overige zaken. Deze regeling wordt vastgesteld door de kleine synode op advies van de Beheercommissie centrale kas predikantstraktementen en het Georganiseerd Overleg Predikanten.
In detail is de rechtspositie van predikanten voor gewone werkzaamheden vastgelegd in de uitvoeringsbepalingen, die worden vastgesteld door het Georganiseerd Overleg.
De regelingen uit de ordinanties, generale regelingen en uitvoeringsbepalingen zijn geordend en toegelicht in de Gids Arbeidsvoorwaarden.
De actuele versies van de genoemde documenten vindt u onder 'Actueel'.
Overgangsmaatregelen met betrekking tot het predikantstraktement op 1 januari 2005.
Beheercommissie centrale kas predikantstraktementen
De Beheercommissie centrale kas predikantstraktementen adviseert de synode over de financiering van de rechtspositie van de predikanten. Zij voert het beheer over de centrale kas voor de predikantstraktementen en stelt de omslagregeling vast. Geschillen inzake de toepassing van de generale regeling predikantstraktementen en de daarbij behorende uitvoeringsbepalingen kunnen worden voorgelegd aan de Commissie van Drie.
Georganiseerd Overleg Predikanten
In het Georganiseerd Overleg Predikanten onderhandelen de kerk (o.m. vertegenwoordigd door de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer en het bestuur van de Dienstenorganisatie) en predikanten (vertegenwoordigd door de Bond van Nederlandse Predikanten) over de arbeidsvoorwaarden van predikanten. Het overleg stelt de uitvoeringsbepalingen vast.
>Contact: predikantstraktementen@protestantsekerk.nl; (030) 8801880
