De Ontmoetingskerk in Enschede: plek van verbinding tussen alle verschillen

De Ontmoetingskerk weerspiegelt haar geschiedenis. Het kerkgebouw stamt uit 1954 en heeft een traditionele bouw met een toren. Maar de nieuwgebouwde ontmoetingsruimte is transparant, modern, met veel licht dat door de hoge, glazen wanden valt. Een perfecte ruimte voor de uiteenlopende activiteiten die hier plaatsvinden.

Het bijzondere is dat alle wijkgemeenten van de Protestantse Gemeente Enschede drie jaar geleden zijn opgegaan in dit ene kerkgebouw. “We hebben de oude schatten bewaard en iets nieuws toegevoegd”, zegt Ellen Sonneveld en zij doelt daarbij niet alleen op de architectuur. ”Bij het samengaan hebben we nagedacht: wat voor nieuwe gemeenschap willen wij zijn? Daar is de term ‘open heiligheid’ uit ontstaan. We willen vanuit onze bronnen op zoek naar wat kerk en stad voor elkaar kunnen betekenen. ‘Zoekt de vrede voor de stad’ (Jeremia 29:7), daartoe zijn we geroepen.”

Jong geleerd ...

De kerk is elke dag open. Ook vandaag is het een komen en gaan van mensen. Er zit een groep ouderen genoeglijk te kletsen en koffie te drinken, terwijl de geuren en het gerammel uit de keuken erop duiden dat de vrijwilligers het eten voorbereiden. Om de week is er een Naobermaaltijd, die door zo’n zeventig mensen bezocht wordt. Rijkeren betalen extra, zodat armen ook mee kunnen eten.

Moeders uit allerlei geloofsrichtingen komen in dit gebouw samen om te praten over een vredelievende opvoeding voor hun kind. “We hebben ook met de kinderen een ‘walk for peace’ gehouden”, vertelt Ellen, “en bij alle gebedshuizen iets over het geloof verteld. Vanuit het idee: respect voor mensen die anders zijn en denken moet je jong leren. We zijn samen met moslim-stadsgenoten gestart met een ‘bezoek je buren-project’. Eerst hebben we hier met elkaar gegeten. Vervolgens hebben we mensen van verschillende culturen aan elkaar gekoppeld die bij elkaar op bezoek zijn gegaan en elkaar bevraagd hebben: wat geloof jij nou, wat is belangrijk voor je?”

Over en weer

Enschede noemt zich een tolerante stad, maar ook hier moeten joden en moslims het soms ontgelden. Zo werd in 2016 een brandbom naar een plaatselijke moskee gegooid en waren er in 2018 demonstraties van ‘Rechts in Verzet’. Ellen: “Vanuit onze gemeente kwam het idee om als steunbetuiging een boeket bloemen aan het moskeebestuur aan te bieden en in de diensten voor moslims te bidden. Andersom kwam een moslim bij ons in de dienst toen er een aanslag in Parijs was: om zich daarvan duidelijk te distantiëren. Ik heb hem tijdens de preek spontaan een hand gegeven. Als joden, moslims en christenen komen we ook op elkaars feestdagen, waarbij we spreken over: hoe draag ík bij aan vrede? Dit doet over en weer zo goed.”

De predikant zit eveneens in het team BruggenBouwen, een groep mensen uit allerlei levensbeschouwingen die het verbinden van de verschillen en opkomen voor elkaar als doel heeft. (zie onderaan dit artikel)

Zegen

Ellen Sonneveld wordt steeds enthousiaster naarmate ze meer vertelt over de initiatieven in de Ontmoetingskerk. Maar hoe inspirerend zijn deze voor bijvoorbeeld een witte plattelandsgemeente?

Ellen: “Ook in een plattelandsdorpje kun je contact zoeken met mensen die anders zijn. Daarvan groeit je geloof. Want je wordt uitgedaagd je af te vragen: wat zijn míjn waarden? Zelf zag ik moslims vaak op hun gebedsmatje en dacht: hoe ziet mijn gebedsleven er eigenlijk uit? Ik ben toen regelmatiger gaan bidden. Die discipline helpt mij. Maar het is ook waardevol om soms vast te stellen: ja, ik sta anders in het geloof. En om daar woorden aan te geven.

We willen in de Ontmoetingskerk God, elkaar en de stad ontmoeten. Alle drie zijn nodig voor een gemeenschap in evenwicht. Ons geloof is niet de inzet voor verschillen, maar voor verbinding. Vreugde en vrede willen we toch allemaal?”

Tot aller verbazing en vreugde groeit de Ontmoetingskerk in zekere zin. Mensen die naar de ontmoetingsruimte komen, gaan soms de diensten bezoeken. “Dat is niet de inzet, dat is zegen. Onze inzet is vrede en vreugde ontvangen van en brengen in de stad. En daartoe werken we veel samen met ‘bondgenoten’, mensen en groepen die, net als wij, het goede zoeken”.

 

BruggenBouwers

Vandaag zijn ze te vinden in een zaal van de Ontmoetingskerk: de leden van het team Bruggenbouwen, sinds 1999 een overlegorgaan van diverse religies en levensbeschouwingen in Enschede: joden, moslims (van de Turkse en de Marokkaanse moskee), humanisten en christenen (protestants, rooms-katholiek, Syrisch-Orthodox en van het Apostolisch Genootschap).

De interreligieuze dialoog is op te delen in drie fasen. Kennismaken - zoals in de Ontmoetingskerk gebeurt -, samen dingen doen en samen moeilijke culturele issues aanpakken. Het team BruggenBouwen is vooral op dat derde terrein actief. Jan Post Hospers (Protestantse Kerk, contacten met moslims) vertelt: “Het geloof en de dialoog komen wel aan de orde, maar de nadruk ligt op hoe je samen verantwoordelijk bent voor de vrede en veiligheid in de stad.” Ayhan Aktas (Turkse moskee) vertelt over themabijeenkomsten om het onderling begrip te bevorderen, bijvoorbeeld over culturele codes, opvoeding en huwelijk. “Maar aan het homohuwelijk wagen we ons nog niet, dat ligt gevoelig”, glimlacht hij. Aktas vertelt hoe blij hij was met de steun van de BruggenBouwers toen plannen voor een nieuwe moskee in de gemeenteraad werden besproken. “Er waren activisten in de raadszaal, maar de BruggenBouwers stonden naast ons en verdedigden ons recht op godsdienstvrijheid.”

De gebedshuizen van de moslims zijn doelwit geweest van agressie en Pegida-demonstraties. Dan is het team BruggenBouwen gesprekspartner van de gemeente. Leo Damen (Humanistisch Verbond): “We hebben van de ervaringen geleerd en een draaiboek gemaakt om demonstraties beheersbaar te maken.” Jaap Hofstra (Apostolisch Genootschap): “Minister Koolmees van Sociale Zaken was daarin zeer geïnteresseerd en wilde van ons horen hoe wij omgaan met tegenstellingen in onze samenleving.”

Dit artikel verscheen in het maartnummer van woord&weg. Meer lezen? Neem een gratis abonnement:

Abonneer gratis

Foto: Jan van de Lagemaat