Verhalen van gemeenten
Inspirerende verhalen van gemeenten behorende tot de Protestantse Kerk in Nederland.
Het afgelopen seizoen stond in de Protestantse Gemeente Oisterwijk c.a. geheel in het teken van de joodse wortels van het christendom. Dit jaarthema werd op Witte Donderdag afgesloten met een Sedermaaltijd in de kerk. Maar het nadenken over het thema gaat door.
“Levi, wil jij de deur open zetten voor de profeet Elia?” Een van kinderen loopt tussen de tafels door en opent de deur naar de hal van het Lodewijkskerkje van de protestantse gemeente. De kinderen worden nauw betrokken bij de maaltijd. Ze weten bijna alle plagen op te noemen waarmee God de Egyptenaren trof. De jongste stelt traditiegetrouw de vraag: ‘Waarom is deze avond zo anders dan andere avonden?’ Het is de vraag van de Sedermaaltijd, de maaltijd op de avond voor Pesach waarop de Joden de uittocht uit Egypte herdenken. Er staat bitter kruid op tafel, dat verwijst naar het leven in slavernij, maar ook zoetigheid dat staat voor het geluk na de bevrijding. Ongezuurde matses symboliseren de ellende en de haast, een ei verwijst naar nieuw leven.
Brood en wijn
De Sedermaaltijd is vanavond uitgebreid met een driegangenmenu. Eerst linzen-tomatensoep, vervolgens rundergehaktballetjes met tuinbonen, rijst en verschillende salades, yoghurt met honing en dadels toe. Met hulp van kookboeken van Ottolenghi, Tamimi en Han Wilmink is alles zelf bereid. “Het was een groene oase bij ons thuis, de laatste weken”, vertelt Aede Oostra. In een ver verleden opgeleid aan de hotelschool, verzorgde hij onder meer de kruiden. Zo’n veertig deelnemers laten zich de maaltijd goed smaken. Samen eten zijn de meesten wel gewend. Regelmatig wordt gekookt en gegeten in de gemeentezaal naast de kerk.
Tussen de gangen door geeft gemeentepredikant Winanda de Vroe uitleg bij de joodse gebruiken tijdens de Sederavond. Baroech atta Adonai klinkt: gezegend zijt Gij, Heer onze God, Koning van het al. Wanneer de vierde beker wijn geschonken wordt, de beker van de lofprijzing, legt ze uit dat Jezus deze waarschijnlijk niet meer gedronken heeft toen hij voor het laatst de maaltijd met zijn leerlingen vierde. ‘Neem deze beker en geef hem aan elkaar door. Want ik zeg jullie: vanaf nu zal ik niet meer drinken van de vrucht van de wijnstok tot het koninkrijk van God gekomen is.’ (Lucas 22: 17, 18)
Na de Sederviering worden brood en wijn gedeeld met woorden die gangbaar zijn in protestantse gemeenten: ‘Dit is mijn lichaam dat voor jullie gegeven wordt’ en ‘Dit is het nieuwe verbond dat door mijn bloed gesloten wordt’.
Aansluiting bij het avondmaal
Heel bewust werd gekozen voor een duidelijke scheiding tussen de joodse en de christelijke maaltijd. “Je moet niet de suggestie wekken dat je joods bent”, vindt De Vroe. "Maar wil je iets begrijpen van wat Jezus met zijn discipelen deed, dan moet je de maaltijd toch eens vieren zoals zij dat deden. De nadruk ligt dan op wie Jezus oorspronkelijk was, en niet op wie Jezus voor de christenen is geworden. Of hij werkelijk de Messias was, blijft dan open.”
De instelling van het avondmaal was het bijbelverhaal dat de gemeente vergezelde gedurende het seizoen dat helemaal in het teken stond van ‘onze Joodse roots’. “Daar zijn we uitgebreid mee bezig geweest”, legt De Vroe uit. “Wat doet Jezus daar nou eigenlijk en wat zegt Hij precies?” Dat sloot mooi aan op het thema van het voorgaande jaar, legt Jantsje Bakkeren, diaken en lid van de Commissie Vorming & Toerusting, uit. “Toen besteedden we aandacht aan de Maaltijd van de HeerLees meer over dit onderwerp op protestantsekerk.nl/avondmaal, een onderwerp dat door de landelijke kerk werd aangereikt.” Zeker over de instellingswoorden is toen stevig gediscussieerd, herinnert De Vroe zich. “Er zijn mensen die niets willen horen van verzoenend bloed. Anderen, die de klassieke verzoeningsleer volgen, kunnen juist niet zonder.”
Over de viering op Witte Donderdag werden de gemeenteleden uitgebreid geïnformeerd, onder meer via het kerkblad. Op basis daarvan konden ze zelf beslissen om wel of niet te komen. Kennelijk werkte die uitgebreide informatie; diaken Joop Vlottes hoorde veel positieve geluiden bij de uitgang van de kerk. Er kan wel wat in deze kleine protestantse gemeente in het katholieke Brabant, vertelt hij. “We zijn heel divers, van behoorlijk vrijzinnige ouderen tot meer evangelische jongeren. En we zijn heel verdraagzaam, we gunnen elkaar veel.”
Weten waar we vandaan komen
De aandacht voor het jodendom in de gemeente is ontstaan door verschillende opeenvolgende predikanten die er belangstelling voor hadden. De Joodse begraafplaats in de plaats en de synagoge in het nabijgelegen Tilburg wakkerden de aandacht aan. Het jaarthema was geboren.
Op de startzondag vorig jaar september werd de Joodse begraafplaats bezocht. Een gemeentelid dat nauw betrokken is bij deze begraafplaats, vertelde over de Joden die in deze streek geleefd hebben. Te gast bij de Liberaal-Joodse Gemeente Brabant kreeg de gemeente een uitgebreide rondleiding. “We hebben de mikwe gezien, het rituele bad, en ook hoe de boekrollen bewaard worden”, vertelt Bakkeren. “Ze willen daar graag uitleg geven, om begrip voor het jodendom te kweken.” Marja van den Beld, predikant en betrokken bij het Platform Appèl Kerk en Israël, verzorgde een leerhuis over de verbanden tussen het Oude en het Nieuwe Testament en het uit elkaar groeien van de joodse en de christelijke tradities. De Vroe vindt het belangrijk dat christenen zich blijven realiseren waar ze vandaan komen. Ze verdiept zich daar sinds haar studietijd al in. “We zijn schatplichtig aan de joodse traditie.”
“Gemeenteleden geven aan dat het thema ze op allerlei manieren aan het denken gezet heeft. Ook over de relatie Israël-PalestinaGa voor meer informatie naar protestantsekerk.nl/thema/israel-en-palestina en de huidige problemen daar”, weet Bakkeren. “De meningen daarover verschillen enorm. Daar wordt stevig over gesproken, en dat is ook goed, maar uiteindelijk respecteren de mensen elkaars opvattingen”, vult De Vroe aan. “Uiteindelijk moet je het toch samen zien te rooien. Hier lukt dat, en dat is het mooie van Brabant.”
Tekst: Dick Vos | foto: Sandra Haverman
