De Protestantse Kerk Amsterdam (PKA) ontwikkelde beleid op het thema veilige kerk en riep er zelfs een secretariaat bij in het leven. Voor een grote organisatie als de PKA geen overbodige luxe. Jan van der Wolf van de werkgroep Veilige Kerk: “Het moet onderdeel van onze cultuur gaan worden.”
“Bij veilig kerk-zijn gaat het niet alleen over seksueel grensoverschrijdend gedrag maar ook over bijvoorbeeld intimidatie, omgaan met geld en pesten. In de kerk rot behandeld worden is iets anders dan een nare ervaring hebben bij de bakker. Misschien lopen mensen vaak de grootste kwetsuren op in de kerkelijke gemeente omdat ze het daar het minst verwachten. En omdat het wat doet met je geloofsvertrouwen. En dan hebben we ook nog niet geleerd erover te praten.”
Of het moet is geen vraag meer
Dat zegt Jan van der Wolf, lid van het moderamen van de Protestantse Kerk Amsterdam (PKA) en voorzitter van de werkgroep Veilige Kerk. Jaren geleden werd in de kerngroep Pastoraat van de PKA al aangedrongen op aandacht voor de onderlinge omgang met elkaar, het ontwikkelen van procedures en het benoemen van vertrouwenspersonen. Toen ook van de kant van de burgerlijke gemeente Amsterdam de vraag kwam of alle vrijwilligers in de organisatie goed beschermd zijn, werd het tijd er echt werk van te maken. Voor een organisatie als de PKA een heel proces met alle wijkgemeenten (19), pioniersplekken (10) en werkgroepen met betaalde en onbetaalde krachten. “Eerst al om iedereen ervan te doordringen dat beleid op veilig kerk-zijn nodig is”, zegt Van der Wolf. “In eerste instantie was de reactie vaak: moet dat nou allemaal? Nu, na alle ‘MeToo- berichtgeving’ en onthullingen in de media, is dat geen vraag meer.”
Hoe maak je het beleid vervolgens passend en niet te ingewikkeld? Advies vanuit de dienstenorganisatie hielp de werkgroep Veilige Kerk verder. Uiteindelijke lag er een plan waarop de Algemene Kerkenraad van de PKA akkoord gaf. Er kwam een preventieplan, er kwamen vertrouwenspersonen, er kwam een gedragscode. En met vragen kun je terecht bij het secretariaat Veilige Kerk, gefaciliteerd door het kerkelijk bureau.
Elke wijk een contactpersoon
Er werden twee vertrouwenspersonen benoemd, een interne en een externe. De interne, een emeritus predikant, heeft behalve een opleiding tot vertrouwenspersoon kennis van kerkrecht. De externe brengt specifieke deskundigheid in. Verder heeft elke wijk en heeft elk werkonderdeel van de PKA nu een contactpersoon veilige kerk. Die contactpersonen hebben de rol van ambassadeur. Van der Wolf organiseerde samen met de jeugdcoördinator en de interne vertrouwenspersoon drie bijeenkomsten met deze contactpersonen. “Dat waren heel goede bijeenkomsten. Men ging zien hoe belangrijk het is om werk te maken van een veilige kerk en raakte daarvoor enthousiast. We hebben rollenspellen gedaan, onder andere over wat je doet als iemand zich meldt met een kwestie. De contactpersonen hebben als taak om te informeren over veilige kerk en het gesprek hierover te stimuleren, bijvoorbeeld onder de pastoraal medewerkers of de vrijwilligers in het jeugdwerk.” Dat doen de contactpersonen in hun eigen ‘onderdeel’, zoals een wijkkerkenraad of de werkgemeenschap van predikanten.
Vertrouwen
De contactpersonen hebben ook de taak om het onderwerp veilige kerk op de agenda te houden. Van der Wolf: “Je bent er niet met een eenmalige actie en bespreking. Het gaat om bewustwording, en dat vraagt tijd. Maak ‘veilige kerk’, maak vertrouwen en betrouwbaar zijn, eens het thema in een gespreksgroep of bij andere activiteiten.” Ook voor predikanten ziet hij hier een rol. “Het thema vertrouwen is heel basaal in de Bijbel en een belangrijk thema in onze huidige samenleving. Het hoeft niet moeilijk te zijn om veiligheid en kwetsbaarheid in een preek of gespreksgroep betekenisvol aan de orde te stellen.” De rol van predikanten, ook in relatie tot de vertrouwenspersonen, wordt komend najaar besproken in de werkgemeenschap van predikanten.
Daarnaast zou veiligheid en vertrouwen een vast bespreekpunt moeten worden in kerkelijke vergaderingen, in teamgesprekken, in evaluaties. “En met nieuwe vrijwilligers zal een startgesprek gevoerd worden, waarin ook de gedragscode wordt doorgenomen en verteld wordt over de vertrouwenspersonen. Het moet onderdeel van onze cultuur gaan worden.”
In alle wijkkerken van de PKA zijn inmiddels folders en posters te vinden over het thema veilige kerk, met onder meer de gedragscode en informatie over de vertrouwenspersonen. Nu al blijkt er behoefte aan gesprekken met een vertrouwenspersoon. “Blijkbaar is de drempel om met je verhaal te komen verlaagd.”
