Leren pionieren
Deze pagina introduceert het leren pionieren aan de hand van twaalf kernthema's. Voor oriënteren op pionieren en het starten van een proefplek, is er een andere pagina.
Leren pionien in minder dan twee minuten:
Wat is pionieren?
Bij de Protestantse Kerk worden op hoofdlijnen 2x3 missionaire mogelijkheden onderscheiden. Missionair kerk is aansluiting zoeken bij Gods missie in de omgeving. Dit kun je vormgeven door met anderen:
- Het leven te delen en samen levensvragen te bespreken. Oftewel door je pastoraal te richten op anderen.
- Dienstbaar betrokken te zijn op elkaar en op de wereld waarin we leven. Oftewel door je diaconaal te richten op anderen en op het geheel van de schepping.
- Het geloofsgesprek te voeren en samen geloofsleven te ontdekken. Oftewel door je getuigend te richten op anderen.
Hiervoor kun je:
- Anderen betrekken bij je gemeente
- Anderen bezoeken in hun omgeving
- Bij anderen blijven in hun omgeving
Pionieren is bij anderen in hun omgeving blijven. Het onderscheidende van pionieren is, dat je met anderen bouwt aan een inclusieve community. Dit kan een pastorale, diaconale of getuigende focus krijgen.
Een andere vorm van blijven is categoriaal pastoraat. Bijvoorbeeld met een geestelijk verzorger die volledig onderdeel wordt van de krijgsmacht. Hiermee wordt meestal geen duurzame gemeenschapsvorming beoogt. Daarom valt het buiten de definitie die uitgangspunt is voor leren pionieren. Maar veel onderliggende principes zijn hetzelfde.
Als de drempel van een gevestigde gemeente te hoog is om mensen daar te betrekken en als het niet genoeg is om hen alleen maar te bezoeken, dan kies je ervoor om in hun omgeving te blijven. Als je daarbij bouwt aan een inclusieve community, ben je aan het pionieren met een proefplek.
Wat is een proefplek?
'Proefplek' is de verzamelnaam voor allerlei initiatieven die samen met mensen in de omgeving bouwen aan een inclusieve community. Proefplekken hebben een experimenteel karakter. Er wordt iets ‘beproefd’ of uitgeprobeerd. Tegelijk kan er iets ‘geproefd’ worden van Gods nieuwe wereld en een leven met God. ‘Proef de goedheid van de HEER’, is de uitnodiging bij proefplekken. (Psalm 34:9) Maar hierbij wordt niemand verplicht om in deze HEER te geloven.
Een proefplek kan vorm krijgen als diaconale of pastorale ‘presentieplek’ in het verlengde van een gevestigde gemeente. Sommige proefplekken richten zich op de vorming van een nieuwe geloofsgemeenschap. Zulke proefplekken worden ook wel ‘pioniersplekken’ genoemd. Op deze pagina vind je meer informatie over het starten van je eigen proefplek en over de mogelijkheden voor ondersteuning daarbij.
Wat is de pioniersreis?
De experimentele ontwikkeling van een proefplek wordt bij het leren pionieren schematisch voorgesteld als een pioniersreis. Deze reis doorloopt een aantal aandachtsgebieden en heeft een cyclisch karakter:
In de praktijk volgen de verschillende aandachtsgebieden elkaar natuurlijk niet zo netjes op als in een schematische voorstelling. Toch staan ze niet voor niets in een bepaalde volgorde. Je kunt namelijk niet gaan pionieren zonder eerst te luisteren. Zo stel je jezelf beschikbaar om onderdeel te worden van Gods missie in de omgeving. Hieruit volgt een liefdevol betrokken aansluiting bij wat daar speelt en bij mensen die daar leven. Samen bouw je aan een inclusieve community. Daarmee wordt voor iedereen het goede gezocht. Dit doe je in gelijkwaardigheid en wederkerigheid.
Er zijn proefplekken die zich niet alleen richten op diaconale en/of pastorale presentie, maar die ook streven naar de vorming van een nieuwe geloofsgemeenschap. Daar wordt aan betrokkenen de mogelijkheid geboden om de inhoud en praktijken van een christelijk geloofsleven te ontdekken. Hiervoor laten gelovige deelnemers anderen delen in hun eigen geloofsleven. Tegelijk stellen zij zich respectvol open voor de levensovertuiging van anderen. Ook hierbij gelden de waarden gelijkwaardigheid en wederkerigheid.
