In 2020 verklaarde de Protestantse Kerk tijdens de Kristallnachtherdenking bij monde van scriba René de Reuver dat ze zonder terughoudendheid erkent 'dat de kerk mede de voedingsbodem heeft bereid waarin het zaad van antisemitisme en haat kon groeien'. Wat ging daaraan vooraf?
Er wordt wel gesproken over een ‘nieuw antisemitisme’, maar wat is dat eigenlijk? De term ‘nieuw antisemitisme’ komt op na de Tweede Wereldoorlog. De Shoah lag net achter ons en iedereen realiseerde zich dat dit terug te voeren was op een traditie van nationaalsocialistisch, rechts antisemitisme. Maar was daarmee het probleem uit de wereld?
Ds. Eeuwout Klootwijk is vanuit de Protestantse Kerk werkzaam op het gebied van joods-christelijke relaties. Hij reflecteert op het toenemende aantal antisemitische uitingen in de samenleving.
Enkele weken geleden sprak scriba ds. René de Reuver zich onomwonden uit tegen racisme: ‘Racisme is zonde’. In lijn daarmee en in aanvulling daarop dringt het moderamen erop aan om het kwaad van antisemitisme in onszelf en in onze wereld te benoemen. En om in de voorbede te bidden om Gods Geest, om adem om op te leven voor elk mensenkind.
Het thema ‘antisemitisme’ is regelmatig op de voorpagina’s van kranten te vinden en wordt besproken in de nieuwsrubrieken. Dat is opvallend, want de afgelopen decennia werd antisemitisme door velen als iets gezien van het verleden.
Antisemitisme in Nederland? Dat is toch meer iets van Oost-Europa en de Arabische landen in het Midden-Oosten? Er bestaat een sterke neiging om vooral naar anderen te kijken als het lastige thema ‘antisemitisme’ dichter bij huis komt.
Op zoek naar de oorsprong van antisemitisme kunnen we niet om de geschiedenis van het christendom heen. Dat wil niet zeggen dat antisemitisme een exclusief christelijk verschijnsel is. Ook vóór het ontstaan van het vroege christendom waarden anti-joodse denkbeelden rond in de antieke wereld en zeker ook niet alle christenen deelden in de negatieve visies op joden.
Vergeleken met 2017 is het aantal antisemitische incidenten met 19 % toegenomen. Er waren vorige jaar 135 geregistreerde incidenten. Dat staat in de deze week verschenen Monitor Antisemitische Incidenten 2018, online te lezen op de website van het Centrum voor Informatie en Documentatie Israël (CIDI).
Zending onder Joden vond hij bespottelijk, de ontmoeting met hen is de grote uitdaging. Ds. Kleijs Kroon verdedigde al tijdens de Tweede Wereldoorlog in zijn strijd tegen het antisemitisme dat de Bijbel, ook het Nieuwe Testament, een Joods boek is: geen boek van de westerse cultuur, maar een stem ín die cultuur.
In geval van antisemitisme moeten we vooral inzetten op onderwijs. Dat is de overtuiging van prof. dr. Dineke Houtman, bijzonder hoogleraar Judaïca aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). Dan gaat het bijvoorbeeld om het herkennen en ontkrachten van stereotiepe vooroordelen.
