Tijdens de vergadering van de generale synode betoogt Theo Boer, hoogleraar Ethiek, dat elke beslissing tot euthanasie vraagt om een grondig afwegingsproces. “Een mens doden, al is het op zijn of haar verzoek, of een mens helpen bij zelfdoding is en blijft een grensoverschrijdende handeling. Medisch, emotioneel, juridisch, wijsgerig, politiek.”
Iedere vergadering van de generale synode begint met een inhoudelijk betoog over een theologisch of ethisch thema. Deze keer Theo Boer over het thema ‘euthanasie’.
“Maar laat ik vandaag wel helder zijn: dit is geen pleidooi om euthanasie terug te
draaien. Euthanasie is een politieke realiteit en voor democratisch genomen besluiten moeten we ook als kerk respect hebben. Ethisch gesproken kan euthanasie een aanvaardbaar noodoplossing zijn. Maar wel een noodoplossing, dus blijft het van belang om als christenen te blijven zoeken naar andere manieren om waardig of waardiger te sterven, blijft het van belang om te zoeken naar bronnen van normativiteit, kracht en troost.”
Protestanten aanjagers euthanasiedebat
Boer maakt duidelijk dat in de zeventiger jaren van de vorige eeuw kerken en christenen in Nederland tot de eersten behoorden die euthanasie bespreekbaar maakten. Volgens hem heeft dit juist te maken met de protestantse volksaard van ons land. In zijn betoog geeft hij hier zes redenen voor. De eerste is: “Allereerst zijn protestanten individualisten: zij benadrukken in navolging van Luther dat het heil niet via de kerk loopt en dat een mens vooral individueel verantwoordelijk is. Als er al religieuze bezwaren tegen euthanasie bestaan, moet de individuele gelovige daarover primair aan God verantwoording afleggen.”
Na de lezing van Theo Boer kregen de synodeleden de gelegenheid om hierover met elkaar in gesprek te gaan en vragen te stellen aan Boer. Diaken J.W. Stam (Classis Overijssel-Flevoland) is een van hen: “Ik ben nog niet zo oud. Ik vond het heel interessant om de geschiedenis van dit dossier te horen. Ik begrijp goed dat we in de jaren zeventig aanjager van dit debat zijn geweest. Ik ben benieuwd wat de huidige rol van de kerk is. Hebben we gezien het huidige euthanasiedebat dan nu de verplichting om aan de morele noodrem te hangen?”
Theo Boer reageert hier wat aarzelend op: “Het grote punt is dat er weinig draagvlak is voor een breed kerkelijk spreken hierover. Deze lezing is een kleine bijdrage hieraan. Daarnaast ben ik blij dat Trouw deze week een groot interview met mij heeft afgedrukt waarin ik een aantal kritische opmerkingen ten aanzien van dit thema kon maken.”
Heroriëntatie op christelijke hoop
Ook houdt Boer een pleidooi voor een heroriëntatie op de christelijke hoop, maar ook ‘niet alleen leren opgaan en blinken, maar ook leren verzinken’. “Ze zeggen wel eens: een mens kan dertig dagen zonder eten, drie dagen zonder drinken, drie minuten zonder zuurstof, maar nog geen drie seconden zonder hoop. Ik zie daarom de opdracht van de christelijke kerk in de context van ziekte en verval vooral in een heroriëntatie op de christelijke hoop. Een van de mooiste bijbelteksten in dit verband is de tekst van Paulus uit II Kor. 4:16, geschreven als bekend is dat Paulus lijdt onder het verval van zijn lichaam als gevolg van een of meer ernstige kwalen. ‘Daarom verliezen wij de moed niet', schrijft hij, ‘maar al vervalt ook onze uiterlijke mens, nochtans wordt de innerlijke van dag tot dag vernieuwd.” Vanuit die gedachte pleit hij ook voor het verdiepen van de relatie met Christus, om ‘dag aan dag met Christus te leven’.
Ds. H.G.T. van Welie (classis Noord-Holland) is benieuwd waar de grens van Boers argumenten over het ‘leren uithouden’ en ‘het verdiepen van de relatie van Christus’ ligt. “Hoe ziet u dat? Als dit argumenten zijn om terughoudend te zijn in het toedienen van euthanasie, waar ligt dan de grens van deze leercurve? Is deze leercurve juist niet het grootst in de fase van zwaar en dus misschien ondraaglijk lijden?"
Theo Boer vindt het een goede vraag, maar heeft er eigenlijk geen antwoord op: “Ik weet het niet. Vindt u het goed als ik dat als ethicus zeg, ik weet het niet.”
Boek ‘Eind goed’
Het verhaal dat Theo Boer tijdens de synode hield, is gebaseerd op het boek ‘Eind goed’ dat hij op verzoek van het moderamen heeft geschreven. In dit boek schetst hij een protestantse, ethische kijk op euthanasie in Nederland. Het boek is goed bruikbaar voor gesprekskringen in de gemeente.
Daarnaast geeft Theo Boer op 9 december een online college - voor predikanten en kerkelijk werkers - over het goede sterven.
Zie ook dit dossier over de Protestantse Kerk en euthanasie:
Foto: Theo Boer tijdens vergadering generale synode (11 november 2021) in de Jaarbeurs in Utrecht | Fotograaf: Jan van de Lagemaat