Met degenen die dat willen wordt contextueel vormgegeven aan kerk-zijn. Uiteindelijk moet dit een toekomstbestendige vorm krijgen. De proefplek ontwikkelt zich dan tot een min of meer gevestigde kerkplek. Zulke kerkplekken zijn meestal minder open voor ‘andersoortige’ mensen. Daarom wordt er vanuit de gevestigde kerkplek opnieuw gepionierd. Of er worden pioniesinitiatieven van anderen gesteund. Zo blijft de pionierende beweging van proefplekken daadwerkelijk in beweging.
Ook voor gevestigde gemeenten die al langer bestaan is het goed om de praktijken en principes van de pioniersreis toe te passen. Daarmee kunnen ze interne verstarring en de vorming van een gesloten gemeenschap voorkomen. Gemeenten die zichzelf vanwege krimp opnieuw moeten uitvinden, kunnen hiervoor eveneens gebruik maken van de pioniersreis.
Zes kerndoelen en -waarden
Onder de zes praktijken van de pioniersreis liggen zes kerndoelen en -waarden die richtinggevend zijn voor het handelen van pioniers in de pionierende beweging van proefplekken:
- Het kerndoel bij ‘viervoudig luisteren’ is zicht krijgen op Gods missie in de omgeving. De onderliggende kernwaarde hierbij is luisterend beschikbaar zijn.
- Het kerndoel bij ‘liefhebben en dienen’ is dienstbaar zijn aan Gods beweging van liefde naar de omgeving. De onderliggende kernwaarde hierbij is liefdevol betrokken zijn.
- Het kerndoel bij ‘community opbouwen’ is diverse mensen in de omgeving met elkaar verbinden. De onderliggende kernwaarde hierbij is inclusief gemeenschapsvormend zijn.
- Het kerndoel bij ‘geloofsleven ontdekken’ is mensen betrekken in een met Christus verbonden leven. De onderliggende kernwaarde hierbij is geloofsleven delend zijn.
- Het kerndoel bij ‘kerk-zijn vormgeven’ is passend vormgeven aan een deel van het lichaam van Christus. De onderliggende kernwaarde hierbij is contextueel kerkelijk zijn.
- Het kerndoel bij ‘doorgaan en delen’ is blijven bijdragen aan de groei van de kerk als beweging. De onderliggende kernwaarde hierbij is blijvend in beweging zijn.
Twaalf themapagina's
Bij elk kernthema in de pioniersreis is een themapagina gemaakt. Daar vind je allerlei materiaal dat je verder helpt bij het leren pionieren met je proefplek. De zes themapagina’s bij de pioniersreis zijn:
Ter ondersteuning van de pioniersreis zijn zes extra kernthema’s uitwerkt. Het materiaal hierbij is te vinden op de volgende themapagina’s:
Leerkader
Voor het leren pionieren is een leerkader geschreven. Hierin zijn geleerde lessen verzameld na een aantal decennia pionieren in allerlei contexten. Deze lessen werden allereerst geleerd in de Engelse Fresh Expressions beweging. Daarna zijn ze toegepast in de Nederlandse pioniersbeweging. Uit de reflectie hierop is ons leerkader ontstaan. Hierin wordt de verscheidenheid en gedeelde kernidentiteit van de Nederlandse pioniersbeweging beschreven. Omdat we bij het pionieren blijven leren, wordt het leerkader regelmatig geactualiseerd.
Introductievideo
Met onderstaande video worden de leermodules geïntroduceerd die je vindt op de twaalf themapagina's.
|
De pioniersreis & de windbuggy
Het ‘beeldmerk’ voor proefplekken is de windbuggy die een weg aflegt. Deze weg is de pioniersreis. (Illustrator: Anna Sieben)
Reisinformatie
Op deze pagina vind je andere vormen van ondersteuning bij het pionieren en hier vind je op alfabetische volgorde meer informatie voor pioniers.
Reisthema's
Bij het pionieren worden twaalfs kernthema's onderschieden. De eerste zes beschrijven de aandachtsgebieden waar de pioniersreis doorheen loopt:
Zes andere kernthema's beschrijven wat er nodig is voor een goede reis:
Netwerkdagen
Tijdens onze netwerkdagen kun je een stukje samen 'reizen' met anderen die leren pionieren. De eerstvolgende netwerkdagen zijn op:
- 4 oktober 2025
- 7 maart 2026
- 3 oktober 2026
Netwerkapp
Download onze netwerkapp in de appstores voor meer online informatie en uitwisseling rond het pionieren. Zoek hiervoor naar 'lerenpionieren' (zonder spatie). Je kunt ook hier een account aanmaken of inloggen met de computer.
 Contact
Neem contact met ons op via: pionieren@protestantsekerk.nl
|
